Санкциялар валюталық дүрбелең туғызды, бірақ Қазақстан оған қарсы тұруға дайын – экономист

28 ақпан күні таңертең Мәскеу және Қазақстан биржалары сауда-саттық уақытын ауыстыру туралы жариялады. Осы уақытта дүрбелең жағдайында долларды сатып алу мен сату арасындағы айырмашылыұ 100 теңгеге жетті — 500-ден сатып алу бағасы, 600-ден сату бағасы. Әрине, қазақстандық ұлттық валютаның алдағы уақыттағы бағамы туралы мәселені қазір көптеген экономистер талқылап жатыр, Қазақстан теңге бағамын ресейлік рубльге байланыстырудан бас тартуға мәжбүр болады деп болжап отыр. Экономист Айдархан Құсайыновтың Ресейге қарсы санкциялар төңірегіндегі жағдайлардың алда қалай өрбитіні және олардың Қазақстанға тигізетін салдары жөнінде өз көзқарасы бар.

Кімнің санкциясы қорқыныштырақ

– Теңгенің жағдайы не болады? Елдер арасындағы тығыз экономикалық өзара қарым-қатынастарды ескерсек, санкциялар бізге қалай әсер етеді?

– Ресей үшін де, Қазақстан үшін де қорқатындай ештеңе болмайды. “Доллар 100 рубль”, демалыс күндері әлеуметтік желілерде осылай деп болжады, бұл шартты болжам, сауда әлі басталған жоқ.

Елеулі дүрбелең бар, бірақ Ресейдің Орталық Банкінің рубльді ұстап тұру мүмкіндігі тұрғысынан емес, тек санкциялар тұрғысынан

Біріншіден, шын мәнінде – санкциялар айтарлықтай күрделі. Ең алдымен тактикалық және оперативтік мағынада күрделі. Екіншіден, олардың қалай жұмыс істейтіні әлі белгісіз.

Мысалы, Ресей үшін Еуропаның әуе кеңістігін жауып тастады, Ресей Еуропа үшін өз әуе кеңістігін жапты. Бұл ұзаққа созылмайтыны түсінікті. Ерте ме, кеш пе, рейстер бәрібір ұшырылады, өйткені айналып өту тым қымбатқа түседі. Яғни, рейстерге тыйым салу ситуациялық, жедел санкция болып табылады.

Санкциялардың екінші блогы, мүлде санкция емес. “Солтүстік ағын-2-ге” тыйым салынды. Қорқынышты естіледі. Бірақ ол жұмыс істемей тұрған, сондықтан нақты экономикалық салдары жоқ.

Санкциялардың үшінші блогы – ресейлік банктерді тұқырту, олар Ресейден SWIFT-тен энергия тасымалдаушыларды жеткізуге әсер етпейді, бұл да ұзаққа созылуы екіталай.

Себебі Ресей әлі жауап берген жоқ. Ол қалай жауап бере алады? Еуропаға энергия жеткізетін тасымалдаушыларды өшіре ме?. Әрі қарай, қисынды сұрақ туындайды – санкцияны кім бірінші болып жояды?

 

Сондықтан, бұл санкциялық цирк демалыс күндері арнайы ұйымдастырылды, Ресей экономикалық тұрғыдан құлдырады деген пікір тудыру үшін әдейі жасалды.

Дүрбелеңді жою

– Ресейдің тәуелсіз рейтингінің ВВ+ дейін төмендеген жоқ па?

– Ол 2014 жылы Қырымнан кейін төмендетілді. Ал 2016 жылы қайтадан көтерілді. Төмендетіп-көтеру – бұл таза саяси негізделген шешім. Бұл тұрғыдан жаңа ештеңе жоқ. Бірақ сонымен бірге, рейтингі төмен кезде Ресей алтын-валюта резервтерін көбейтті. Бүгінгі таңда оның резервтері 2014 жылдың басындағыдан көп.

Түсініктірек болу үшін айта кетейік, бүкіл әлем НАТО-ның Польшамен шекарада әскерлерді қалай шоғырландырып жатқанын көріп отыр, ал Украинаның өзінде ешкім соғысуды қаламайды.

Қандай да бір қадамдар жасалып жатқандығы туралы барлық хабарламалар ішкі еуропалық және ресейлік тұтынушыларға арналған

Сондықтан санкциялардың едәуір бөлігі, негізінен, мағынасы жоқ екенін қайталап айтамын, бірақ олар жарияланды, және бұл керемет, олардың әсері бүгінде артық бағаланған, және олардың орындалуы үлкен мәселе болып табылады.

– Есесіне Қазақстан орасан зор әуе және логистикалық трафик пен көп ақша күтуде. Ал әзірше доллар 600 теңгеден сатылуда. Сізде қандай болжамдар бар?

– Бұл нақты бағам емес. Банктер мен ақша айырбастау орындарының ұсынғаны банк менеджерлері мен айырбастау орны иелерінің болжамдары. Менде ақша айырбастау орны бар болса, мен 550 деп қояр едім. Қазіргі дүрбелеңде доллар сатып алатын адамдар да табылады.

Бұдан кейінгі мәселе – Орталық банк пен Ұлттық банк бұл дүрбелеңді қалай басар екен

Макроэкономика, резервтер, параметрлер тұрғысынан басында айттым — Ресей үшін тағайындалған санкциялар соншалықты қорқынышты емес. Сонымен қатар, Мәскеудің курсты физикалық түрде ұстап тұруға жеткілікті күшті резервтері бар. Егер Ресей қарсы санкциялар ретінде айтарлықтай мықты саяси резервтерін қосса, олар 2-3 күн ішінде Ресейге қарсы салынған санкциялардың жартысын алып тастай алады.

KASE сауда-саттығы Ресей банкі өзін қалай ұстайтынына және рубльдің жағдайы қандай болатынына бағдарланатыны түсінікті. Ал Ресейде дүрбелең көңіл-күйді басу жүргізілуде – бұл дауылмен қалай бетпе-бет келуге болатындығына талдау жасайды және ойланады.

Қолмен басқару

— Еркіндікке жіберуге болмай ма? Қазір қандай логика орынды — курсты еркіндікке жіберу керек пе әлде интервенция жасау ма?

— Бар мәселе – қандай деңгейге дейін. Осыған байланысты Ресей Банкінің позициясы әрдайым ашық және мүмкіндігінше нарықтық болып табылады — олар дайын және шектен шығуға мүмкіндік береді. Және олардың қамқорлық позициясы төмен – дүрбелеңде валютаны сатып алған адам өзі кінәлі.

– Ақпан айында Қазақстанның Ұлттық Банкі базалық мөлшерлемені 13,5%-ға дейін көтерді. Содан кейін бірқатар шаралар кешені – теңгелік депозиттерге 10 пайыздық өтемақы жасалды. Бұл экономикаға қалай көмектеседі?

— Өкінішке қарай, көмектесе алмайды. Айтқанымдай, Ресей банкі проблемаларға нарықтық тұрғыдан қарайды – овершут болу керек пе, демек болады. Бізде Қазақстанда дүрбелеңді басамыз деген болжам бар. Бірқатар шаралар кешінін жасаймыз, содан кейін қайтадан девальвациялаймыз. Бұрынғыдан да жаман қыламыз.

Мен баяғыда айтқан едім, бізде бір доллар 500 теңге болса, екі жылдан бері ешкім де алаңдамаған болар еді

Сондықтан 20 пайыздық девальвацияны күтіп отырғанда депозиттерге жылдық 10% сыйақы беру ауа-райын өзгертпейді.

– Есесіне банктерді кезекті құтқару сияқты көріне ме?

– Банктерді емес, бай адамдарға көмек тәрізді болады. Әрине, депозиттерде жылдар бойы мұрты бұзылмай жататын ақша кімде бар екенін түсінікті емес пе? Бізде ондай адамдар көп деп ойлайсыз ба?

— Яғни, Ұлттық банктің жаңа басшылығы өз жұмысын қателіктерден бастады ма?

– Бірдеңе айту қиын, өйткені Ұлттық Банктің жаңа басшылығы тұрақты форсмажорлық жағдайда жұмыс істеуде.

Ол бұрын Президент белгілеген режимде жұмыс істейтін командаға түсті

Ол ескі саясатқа келді, сондықтан қабылданған шешімдер бойынша жаңа басшылықты, әсіресе төтенше жағдай кезінде нақты форсмажорлық жағдайлар орын алғанда ауысқан Ұлттық Банк басшылығының ұстанымы қайсы екені, қайсысы ескі уәделерді орындау екені белгісіз,  объективті түрде бағалау қиын.