Түркіменстандағы дағдарыс: билік азық-түлікті азайтып, бағаны көтеруде (БАҚ шолуы)

Жергілікті тұрғындардың айтуынша,

бірнеше айдан бері субсидияланған өсімдік майы, ұн және басқа да өнімдер алып жатқан жоқ

Порталдың айтуынша, бидайдың жетіспеушілігіне байланысты қаладағы негізгі наубайхана шамамен үш ай бойы жұмыс істемейді.

Ал, жеке кәсіпкерлер бағаны өсіріп жатыр.

Бұған дейін басқа өңірлерде, соның ішінде Ашхабадта субсидияланған азық-түлік пайкінің азаюы туралы хабарланған болатын. Сонымен қатар, ақпарат көздері 2022 жылдан бастап елден тыс жерде жұмыс істейтін мигранттардың отбасыларына субсидияланған азық-түлік пайкіне құқықты алып тастауы мүмкін дейді. Мұндай хабарламаны Фарап бөлімшесіндегі мемлекеттік дүкендердің қызметкерлері алды.

Соңғы айларда азық-түлік пайкінің мөлшері бірнеше есе азайды

Сондай-ақ, Түркменбашы қаласының банкоматтары алдындағы үлкен кезектер мен қолма-қол ақшаның жетіспеушілігі туралы хабарланды. Банк қызметкерлері проблемалардың себебін нақты түсіндіре алмайды. Олардың бірі барлық қолма-қол ақша Балқан уәлаятының Сердар, Берекет және Махтумкул этраптарына жіберілетінін айтты.

Оның айтуынша, қазір мақта жинау үшін жалға алушылармен есеп айырысу жүргізілуде

Бірақ бұл этраптардың тұрғындары бұл жерде де қолма-қол ақша жоқ дейді, ал қолма-қол ақша алу үшін олар Түрікменбашы мен Балқанабатқа барады.

Соңғы бірнеше жыл ішінде Түркіменстан тәуелсіздік алғаннан бері ең ауыр экономикалық дағдарысты бастан кешуде. Түрікменстан Үкіметі проблемалардың бар екенін мойындамайды. Керісінше, билік пен мемлекеттік БАҚ ел “күш пен бақыт дәуірінде” өмір сүреді деп сендіреді.

Барлығы үшін ақша талап етеді

Ашхабадта студенттер жоғары оқу орындарының түрлі шығындарына ақша жинауды жалғастыруда. Бұл туралы елордалық жоғары оқу орындарының бірнеше оқушысы айтты.

“Біздің учаскеде сенбілік өткізіп, күрекпен қазу жұмыстарын жүргузу керек. Ол үшін әрқайсымыздан 30 манаттан жарна салу талап етіледі. Бағбан үшін де ақша төлейміз. Ертең міндетті түрде тапсыру керек!”

Мұндай хабарды Түрікмен мемлекеттік сәулет-құрылыс институтының бір топ студенттері мессенджер арқылы алды.

Сондай-ақ ақша тапсырмағандар өздері қазуға баратыны ескертілген. Олар бұл жағдайда сабақтарға үлгермейтінін мәлімдейді.

— Сондықтан барлық студент ақша тапсыруға мәжбүр болады, – деді Түркімен мемлекеттік сәулет-құрылыс институтының студенті.

Ол оқу жылының басынан бері студенттерден әр түрлі сылтаулармен ақша он еседен астам жиналғанын айтты. Мысалы, көшеттер сатып алу, аудиториялар мен сыныптарды, жатақханаларды жөндеу, спорттық киім, түрлі іс-шараларда пайдалану үшін ұлттық киім сатып алу.

Портал бұл тәжірибе әр университетте және институтта кең таралған деп мәлімдейді.

Дәл осындай жағдай басқа мемлекеттік мекемелерде де кездеседі

Жұмыстан шығару қаупімен бюджет қызметкерлері плакаттар мен транспаранттарды, президенттің портреттерін, спорттық және мерекелік киімдерді, велосипедтерді сатып алуға, қоршаған ортаны қорғауға, мақта жинауды қаржыландыруға және тағы басқаларға ақша беруге мәжбүр.

Орыс тілі үшін жұмыстан босатуы мүмкін

Түркіменстанның кейбір балабақшаларында мультфильмдерді орыс тілінде көрсетуге тыйым салынды. Бұл туралы білім беру саласының қызметкері айтты. Ол

әртүрлі облыстардағы бірнеше балабақшада тәрбиешілерді балаларға орыс тілінде мультфильмдер көрсеткені үшін жұмыстан шығарды,

ал меңгерушілер қатаң сөгіс алды. Елордалық инспекторлар жүргізген тексеру нәтижелері бойынша жазалау шаралары қабылданды.

Инспекторлар “балабақша тәрбиеленушілеріне мультфильмдерді тек түрікмен тілінде көрсетуге болады” деп ескертті.

Бұдан өзге, сұхбаттасушының айтуынша, балабақшалардың аға топтарының тәрбиеленушілеріне, сондай-ақ 1-4 сынып оқушыларына альбомдарды сурет салу үшін пайдалануға бұйырылған, олардың мұқабаларында түрікмен көріністері бейнеленген. Мысалы, ұлттық ғимараттар немесе Ахал-теке жылқылары. Инспекторлар кейбір мектеп оқушыларында шетелдік фильмдердің кейіпкерлері бейнеленген дәптерлер мен альбомдар бар екенін көріп, оларды ауыстыруды талап етті.

— Мұқабадағы “дәптер” сөзі орыс тілінде жазылған болса да, оны қолдануға болмайды”, — деді Білім қызметкері.

Журналистпен әңгіме барысында жергілікті тұрғындар мұны жаңа дәптерлер мен альбомдарға көшуге тура келетінін айтып, растады.

Порталдың хабарлауынша, вокзалдар мен әуежайларда, сондай-ақ көлік құралдарының ішінде орыс тіліндегі жарнамалар мен нұсқаулықтар алынып тасталады.

Бірақ Лебап тұрғындарының айтуынша, орыс тілін қолдануға шектеулерге қарамастан, орыс тіліндегі фильмдер мен мультфильмдер халық арасында өте танымал.

— Алайда, олар орыс тілімен қанша күрессе де адамдар түрікмен телевидениесінен фильм, мультфильмдер қарамайды. Ол өз көрерменін баяғыда жоғалтып алған”, – деді жергілікті тұрғындардың бірі.

Түрікмен оқу орындарында орыс тіліне қатысты тыйымдар мен шектеулер бұрын енгізілген. 2020 жылдың қыркүйегінде Түркіменстандағы орта мектептерде орыс тілінде оқытатын сыныптардың көпшілігі жабылды.

Тыйым салу себептері түсіндірілмейді

Осы уақытта turkmen.news басылымы орыс тілін басқа салаларда қолдануға шектеулер туралы хабарлайды. Жақында қабылданған “пошта байланысы туралы” Заңның 26-бабына сәйкес, қазір ел ішіндегі пошта мекенжайлары тек түрікмен тілінде жазылуы керек.

Ал Түркіменстаннан тыс пошта жөнелтілімдерінде, жаңа заңға сәйкес, мекен-жай тағайындалған елдің тілінде немесе Дүниежүзілік пошта одағының актілерінде белгіленген тілде көрсетілуі керек.

Turkmen.news атап өткендей, Түркіменстанда бүгінде тек бір орыс тілді мектеп, сондай-ақ орыс тілді сыныптары бар бірқатар мектеп бар.

Сонымен қатар,

тәуелсіздік жылдары басқа азшылық ұлттардың тілдерінде мектептер жабылды, мысалы, өзбек және қазақ

Түркіменстан билігі балабақшаларда орыс тілінде мультфильмдер көрсетуге тыйым салудың себептерін түсіндірмейді.