Санкциялар соғысы Қазақстанға қандай соққы жасай алады? — Своик

Кезекті дүниежүзілік соғыс ақшамен жүргізіліп жатыр

Ресей мен Батыстың санкциялық соғысының жеңімпазы өз ережелеріне жүргізе алады, ал жеңілген адам оларға бағынуға мәжбүр болады, дейді Своик. Сондықтан

бұл шайқаста қарсыластар барлық күші мен резервтерін салады

Алдымен сарапшы күштердің диспозициясын атап өтті. Ол посткеңестік елдер ұлттықтан жоғары нарықтық қатынастар жүйесіне жеке-жеке, бірақ бірдей схема бойынша енгізілген деген тұжырымнан бастады. “Сыртқы нарыққа – ресурстар, сыртқы нарықтан — қаржы”.

Сонымен қатар, ресурс ретінде тек қазба байлықтар ғана емес, сонымен қатар жастар да, қара күш иелері де бола алады.

Елге оның орнына шетелдік инвестициялар мен қарыздар әкелінеді, олардан кейін кіріс шығарылады

Ол орталық немесе ұлттық банктердің “сыртқы инвестициялау мен кредиттеу жағында тұрғанын”, яғни тұтынушылық кредиттен басқа ешқандай ішкі кредитке жол бермейтінін ерекше атап өтті.

– Тиісінше,

соғыстың нәтижесі Батыс Ресейдің шикізат экспортын құлдырата ала ма, соған байланысты

Өз кезегінде Батыс та одан бас тарту арқылы, сонымен қатар сателлиттерді мәжбүрлеу арқылы — өз активтерін, технологияларын және мамандарын ресейлік тау-кен жобаларынан шығару арқылы. Сондай-ақ, шикізат экспорты үшін есеп айырысу жүйесін бұғаттау арқылы. Бұл Ресейлік импортқа да қатысты, олар бәрі бір-бірімен байланысты”, — деді Своик.

Сонымен қатар, сарапшы “ең қорқынышты қару” ретінде Ресейдің сыртқы нарықтардан қаржыландыру мүмкіндігінен айырылғанын атап өтті.

Табыстылық қызмет көрсету шығындарынан бірнеше есе аз

Әрі қарай, жағдайды түсіндіру үшін ол статистикалық есептеулерді келтірді. 2021 жылы Ресей 490 млрд АҚШ долларына тауарлар экспорттады, ал 304 млрд АҚШ долларына импорттады. Сонымен қатар, мұнай мен газ тек энергия ресурстары ғана емес, сонымен қатар мұнай химиясы мен тыңайтқыштар өндірісі үшін шикізат болып табылады. Бұған қоса металдар, тыңайтқыштар және астық экспорт ретінде жүрді.

Своик Еуропа Ресей Федерациясынан шикізат жеткізілімінен бас тарта алмайды деп санайды

Ал үшінші елдерге мұндай жеткізілімдерді бұғаттау тіпті мүмкін емес.

— Импорт туралы да солай. Иә, қазіргі төлем жүйесін бұғаттау айтарлықтай қиындықтар туғызады, бірақ жаңа жүйелер құру және айналып өту жолдарын пысықтау – тек уақыт мәселесі, — деп атап өтті сарапшы.

Своик сонымен бірге “шайқастың қаржылық көпірі” туралы айтты. Қарсыластар қабылдаған өзара шараларды сарапшы ядролық соққылармен салыстырды.

Бұл бір жағынан Орталық банктің валюталық резервтерін тоқтату және екінші жағынан шетелдік өндірістік активтерді нақты ұлттандыру туралы шешім

— Егер соғыс жеңіспен аяқталса және уақытша жабылған Мәскеу биржасы мүлдем ашылмаса, Ресей бұдан не жоғалтады? Егер Орталық банк жау үшін күресуді жалғастырса, бұл рубль үшін апат, салдары да зор. Егер сыртқы қаржыландырудың орнына ішкі қаржыландыру пайда болса, жеңіске жететіні анық”, – деп қосты экономист.

Ресей шетелдік серіктестердің алдында 1 трлн 625 млрд АҚШ долларын жоғалтуы мүмкін. Бұл оның 2021 жылғы қарашаға арналған ХИП (халықаралық инвестициялық позиция) бойынша активі. Оның орнына ол шетелдік серіктестер алдындағы 1 трлн 180 миллиард долларлық міндеттемелерін өз-өзіне “кешіреді”.

— 445 миллиард доллар жоғалту өкінішті. Алайда, сол 2021 жылы Ресейдің төлем балансынан көрініп тұрғандай, “бастапқы және қайталама кірістер” жолы бойынша 56 миллиард шетелге шығарылды. Міне, посткеңестік кеңістіктегі “егемендерді” сыртқы қаржыландырудың ақылды ойластырылған схемасында осылай болады:

біздің барлық жинақтарымыздың кірістілігі (…) біз жинаған сыртқы қарыздар мен шетелдік инвестицияларға қызмет көрсетуден бірнеше есе аз,

– дейді Своик.

Сарапшы Ресейге борышкерлерінің 445 миллиард өзінің оң айырмашылығын “кешіру” және мақсатты жоспарлау мен несиелеу-импортты алмастыру өндірісін инвестициялауға кірісу пайдалы деп тұжырымдайды. Тым құрығанда жылдық 304 миллиард доллар тұратын қазіргі импорттың кем дегенде жартысына.

— Бұл қолда бар қуатты толық жүктеуді де, жаңаларын құруды да, толық жұмыспен қамтуды және келесі он жылға жақсы жалақыны да қамтамасыз етеді. Қазіргі әлемде жаңа халықаралық ынтымақтастықтың мүмкіндіктері туралы айтпағанда, – деп қорытындылады Своик.

Ілмек пен сілкініс арасында

Сарапшы Қазақстан туралы да сөз қозғады. 2021 жыл бойынша бізде сауда балансы плюс 20,7 млрд доллар. Қызметтердің экспорт-импорт теңгерімі-  минус 1,8 млрд.

Бірақ бастапқы және қайталама кірістердің (инвесторлар мен кредиторлардың) балансы минус 24,6 млрд

— 2021 жылдың соңында 242 млрд міндеттемелерге қарсы 166 млрд доллар активті құраған біздің ХИП-пен салыстырғанда. Барлығы минус 76 миллиард доллар. Мұндай нетто-ХИП кезінде бізден сыртқы қарыз бен инвестицияны қолдау үшін кем дегенде 50 млрд доллар алып ала алады, немесе теңге бағамы мен бүкіл экономиканы құлдырату арқылы бұдан да көп ала алады, — деп қауіптенеді Своик.

2021 жылғы төлем балансының ағымдағы шотында бізде қорытынды минус 5,7 млрд АҚШ доллары бар. Сарапшының пікірінше, бұл тесікті “Ұлттық қорды жедел жағу, теңгені девальвациялау және жаңа қарыз алу арқылы жабуға” тура келеді.

Ол сыртқы міндеттемелерді сілкініспен, ал есептеулерді – мойынға салынған ілмекпен салыстырды, оны кез келген уақытта тартып қалуға болады

Бұл ретте экспортымыз Ресей нарығына біршама аз болса да, оның үштен екісінен астамы – Ресей арқылы өтеді. Ал импорт – жартысына жуығы – Ресейдің өзіне және тұтастай алғанда сол жолдың үштен екісіне.

– Сол жерден олар кез-келген жіпті тарта алады. Бұл біздің ЕАЭО мен ҰҚШҰ-дан шығуымызға қатысты кейбір саясаттанушылар мен экономика білгірлерінің өжеттілігіне қатысты мәселе, — деп түйіндеді Своик.