Тамаққа ақша бар, ал киімге жоқ — қоғамның жаңа санаты

Қазақстандықтардың экономикалық және әлеуметтік жағдайы нашарлап жатыр, деп “Еуразиялық монитордың” әлеуметтік зерттеуінің нәтижелері көрсетіп отыр. Бұл үрдіс бірнеше жыл бұрын басталған болатын, алайда пандемия процесті бірнеше есе жеделдетті. Соған қарамастан, отандастарымыздың жартысынан көбі өз өміріне қанағаттанатын болып шықты. Дегенмен, 2015 жылғы 80%-дан кеміді.

Зерттеушілер 2004 жылғы “дағдарыстан” бергі көрсеткіштерді салыстырды. 2020 жылға дейін көрсеткіштер минималды болып келді. Бірақ 2021 бар жағынан асып кетті, көптеген санаттар бойынша антирекорд орнады.

Бәрінің жағдайы нашарлады

Зерттеушілер 2021 жылдың басында әлеуметтік көңіл-күйдің нашарлауын атап өтті. Кейбір көрсеткіштер бойынша, соның ішінде негізгі көрсеткіштер бойынша, картина 2009 немесе тіпті 2004 жылғы дағдарыспен сай. Атап айтқанда, 2009 және 2021 жылдары сұралғандардың үштен бірі — 35% өміріне қанағаттанбайтын болды. Бұл ретте көп жағдайда бұл көрсеткіш 20% шамасында ауытқыды, яғни екі есеге жуық төмендеген (2004 жылы бұл көрсеткіш одан да көп болды — 41%). Тиісінше, “қанағаттану сызығы” 2014 жылдың басынан бастап төмендеді.

Сондай-ақ, әлеуметтанушылар екі маңызды жайтты атап өтті. Біріншіден, отандастар елдің экономикалық жағдайын едәуір нашар бағалай бастады. 2020 жылы “нашар” және “өте нашар” деген жауаптар 14%, ал 2021 жылы 44% болды. Салыстыру үшін — 2009 жылы — 15%, ал 2019 жылы — тек 9%. Ең төменгі көрсеткіш 2015 жылы тіркелді — бар-жоғы 5%.

Тамақ сатып алуға ақшасы жоқ адамдар көбейді

Екіншіден, өз отбасының материалдық жағдайын айтарлықтай нашар бағалайтындар көбейді. “Нашар/өте нашар” жауаптары 2020 жылы 11% және 2021 жылы 26% болды.

Отбасының әл-ауқатын “жақсы” және “өте жақсы” деп санайтындардың үлесі 2020 жылмен салыстырғанда екі есе – 31%-дан 14%-ға дейін азайды.

– Айта кету керек, отбасылық жағдайды бағалаудың салыстырмалы түрде төмен көрсеткіштері сауалнамалар бойынша 2004 жылы ғана тіркелді — 21%, – деп нақтылады әлеуметтанушылар.

Әлеуметтанушылар “жаңа негіз қабатын қалыптастыру үрдісі” жүріп жатқанына сенімді. Бұл азаматтардың

“азық-түлікке ақша жеткілікті, бірақ киім сатып алу қаржылық қиындықтар туғызады»

деген жаңа санаты болады.

Әрине, халықтың әлеуметтік оптимизм деңгейі де нашарлады. Респонденттердің 12%-ы бір жылдан кейін олар (отбасы) қазіргіден гөрі нашар өмір сүреді деп санайды. Бұл 2004 жылдан бергі ең төменгі көрсеткіш (8%). Үшіншісі жағдай жақсаратынына үміттенеді (34%). Үштен бір бөлігіне (30%) тіпті бір жылға болжам жасау қиынға соқты. Бұл факт зерттеушілерді алаңдатты.

Әлеуметтанушылар әлеуметтік оптимизмнің төмендеуі 2016 жылдан бастап “коронавирусқа дейінгі дәуірде” басталғанын айтады.