Ұлттық банк инфляцияны еңсере алмай жатыр

Сонымен бірге, инфляциялық таргеттеу саясатын жүргізудегі жетістіктерді бағалау критерийлері сол кезде өте айқын тұжырымдалды:

• орта мерзімді перспективада инфляцияның 3-4%-ға дейін төмендеуімен қатар экономикалық өсуді қалпына келтіру
• жаңа жұмыс орындарын құрумен қатар кредиттік және инвестициялық белсенділікті арттыру

Өкінішке орай, инфляция белгіленген дәлізге түскен жоқ, экономикалық өсу қарқыны айтарлықтай төмендеді, жұмыссыздар санының айтарлықтай төмендеуі болған жоқ.

Бұдан басқа, Ұлттық Банк пен Ұлттық қордың валюталық активтері қысқарды, ал теңге долларға шаққанда шамамен 2,3 есе арзандады. Сонымен қатар, инфляциялық таргеттеудің декларацияланатын режимі жағдайында үкіметке әкімдермен бірге бағаларды қолмен реттеуіне тура келді.

Өткен жылдың қорытындысы бойынша жылдық инфляция желтоқсан айында 8,4%-ды құрады, 2020 жылдың осы айындағы 7,5%-ға қарсы. Бұл ретте жылдық мәнде тамақ өнімдеріне бағаның өсу қарқыны 11,3%-дан 9,9%-ға дейін баяулады, ал азық-түлік емес тауарлар бойынша 5,5%-дан 8,5%-ға дейін, ал ақылы қызметтер бойынша халық үшін — 4,2%-дан 6,5%-ға дейін үдеу болды.

2021 жылғы желтоқсандағы Қазақстан Республикасындағы инфляция, %

Ресейде инфляциялық динамика едәуір дәрежеде жеделдеді, өйткені онда жылдық инфляция 2020 жылғы желтоқсандағы 4,9%-дан өткен айдың соңғы айында 8,4%-ға дейін көтерілді. Бұл ретте тамақ өнімдері (10,6%) және азық-түлік емес тауарлар (8,6%) неғұрлым жылдам қарқынмен қымбаттады, ал ақылы қызметтерге бағалар жалпы 5%-ға көтерілді.

Ресейдің біздің елге импорты басым болғандықтан (42,1%), инфляция да бізге оның тауарларымен бірге импортталады. 2015 жылғы тамыздан бері рубльдің теңгеге шаққандағы айырбас бағамы қаңтар айының соңына қарай 2,9 теңгеден 5,6 теңгеге дейін өсті.

Демек, Ұлттық Банк өткен жылдар ішінде Қазақстанның ішкі нарығында ресейлік тауарлардың қымбаттауына дәйекті түрде ықпал етті

2021 жылғы желтоқсанда Ресей Федерациясындағы инфляция, %

Енжарлыққа қарсы агрессия

Енді екі елдің орталық банктерінің өсіп келе жатқан инфляцияға жауап ретінде олардың негізгі мөлшерлемелерін өзгерту жөніндегі әрекеттерін бағалауға көшейік. Өткен жылдың бірінші жартысында Ұлттық Банктің базалық мөлшерлемесі 9% деңгейінде болды, содан кейін

• шілде айының соңында 9,25% дейін көтерілді
• қыркүйек айының ортасында — 9,5% дейін
• қазан айының соңында — 9,75% дейін

7 желтоқсанда Ұлттық банк оны осы деңгейде сақтау туралы шешім қабылдады, ал басталған жылдың 25 қаңтарында жылдық инфляцияның желтоқсан айында 8,4%-ға дейін төмендеуіне қарамастан, оны 10,25%-ға дейін көтерді.

Осылайша, өткен жылы базалық мөлшерлеме 0,75%-ға ғана өсті, ал жылдық инфляция бір жыл ішінде 7,5%-дан 8,4%-ға дейін немесе 0,9%-ға өсті.

Ресейде өткен жылдың соңына қарай жылдық инфляция қараша айында болған 8,4% деңгейінде тұрақтады. Алайда, 17 желтоқсанда Ресейдің орталық банкі өзінің негізгі мөлшерлемесін бірден 100 базистік тармаққа — жылдық 8,5%-ға дейін көтерді.

Бұдан өзге, жағдай базалық болжамға сәйкес өрбитін болса Орталық банкте алдағы отырыстарда негізгі мөлшерлемені одан әрі арттыру мүмкіндігіне жол беріледі. Бірақ бұл ретте Орталық банк өз ставкасын агрессивті түрде көтеруді былтыр наурыздың аяғынан бастап, 4,25%-дан 4,5%-ға дейін көтерген кезден бастады.

• сәуірдің соңында негізгі мөлшерлеме 5%-ға дейін көтерілді
• маусымның ортасында — 5,5%-ға дейін
• шілденің соңында — 6,5%-ға дейін
• қыркүйектің ортасында — 6,75%-ға дейін
• 25 қазанда 7,5%-ке дейін көтерілді

Нәтижесінде былтыр жылдық инфляция 4,9%-дан 8,4%-ға дейін немесе 3,5%-ға өсіп, Орталық банктің негізгі мөлшерлемесі 4,25%-ға көтерілді.

Көріп отырғаныңыздай, Орталық Банктің жылдық инфляцияның өсуіне реакциясы Ұлттық банкпен салыстырғанда өте агрессивті ғана емес, сонымен қатар инфляциялық динамиканы басып озып отырды. Ұлттық банк енжарлықпен артынан еріп отырған.

Өткен жылдың аяғында Ресейдегі ақшаның нақты бағасы (Орталық банктің негізгі мөлшерлемесі мен жылдық инфляция арасындағы айырмашылық) ақыры оң болды — 0,1% деңгейінде.

Өкінішке орай, бұл ретте ол Қазақстанмен салыстырғанда айтарлықтай төмен болды, онда ақшаның нақты бағасы 1,35%-ды құрады. Ал бұл кредиттік ресурстар бұрынғысынша ресейлік өндірушілерге қарағанда арзанырақ шығатынын білдіреді, бұл оларға қазақстандық ішкі нарыққа экспансияны одан әрі арттыруға мүмкіндік береді.

Негізгі мөлшерлеме деңгейі туралы мәселе қаралатын Ресей Банкі Директорлар Кеңесінің келесі отырысы биылғы жылдың 11 ақпанына жоспарланған. Ұлттық Банктің ақша-кредит саясаты жөніндегі комитетінің кезекті жоспарлы шешімі 9 наурызда жарияланатын болады.