Нұр-Сұлтан
Қазір
-5
Ертең
-2
USD
450
+0.72
EUR
490
+1.14
RUB
4.89
+0.01

Шенеуніктер жоғары жалақыдан ұялуы керек пе? — Құсайынов

Шенеуніктер жалақысының жоғары деңгейі Қазақстан жұртшылығының ашуына тиді. Мысалы, Нұр-Сұлтан қаласының әкімі Алтай Көлгіновтің ай сайынғы ресми жалақысы айына 762 мың теңгені құрады. Солтүстік Қазақстан облысының әкімі Құмар Ақсақалов ай сайын 766 мың теңге алады.

Алматы әкімі Бақытжан Сағынтаев одан көп табыс табады — айына 950 мың теңге

Кейін Қызылорда облысының әкімі Гүлшара Әбдіқалықованың жалақысы 986 мың теңгеден 1,8 млн теңгеге дейін ұлғайтылғаны туралы ақпарат пайда болды.

Министрлерге келетін болсақ, олардың ресми жалақысы әкімдердің жалақысынан көп аспайды. Бұрынғы Денсаулық сақтау министрі Алексей Цойдың айтуынша, оның жалақысы шамамен 900 мың теңгені құрады. Ол сондай-ақ азық-түлікке аптасына 50-70 мың теңге жұмсайтынын атап өтті. Энергетика министрі Мағзұм Мырзағалиевтің тамақтану шығындары айына 200 мың теңгені құрайды.

Лайықты ақша

Сонымен қатар, ҚР Президенті Әкімшілігі Басшысының бірінші орынбасары Дәурен Абаев мемлекеттік қызметкерлердің жалақысына назар аудара отырып, “хайп” жасамауға шақырды. Оның пікірінше, шенеуніктердің жоғары жалақысы мемлекеттік қызметтегі білікті мамандардың бизнеске кетпеуі үшін оларды ұстап қалуға мүмкіндік береді.

— Біліксіз мемлекеттік қызметшіні кезіктірсеңіз, оның орнында отыруы тиіс сауатты маман қазір банкте жұмыс істеп жатқан болуы мүмкін екенін есте сақтаңыз. Немесе кез-келген басқа коммерциялық компанияда,

— деп атап өтті ол.

Сонымен қатар, оның айтуынша, жоғары жалақы министрлер мен әкімдерге жүктелген жауапкершіліктің айтарлықтай деңгейіне байланысты. Абаев үкімет пен әкімдіктегі өз әріптестеріне өз жалақысы туралы ұялмай, қызармай, жайбарақат және шын айтуға шақырды.

Халық наразылығы

Бұл туралы экономист Айдархан Құсайынов өз пікірін білдірді. Оның да пікірінше халықтың сыны негізсіз және Абаевтың тұжырымдарында қате түсініктер бар.

— Шенеуніктердің жалақысы елдегі еңбек нарығына байланысты онша үлкен емес. Шамамен осынша мөлшердегі соманы ірі компаниялардағы — телеком -, тау-кен және банктердің орта буын менеджерлері алады.

Өкінішке орай, елде қоғам әлеуметтік тұрғыда екіге бөлінген, нәтижесінде наразылық пен хайп пайда болады. Бірақ осынша ақша алатын шенеуніктер шынымен де үлкен жүйелермен және үлкен жауапкершілікпен жұмыс істейтінін түсіну керек. Сонымен қатар, барлық құрылымда бастықтар әрқашан көбірек алады

Сондықтан олардың жалақысы мұғалімдердің немесе дәрігерлердің жалақысы деңгейінде болмауы керек. Олар өз еңбектері үшін алған ақшасынан ұялмауы керек — бұл олардың заңды жалақысы.

Абаев мемлекеттік қызметті корпоративті сектормен салыстыруға болмайды, шенеуніктер сонда кетеді деп айтуға құқылы емес. Себебі екі жақтың да функционалдылығы әртүрлі. Мемлекеттік шенеуніктің мүлдем басқа уәждері, идеялары мен ойлары бар. Сондықтан әлемде мемлекеттік шенеуніктер мен саясаткерлер бизнес-ортада өте сирек кездеседі. Сол себепті, бұл адамдар үлкен қаржы талап ететін бірегей және алмастырылмайтын кадрлар деу дұрыс емес.

Бизнесмендер мен мемлекеттік қызметкерлер

— Дегенмен, бүгінде мемлекет — тиімсіз менеджер деген пікірді жиі естуге болады. Бұл мемлекеттік басқаруда бизнес-тәсіл жетіспейді дегенді білдіре ме?

— Керісінше, Қазақстандағы мемлекеттік қызмет бизнес-тәсілге “қаныққан”, бұл елдің дамуына кедергі келтіреді. Мемлекеттік басқару жүйесі бизнеске ұқсауға тырысуы керек деген пікір — бұл нонсенс және популизм. Алдыңғы қатарлы елдер бұл идеядан бас тартты.

Мемлекеттік қызметші мен кәсіпкердің тұжырымдамалық аппараты әртүрлі. Егер мемлекеттік қызметкер инфляция және базалық мөлшерлеме ұғымдарын қамтитын макроэкономикаға бағытталған болса, онда бизнесмен — бизнеске қатысты ұғымдар пайда болатын микроэкономикаға бағытталған. Мысалы, несие мөлшерлемесі, өндіріс көлемі немесе сату көлемі

Бизнесменнің ойлауы — бұл тікелей әрекетке көшуді ойлауы.

Мысалы, егер кәсіпкер өз адамдарының джиппен жүруін қаламаса, онда ол джипке мінбеу туралы бұйрық шығарады, ал келіспейтін адам жұмыстан шығарылады. Мемлекеттік шешімдер ешқашан тікелей әрекет етуге бағытталмаған. Сіз адамды елден “жұмыстан шығара” алмайсыз — оны азаматтығынан айыра алмайсыз. Егер мемлекет адамдардың джиптерге мініп, қоршаған ортаны ластауын қаламаса, ол джиптерге салынатын салықты арттырады.

Адамдар бұл жағдайда шамданады, бірақ джиптерін сатуға асықпайды. Олар екі жыл бойы айдап жүреді де, ал үшінші жылы салық тым үлкен болғандықтан басқа көліктерге ауысады. Яғни, мемлекеттік шешімдер жүйелі және ұзақ мерзімді.

Шенеуніктер бизнеске бармайды

— Осыған сүйене отырып, мемлекеттік қызметке бейім адам бизнесте тіршілік ете алмайды деп болжауға бола ма?

— Дәл солай. Саясаткерлер бизнеске өте сирек ауысады. Тіпті ешқашан ауыспайды деуге болады. Және бүкіл әлемде солай. Бәлкім, Дональд Трамп ерекшелік шығар. Бірақ егер сіз Билл Гейтс, Илон Маск, Родшильдтерді алсаңыз, олар саясатта көрінбейді. Олар тек “сұр кардиналдар” рөлін алады, саясаткерлерге не істеу керектігін айтады, бірақ олар мемлекеттік басқару жүйесіне қатыспайды. Егер Қазақстан мәселесі туралы айтатын болсақ, онда біздің мемлекеттік қызметкерлер бизнес-категориялар бойынша саралай бастады.

Мысалы, бизнес үшін несиені арзандату керек. Бұл жағдайда мемлекеттік ойлау қабілеті бар шенеуніктер ақшаның құны инфляциямен анықталатынын түсінеді. Несиелер бойынша ставкаларды төмендету үшін алдымен оны басу керек. Бизнесше ойлайтын шенеуніктер не істейді? Ұлттық қорды ашып, ақшаны тегін таратады. Олар үшін инфляция бос сөз

Тағы бір мысал: мүмкіндігінше көп адам қазақ тілін меңгеруі үшін не істеу керек? Мемлекеттік ойлау қабілеті бар шенеунік тілдік орта құруды — қазақ тілінде фильмдер мен кітаптар шығаруды, көптеген мәдени бағдарламалар жасауды ұсынады, осылайша қазақ контентін тұтыну ниетін ынталандырады. Бұл жағдайда бизнестік ойлау қабілеті бар шенеунік ертең бәрін қазақ тілін үйренуге мәжбүрлеу керек дейді, сонда бір жылда бәрі сөйлеп кететініне сенеді. Айырмашылықты сезінесіз бе?

Ұзақ мерзімді перспективада

— Яғни, біз мемлекеттік тәсіл неғұрлым ақылға қонымды және көреген екенін айтып отырмыз ба?

– Дұрыс! Ол ұзақ мерзімді перспективада ғана жұмыс істейді. Себебі бұл жерде сөз ынталандыру туралы.

Бізде Қазақстанда бағалармен қалай күресуге болатыны туралы сөз қозғалды. Бұл жағдайда бизнес-тәсіл көтерме-тарату орталығын салу туралы шешім ұсынылды. Себебі, тарату тізбегі арзандап, бағаның арзандауына әкеледі.

Бұл жағдайда мемлекеттік ойлау қабілеті бар шенеунік былай ойлайды: егер Чили қызанақтары үйдің жанындағы дүкенде сатылса, демек елде логистика жақсы жұмыс істейді. Мәселе өндірушілерде. Егер қызанақ сонау Чилиден  жетсе, демек картоп та Қаскелеңнен жететіні анық.

— Бұл импортты алмастыру бойынша барлық шешімге қатысты ма?

— Иә. Мемлекеттік тұрғыдан келгенде, біздің өндірушілер неге бәсекеге қабілетсіз деген ой бірінші орынға шығады. Біраз уақыттан кейін, егер теңгенің рубльге шаққандағы бағамы жоғары болса, Ресейден импорт өсетіні белгілі болады.

Нарықтағы ресейлік тауарлардың үстемдігін азайту үшін мемлекеттік ойлау қабілеті бар шенеунік олардың қымбаттауына ықпал ететін шараларды енгізуді ұсынады. Яғни, біз аздап қозғаламыз — ресейлік тауарлар қымбаттайды, импортты алмастыру автоматты түрде қосылады. Осылайша, отандық өндіріс дамиды.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз