«Яндекс.Таксидің» Қазақстандағы басты қателігі

“Яндекс Go” компаниясының үстінен Қазақстанда сот ісі қаралуда. “G-TAXI” кәсіпорны 2016 жылғы таксиге тапсырыс берудің автоматтандырылған жүйесіне алған патентін бұзғандығы туралы сотқа талап арыз берген. Алматының бірінші инстанция соты ” Яндекс.Такси” қызметіне тыйым салу және Қазақстанда қосымшаны бұғаттау туралы шешім шығарды. Ол әлі заңды күшіне енген жоқ. Компания өкілдері қойылған сот талаптарымен келіспейді және апелляция беруге ниетті.

Жік қайдан шықты?

FinanceKaz Телеграм арнасының бас редакторы Андрей Чеботаревтің айтуынша, қазіргі жағдай патенттік троллинг көрінісінің айқын мысалы болып табылады.

Бұл термин бүкіл әлемде жеке немесе заңды тұлғалар зияткерлік меншік объектісін өндірумен және пайдаланумен айналыспай, өз атына патенттер сатып алатын және ресімдейтін жағдайларға қатысты қолданылады. Содан кейін олар белгілі бір технологиялар нарықта қажетті деңгейге дейін көтерілгенше күтеді.

Андрей Чеботарев

Сол кезде олар нарық ойыншыларынан технологияны пайдаланғаны үшін өтемақы төлеуді талап ете бастайды.

– Адам әлемде белгілі бір патенттер сатып алынып қойғанын көреді. Ал менің білуімше,

Қазақстанда патент беру кезінде тек Қазақстанмен шектеліп, әлемдегі инновациялылығын тексермейді. Патенттік құқықтар тіркеледі, содан кейін құқық иелері осы технологиямен біздің елге келгендерді “сес көрсете” бастайды

Бұған біздің заңнамадағы олқылықтар ықпал етеді.

Келесі құрбан кім?

– Шартты түрде айтқанда, құқықтарды Starlink ғаламдық спутниктік интернет жүйесіне де тіркеуге болады. Ол Қазақстанға келгенде осындай талап-арызбен бетпе-бет келуі мүмкін. Яғни, патентті іс жүзінде оған ешқандай қатысы жоқ адам да тіркей алады. Бұл сот шешімі бойынша ақша алу мақсатында жасалады. Бұл “G-TAXI” компаниясының әрекетінен байқалады.

Иә, компания бұрыннан бар, жұмысқа кіріскеніне жеті жыл болған, салық төлеуден қиындықтар жоқ. Бірақ осы кезең ішінде бар-жоғы 5 700 теңге төлеген

Көбінесе осылай болады: патенттік троллингке жүгінетін компаниялар өздері ештеңе өндірмейді, ал пайда табу үшін басым құқықты пайдаланады.

Егер сізде зауыт болса, онда сіз бірдеңе құрастырып, өндіретін болсаңыз, мәселе басқа. Кейіннен өнертабысты патенттеп, оны құрастыруды жалғастырады. Жақын жерде біреу сондай зауыт ашып, сіздің жұмысыңыздың көшірмесін шығаруға тырысуда. Сіз сотқа жүгінесіз. Мұндай жағдайда сіз патенттік тролль болмайсыз.

Немесе тағы бір мысал: сіз ғалымсыз, сіз бір жаңалық аштыңыз, бірақ өндіріске ақшаңыз жоқ. Сіз өнертабысыңызды патенттейсіз және сонымен бірге оны жүзеге асырудың жолдарын іздейсіз. Бұл да патенттік троллинг емес, –  дейді сарапшы.

Не істеу керек?

Оның айтуынша, “Яндекс Go” компаниясының қателігі – Қазақстан нарығына келгенде ол жергілікті патент алмаған.

— Бірақ, тағы да айтарым, бізге келетін әрбір бизнес үшін жергілікті патент алу керек екеніне сенімді емеспін. Өз қауіпсіздігіңіз үшін? Ия, мүмкін. Бірақ патент алу процедурасы ұзақ және ресурстарды қажет етеді”, — дейді Чеботарев.

Ол “Яндекс Go” үшін енді бір ғана жол бар, ол — соттасуды жалғастыру екеніне сенімді. Мүмкін, келесі сот істің мәнін тереңірек түсінуге тырысуы мүмкін. Бірақ тролль-компания басқа такси қызметтеріне де шағым түсіруін жалғастыра береді.

Заңды жамылған олқылық

Адвокат Сергей Уткин осы жағдай туралы өзінің көзқарасын білдірді.

– Шамасы, сот бұл мәселеге ресми түрде қараған. Басқа такси операторларына берген “G-TAXI” шағымдары бойынша болған алдыңғы соттар ақылға қонымды түрде шешілген еді. Бірақ бұл жағдайда заңның әр әрпіне сүйене отырып шешім қабылдау дұрыс емес. Өйткені

ең алдымен, шын мәнінде, бұл “тролльге” патент дұрыс тіркелмеген 

Тіркелу кезінде таксиге автоматтандырылған тапсырыс берудің мұндай әдісін тек Қазақстанда ғана емес, бүкіл әлемде қолданатынын түсінуі керек болатын. Мұндай агрегаторлар тек такси саласында ғана емес. Мұндай патентті қалай тіркеуге болады? – деп таң қалды заңгер.

Бәріне сыбайлас жемқорлық кінәлі

Оның болжамдары бойынша патентті тіркеу кезінде де, сондай-ақ

сот шешімін қазақстандық такси операторының пайдасына шығарған кезде де сыбайлас жемқорлықтың үлесі болған болуы мүмкін

– Мүмкін, сот шешіміне жоғарыда отырған біреудің нұсқаулары әсер етуі мүмкін. Бұл да сыбайлас жемқорлыққа байланысты. Егер ойлап қарасақ,

бұл Ресеймен қарым-қатынасқа байланысты болуы мүмкін. Үлкен ресейлік компанияны үркітуді ойлаған болар

Жалпы, бәрі де мүмкін. Жеңілген тарап патент ведомствосының патентті тіркеу туралы шешіміне қарсы шығуға тырысуы керек”, – деп түсіндіреді Уткин.

Сонымен бірге, ол заңнаманың өзінде тауар белгісі мен патентке қатысты ұғымдар дұрыс белгіленгенін атап өтті. Мәселе патенттік ведомствода.

— Бұл кеңсенің мамандары нені тіркеу керек және қандай жағдайларда бас тарту керектігін ескеруі керек. Неліктен кейбір нәрселерді тіркеуге болмайтынын түсіндіретін қанатты сөз тіркестерін табулары тиіс –мысалы, “жаңалығы жоқ” деген сияқты. Сірә, Қазақстандағы патенттік ведомство осы тролльдерге мүмкіндік берген. Себебі онда да сыбайлас жемқорлықтың ізі бар”, — деп қорытындылады Сергей Уткин.