Теңге неге құлдырап барады және оны қалай тоқтатуға болады? – сарапшылар

Ұлттық қор шексіз емес

АФК сарапшылары бірнеше негізгі тенденцияларды анықтады.

Біріншісі – ағымдағы операциялар шотының созылмалы тапшылығы (ШСТ) бар. Оны қаржыландыру шетелдік инвестициялар мен қарыздар, сондай-ақ Ұлттық Банктің резервтері есебінен жүргізіледі.

Мұның бәрі шетел валютасына тұрақты сұраныс болуына ықпал етеді және сәйкесінше отандық валютаға қысым жасайды

Сонымен қатар, теңгеге ынталандырушы бюджеттік саясаттың да қысымы бар, бұл импорттың өсуіне әкеледі.

2014-2021 жылдары республикалық бюджетке түсетін барлық түсімдердің үштен бірінен астамы Ұлттық қордан түсетін трансферттерге тиесілі болды. Дегенмен, бюджетте жыл сайын тапшылық (орта есеппен 1,4 трлн теңгеге) орын алды.

Бұл ретте, сарапшылардың пікірінше, Ұлттық қордың активтері 2014 жылдан бастап 22%-ға – 73,2-ден 57,1 млрд долларға дейін төмендеді. Сыртқы борыш ЖІӨ-нің 71%-ынан 95%-ына дейін, оның ішінде мемлекеттік борыш ЖІӨ-нің 14%-ынан 29%-ына дейін ұлғайды.

Мұнайдың қымбаттауы аздап көмектеседі

— “Қосарланған тапшылық” — бюджет және ШТС — инфляциялық процестерді жеделдетеді, сыртқы борыштың өсуіне алып келеді, елдің халықаралық инвестициялық позициясын нашарлатады, экономика өсімінің ұзақ мерзімді тұрақтылығына қол жеткізуді қиындатады, – дейді АФК сарапшылары.

KASE-дегі инвалюта ұсынысының жалпы үлесінде

Ұлттық Банктің, Ұлттық қордың және квазимемлекеттік сектор кәсіпорындарының үлесі өсуде

Соңғы 17 айда олар нарықтағы барлық валюта ұсынысының жартысына жуығын (44%) құрады.

Алайда, 2021 қаңтарынан бастап мұнай бағасы көтерілді (Brent 46% – ға қымбаттады). Сарапшылар мұның ШТС және республикалық бюджет тапшылығын теңестіруге көмектесетініне сенімді. Демек, ұлттық валютаға қысым да төмендейді.

Мұнай емес секторды ұлғайту қажет

– Сонымен бірге, әлемдік экономика ның да, қазақстандық экономиканың да тез қалпына келуімен қатар,

жұмсақ бюджет саясатының қажеттілігі айтарлықтай азаюда

Қалпына келтіру кезеңінде бюджеттік шоғырлануды қарастырған жөн, — дейді сарапшылар.

Ол экономиканы қолдаудың түрлі мемлекеттік бағдарламаларының тиімділігін бағалауды қамтуы тиіс. Маңыздылығы жоқ және тиімсіз үкіметті тарату керек. Ал босатылған қаражаттың бір бөлігін экономиканы әртараптандыруға жұмсау қажет.

Осылайша, мұнайдан басқа сектордың кірістерін арттыруға болады. Неғұрлым қолайлы сыртқы жағдайларда бұл екі тапшылықты да теңестіруге мүмкіндік береді. Бұл өз кезегінде таза халықаралық инвестициялық позицияны күшейтеді,

сондай-ақ ұлттық валютаға қысымды төмендетеді.