Зейнетақы құнсызданып жатыр: инфляция кірісті әлсіретуде — Ұлттық банк

— 2022 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша БЖЗҚ активтерінің портфелі 12,9 трлн теңгеге жетті, – деді реттеушінің өкілі. — Портфель құрылымында мемлекеттік бағалы қағаздардың үлесі шамамен 41%, квазимемлекеттік сектордың қаржы құралдарының үлесі — 15%, Екінші деңгейдегі банктердің үлесі-9%. Сыртқы басқарушы берген зейнетақы активтерінің үлесі шамамен 11%-ға жетті. 2014 жылдан бастап АҚШ долларында номиналданған зейнетақы активтері 17 пайыздан 32 пайызға дейін ұлғайды.

Салымшылар БЖЗҚ-дан 3,4 трлн теңге алды

Валюталық портфельді бөлуге келетін болсақ, 2022 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша дамыған елдер облигацияларының үлесі шамамен 26%, дамушы елдер облигацияларының үлесі — 15%, корпоративтік облигациялар — 15,7%-ға дейін, акциялар — 16,6%-ға дейін жеткен.

Алайда, артық жинақтарды мерзімінен бұрын алу реформасын ескере отырып, зейнетақы активтерін инвестициялау Қоғамдық кеңес мүшелерінің зор қызығушылығын тудырды.

— Реформа басталғаннан бері біз зейнетақы активтері портфелінен айтарлықтай көп қаражат алынғанын көріп отырмыз, — деді Нұржан Нұрғазин.

2021 жылғы ақпаннан бастап және 2022 жылғы 1 мамырдағы жағдай бойынша қаражат алу 3,4 трлн теңгеге жетті. Бұл үлкен сома

Бастапқыда, біз 2020 жылдың ортасында қаражат алуға дайындалып жатқанда, реформаның біртіндеп активтерді ұстап, оларды ұзақ мерзімді құралдарға инвестициялауын тоқтатқанын түсіндік.

Ұлттық банктің билігінде инвестициялау үшін көптеген бағыт болмағандықтан, негізінен салымшылардың ақшасы МБҚ, квазимемлекеттік сектордың, екінші деңгейдегі банктердің және халықаралық қаржы ұйымдарының облигацияларына салу арқылы түскен.

— Сондай-ақ портфельді әртараптандыру үшін бізде валюта сатып алу сияқты бағыт бар. Бірақ басталған реформа мен БЖЗҚ активтерінің жылыстауын ескере отырып, 2021 жылы инвестициялар 2018-2020 жылдармен салыстырғанда аз болды, — деп нақтылады Ұлттық банк өкілі.

2021 жылы және 2022 жылдың бірінші тоқсанында зейнетақы активтерін инвестициялау қаражат шешіп алумен шектелді,

2021 жылға арналған Ұлттық қорды басқару жөніндегі кеңес мақұлдаған бағыттар аясында инвестицияланған зейнетақы активтерінің жалпы көлемі бар болғаны 370 млрд теңгеге тең болды. МБҚ орташа алынған кірістілігі жылдық 10,8% болатын 318 млрд сомасына және ЕДБ облигациялары орташа алынған кірістілігі жылдық 12,2% болатын 52 млрд көлемінде сатып алынды. Оның ішінде қарапайым заттар экономикасы бағдарламасы аясында сатып алу жүргізілді.

Сыртқы басқару — пайда әкелді

Ұлттық банктегілер кейінгі төрт айда БЖЗҚ-дан алынатын ақша азайғанын айтады.

— Яғни, 2022 жылы бізде инвестициялар көп болатынын көріп отырмыз, бірақ біз консервативті инвестор болып қала береміз. Сондықтан 2022 жылдың алғашқы төрт айында зейнетақы активтері есебінен табыстылығы 12,3% болатын 375 млрд теңгеге МБҚ сатып алынды, — деді Нұрғазин.

Ол 2022 жылдың төрт айында Ұлттық банк жалпы 2021 жылға қарағанда көбірек инвестиция жасағанын атап өтті. Активтерді сыртқы басқаруға беру тәжірибесі БЖЗҚ қоржынының табыстылығына оң әсерін тигізді.

— Олардың көлемі шамамен 3 млрд АҚШ долларына жетті, бұл зейнетақы активтерінің 11%-ы, – деді Ұлттық банк өкілі. — Салымшыларды қорқытпау үшін, біз активтерді шетелдік басқарушыларға беру деп қаражатты нақты аудару емес, осы компанияларға активтерді басқару бойынша өкілеттіктер беру дегенді айтамыз.

Барлық ақша Ұлттық банктің кастодиан банктегі шоттарында қалады, жай ғана шотқа қолжетімділік ашылады

Ақырында, Қоғамдық кеңес зейнетақы жинақтарының жинақталған табыстылығы мен жинақталған инфляция мөлшерін 2014 жылдан бастап, зейнетақы қорлары БЖЗҚ-ға қосылған кезден байқады.

— Егер Ұлттық банктің басқаруымен жинақталған зейнетақы жинақтарының табыстылығын қарайтын болсақ, ол инфляция деңгейінен асып түседі. Ал бұл салымшылардың сатып алу қабілеті мен жинақтарының сақталуын ғана емес, олардың нақты көріністе өсуін де қамтамасыз етеді, — деп атап өтті Нұржан Нұрғазин. — Біз 2014 жылдан бастап табыс түсіргенін жақсы байқадық, өйткені зейнетақы активтерін басқару тұрғысынан біз ұзақ мерзімді инвестормыз, бізде инвестгоризонт өте ұзақ.

Осылайша, 2014 жылдан бастап 2021 жылға дейін жинақталған кірістілік 83,5% жинақталған инфляция кезінде 109,4%-ға жетті

Яғни, нақты табыстылық инфляциядан 26%-ға асып түсті.

Қиындығы көп 2022

Бірақ 2022 жылы реттеуші инфляцияға жетпей қалудан қорқады.

— 2022 наурыз және сәуір айларындағы теріс кірістілікке қарамастан, біз инвесторлар үшін бұл жыл өте қиын екенін түсінеміз. Яғни, ешкім күткен жағдай болды, — деп бөлісті Ұлттық банк өкілі. — Нарықтар қазір құбылмалы, бәрі құлдырауда, біз дамыған елдердегі инфляцияны байқап отырмыз. Біздің жақын көршілерімізде не болып жатқанын ескере отырып, Қазақстан да олардан ерекшеленбейді деп ойлаймын.

Нұржан Нұрғазин 2022 жылдың наурыз-сәуір айларында зейнетақы активтерінің теріс табыстылығы, ең алдымен, ақпан айының соңынан наурыздың ортасына дейін бағамның айтарлықтай әлсіреуінен кейін теңгенің АҚШ долларына қатысты нығаюымен байланысты екенін нақтылады.

— Кірістіліктің өсуіне байланысты бағалы қағаздарды теріс қайта бағалау да өз рөлін атқарды. Бірақ бұған қарамастан, 2022 жылдың басынан бері бізде 136,5 млрд теңге инвестициялық табыс есептелді, — деп атап өтті Ұлттық банк өкілі. — Біз нақты инфляцияның қатты үдеп бара жатқанын көріп отырмыз.

Кейінгі 12 айда ол 8 зейнетақы активтерінің табыстылығы кезінде 13,2%-ға жетті

Бірақ, тағы да, БЖЗҚ ұзақ мерзімді инвестор екеніне назар аудару керек. Егер қателеспесем, 2017 жылдан бастап біз инфляцияны еңсердік, ал 2022 жылы біздің алдымызда нақты сынақ тұр. Бұл қиын сын болады. Зейнетақы портфелінің валюталық бөлігі шамамен 32%-ға тең екенін ескерсек, валюталық қайта бағалау өте қатты ықпал етеді.

Ұлттық банк өкілінің мәліметінше, доллардың бір теңгеге нығаюы 9 млрд теңге кіріс әкеледі, ал доллардың бір теңгеге әлсіреуі 9 млрд теңге шығынға ұшыратады

Кейінгі уақытта теңге өте құбылмалы.

Нұржан Нұрғазиннің атына 2022 жылдың қорытындысы бойынша зейнетақы активтерінің табыстылығы бойынша оның болжамдары туралы нақты мәселе айтылған кезде, ол инфляцияға жете алмау қаупі бар екенін асқан сақтықпен сөйледі.

— Иә, біз қазір артта қалып отырмыз, инфляция жоғары, — деп түсіндірді спикер. — Бірақ 2022 жылы біз оны қуып жете алмасақ та, келесі жылы жетеміз. Мен қазір болжам жасағым келмейді. Қолымыздан келетініне сенімдімін.