Түрікменстандағы құрғақшылықтың салдарынан ашаршылық күшейе түсуі мүмкін – БАҚ шолуы

Ұн әліпбилік ретпен сатылуда

Түрікменстанның кейбір аудандарында қаңтар айының азық-түлігі тек мамырдың бірінші жартысында беріле бастады, деп хабарлайды Азатлык.

Мысалы, Мары қаласында қаңтар айына тиесілі ұн сатылуда, бірақ өсімдік майы, қант және тауық сатылымға түскен жоқ.

Сонымен қатар ұн бір адамға 5 кг емес, отбасы мүшелерінің санына қарамастан бір отбасына 10 кг-нан сатылған.

Мемлекеттік дүкен қызметкерлерінің айтуынша, өңірге бөлінген ұн мөлшері өте шектеулі болған.

— Біз ұнды барынша көбірек отбасы сатып алуы үшін барлық жағдайды қарастырудамыз, – деп мемлекеттік дүкен сатушысы жиналған тұрғындарға жағдайды түсіндіруге тырысты.

Бірақ ұн барлық жерде сатылып жатқан жоқ әрі

тұрғылықты жерлерінен алыстағы дүкендерге келген адамдар оны сатып ала алмады

Кезекке тұрған адам саны көбейді, әр дүкеннің алдында орташа есеппен 50 адам тұрды. Сатып алушылардың топталып тұрғаны байқалмау үшін олар дүкендердің артқы есіктерінен сауда жасады.

Үлкен топ бірден жиналмауы үшін ұн әліпбилік ретпен сатылуда. Біп күні тек тегі “А” әрпінен басталатын отбасылар ғана ұн ала алады.

Кім шу шығарады – ол ештеңе алмайды

– Көп балалы отбасылардың өкілдері 10 кг ұн оларға өте аз екенін айтты. Адамдар өздеріне толық азық-түлік беруді сұрады. Бірақ мемлекеттік дүкен қызметкерлерінің бірі кезекте тұрғандардың біріне: “бергенін ал, әйтпесе мұны да ала алмай қаласың. Егер шу шығарсаң, дымсыз қаласың” деп жауап берді. Бұл сөз басқаларға да әсер етті, содан кейін ешкім толық азық-түлік беруді талап етпеді”, — дейді тілші.

Ол сондай-ақ,

мемлекеттік дүкендерге тек ұн келгенін, субсидияланған бағамен басқа азық-түліктер әлі келмегенін

атап өтті. Осы уақытта ауыл тұрғындары Марыға ұн келгенін естіп, өз ауылдарындағы мемлекеттік дүкендерге келген. Бірақ онда сатылымға ұн келмегенін айтқан.

Үкіметі жыл сайын бидай дайындау және азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз ету жөніндегі мемлекеттік жоспардың орындалғаны туралы мәлімдейтін Түркіменстан халқы бірнеше жылдан бері азық-түлік дағдарысын бастан кешуде.

Бұл бағаның күрт өсуімен және мемлекеттік дүкендерде субсидияланған тауарлар санының азаюымен бірге жүреді. Сонымен қатар, жеке дүкендерде 1 сортты 50 килограммдық бір мешок ұн 600-700 манаттан сатылады. Мемлекеттік дүкендерде субсидияланған ұн болмаған жағдайда,

орташа жалақылары 1300 манатты құрайтын,

ел халқының көпшілігі жеке кәсіпкерлерден ұн сатып ала алмайды.

Кезекпен әртүрлі күреседі

Алайда Түркіменстан астанасы Ашхабадта

мемлекеттік бағадағы азық-түліктерді аулаларға тасымалдай бастады, бірақ оларды сатып алу үшін төлқұжат көрсету керек

Расталмаған мәліметтерге сәйкес, олар мұны көшелерде кезек жиналмауы үшін жасап отыр.

Туркменньюстің айтуынша, азық-түлік тауарларын сату тәртібіндегі өзгерістер туралы алдын-ала ескертілген. 10 мамырда базарлар бірлестігінің қызметкерлері үйлерді аралап, жақында мемлекеттік бағалар бойынша азық-түліктер дүкендерде емес, тұрғылықты жерлерінде сатылатынын айтқан. Қызметкерлер отбасы мүшелерінің саны туралы ақпарат жинап, пәтер иесінің төлқұжат мәліметтерін жазып алған.

Азық-түлік мөлшері пәтерде тіркелген отбасы мүшелерінің санына байланысты. Сонымен, бес адамнан тұратын отбасы екі тауық етін, бір бөтелке өсімдік майын және айына бір килограмм қант ала алады. Азық-түлік құны – 45 Манат. Сегіз адамнан тұратын отбасы үш тауық, бір бөтелке май және үш килограмм күріш сатып алады.

Азатлык дереккөздері азық-түліктің сәл өзгеше құрамын сипаттады: 2,2 кг тауық еті, бір бөтелке май, 1 кг қант және 2 кг күріш. Барлық өнімдердің жалпы құны – 100-110 манат.

Ашхабадта әлі мұндай бола қойған жоқ. Елорда тұрғындары азық-түлік түскені туралы естіп, кезекке тұрып, бір уақытта бір адамға қанша азық-түлік берілсе, сонша сатып алады.

Аш жүрген балалар көбеюде

Дағдарыс, жұмыссыздықтың жоғары деңгейі және негізгі қажеттіліктерге жетпейтін жалақының төмен деңгейі балаларын тамақтандыруға қабілетсіз кедей отбасылар санының өсуіне әкелді.

Бұған дейін Азатлык жай ғана қарындарын тойғызу үшін барлық балаларын үйлену тойларына және садаққа алып баратын ата-аналар туралы хабарлаған.

– Соңғы кездері балаларын асырай алмайтын ата-аналардың саны артты. Олар балаларын көмекші мектеп-интернаттарға беруде, – дейді журналист.

Алайда, интернаттарда да азық-түлік мәселесі қиын.

– Мемлекет бөлген азық-түлікті ғана емес,

қайырымдылық ретінде жеке тұлғалар әкелетін азық-түліктерді де ұрлайды

Олар балаларға бөлінген тамақтарды үйлеріне алып кетеді, — дейді дереккөзі.

Интернаттарға балаларды үйде тамақтандыра алмағандықтан ғана емес, жалықтырғандықтан да әкеледі.

Өз шаруаларын қалай алдауда

Түркменьюстің хабарлауынша, 2021 жылы Түрікменстан 1,25 миллион тонна мақта жинауды жоспарлаған. 10 мамырдағы Үкімет отырысында Гурбангулы Бердімұхамедов мақта егісіне “қатаң агротехникалық нормаларға сәйкес” күтім жасауды тапсырды.

Алайда, түрлі алаяқтық әрекеттер мақта егу кезінде-ақ басталды, ал одан ауыл тұрғындары зардап шекті

– Мары уәлаятында мемлекеттік жерді жалға алушылар тұқымдар берген кезде, оны суға бөктіріп, осылайша салмағын арттырғанын байқаған. Осылайша, 2 тонна тұқым алуы тиіс ауыл тұрғындарының бірі кептіргеннен кейін олардың салмағы 1,4 тоннаға дейін төмендегенін анықтады”, — дейді журналистер.

Тұқымдарды суландыру дехканды алдау үшін қолданылатын жалғыз әдіс емес. Таразы жебелерін бұрау да қолданылады.

Табысты егін жинау – бұл қосып жазылған мәлімет

Сондай-ақ, жалға алушылар техниканың жетіспеушілігіне шағымданады. Барлық жұмыстар “агротехникалық нормаларға қатаң сәйкестікте” емес, өте кеш жүргізіледі. Ауыл тұрғындарының бірінің есептеуі бойынша,

округтегі 600-700 гектар мақтаға бар-жоғы үш трактор ғана тиесілі

Нәтижесінде тракторшы декханнан өз жұмысы үшін қосымша ақы талап етеді.

— Оны да түсінуге болады. Ол өз есебінен шиналар, май, қосалқы бөлшектер сатып алады, ал сүңгімелерге темір ұстасына тапсырыс береді, оған да ақша төлеуі керек. Трактор жүргізушілері жалға алушылардан қосымша ақы талап ететіні таңқаларлық жағдай емес. Олар да балаларын асырауы керек дейді, бірақ қолма-қол ақша жоқ, ал жалға алушы беретін чекпен отбасын асырай алмайсың”, – дейді фермерлердің бірі.

Түрікменстандағы жерлердің көпшілігі мемлекетке тиесілі, ал ауыл тұрғындары оны жалға алу арқылы пайдаланады. Сонымен қатар, мемлекет белгілі бір жерге қандай дақылдарды (негізінен мақта мен бидай) отырғызу керектігін қатаң түрде белгілейді. Өнім мемлекетке белгіленген бағамен тапсырылады.

Ресми түрде, билік ауыл тұрғындарын тұқыммен, тыңайтқыштармен және техникамен қамтамасыз етуі керек, бірақ іс жүзінде бұл міндеттемелер мүлде орындалмайды.

Әдетте, дехканның табатын табысы бір маусымда бірнеше жүз доллардан аспайды

Көпшігілі тіпті шығынға ұшырайды. Отбасылар бюджеттік мекемелерде (мысалы, мектептер мен медициналық мекемелерде) жұмыс істейтін туыстарының есебінен, сондай-ақ еңбек мигранттарының есебінен өмір сүруде.

— Мемлекет жыл сайын бидай мен мақта жинау жоспарын белгілейді және жыл сайын мемлекеттік БАҚ жоспардың сәтті орындалғаны туралы хабарлайды. Бірақ іс жүзінде, дереккөздер көрсеткендей, “табысты өнім жинауды” барлық деңгейлерде қосып жазылған мәліметтер қамтамасыз етеді. Осы маусымда қолдан жасалған қиындықтарға табиғи — құрғақшылық қосылды. Бұл туралы ақпаратты тәуелсіз БАҚ жариялады және Бердімұхамедовтың өзі растады”, – дейді портал.

“Метеожурналдың” мәліметтері бойынша, қазіргі құрғақшылық 2018 жылы байқалғаннан да қиын болуы мүмкін.