Садыр Жапаровтың Путинмен кездесуі Қазақстанға қалай әсер етпек?

Бұл жерде Жапаровтың Ресейге сапары Қырғызстанда биліктің жалғасып жатқан транзиті аясында өтіп жатқанын атап өту қажет, ол жаңа Конституцияның қабылдануымен түпкілікті рәсімделетін болады. 10 қаңтарда халықтан сенім мандатын алғаннан кейін, жаңа президент билікті белсенді түрде шоғырландырып жатыр, оның ішінде өзінің саяси бәсекелестеріне қылмыстық іс қозғау арқылы.

Жаңа билік тұғырының нығаюы оның халықаралық аренада танылуымен қатар жүруі керек екені анық.

Кремльдің қолдауына ие болу үшін

Еске салайық, 2020 жылғы қазан оқиғаларынан кейін бұрынғы президент С.Жээнбеков құлатылды, Мәскеумен қарым-қатынаста белгілі бір “пауза” пайда болды.

Кремль Қырғызстандағы кезекті саяси дағдарысқа қатысты ашуын жасырмады

Ресей мүдделес елдердегі биліктің күшпен ауысуын қолдамайды, сондықтан қырғыз басшылығымен байланысуға асықпады.

Алайда Жапаров жағдайды тұрақтандыра алды. Жаңа президент сыртқы саясатта Ресей Федерациясының артықшылық позициясын сақтау ниеті туралы нақты хабарлама жібергеннен кейін екі елдің қарым-қатынасында оң өзгерістер болды.

Бір қызығы, бұған дейін президент Тоқаев Жапаров Қазақстанға алғашқы сапарын жасауға ниетті екенін айтқан болатын. Алайда ол алдымен Мәскеуге баруды жөн көрді. Негізінде, мұндай қадам Қырғызстанның бұрынғы басшыларының дәстүрін жалғастыруда және Жапаровтың Кремльдің қолдауына ие болу ұмтылысын көрсетеді.

Мәскеуге Бішкек не үшін қажет?

Сонымен бірге, бұл сапар Қырғызстанның жаңа билігі үшін ғана маңызды деп ойлау қате. Оның Мәскеу үшін маңыздылығын да бағаламауға болмайды.

Неғұрлым кең геосаяси контекстті ескерген жөн. Мәскеу Бішкекті өзінің ықпал ете алатын мемлекеттер қатарында ұстағысы келетіні анық. Бұл әсіресе посткеңестік кеңістікте болып жатқан оқиғалар аясында ерекше өзектендірілді.

Демократиялық әкімшіліктің АҚШ-қа келуі Ресейге, ең алдымен жақын орналасқан елдерге қысымның артуына әкелуі мүмкін. Әрине, Мәскеу мұны түсінеді және оларға Қырғызстанның жаңа билігімен байланыс орнату маңызды.

Сол себепті бағдарлама бойынша Жапаров Ресей билігінің барлық тармағының өкілдерімен кездеспекші. Жалпы алғанда, сапар танысу сипатқа ие. Осыны ескере отырып, көптеген сарапшы елеулі экономикалық міндеттемелерді көздейтін қандай да бір келісімдерге қол қоюды күтпейді.

Қазіргі уақытта Мәскеуде Қырғызстанның жаңа билігіне ынтымақтастықтың принциптері мен шарттары туралы жолдауды жеткізу өте маңызды. Бұл тұрғыда Кремль баспасөз қызметінің екі президенттің кездесуі туралы өте аз ақпарат таратуы кездейсоқ емес.

Путиннің Қырғыз Республикасындағы орыс тілінің ресми мәртебесін сақтаудың маңыздылығы туралы сөздеріне ерекше назар аударылды

Алайда таза экономикалық факторды да есептен шығаруға болмайды. Жапаровқа елдегі жағдайды тұрақтандыру үшін Ресейден экономикалық көмек алу өте маңызды. Пандемия жағдайында Қырғызстан ЖІӨ рекордтық 8,6%-ға төмендеді, ел сыртқы қаржыландыру көздеріне мұқтаж. Сондай-ақ, эпидемиологиялық жағдайды тұрақтандыру үшін вакциналардың қосымша көлемін алу міндеті өте өзекті.

Қазақстан үшін басты тұрақтылық

Жапаровтың алғашқы шетелдік сапары еуразиялық интеграцияны одан әрі дамытуда маңызы зор екенін назардан тыс қалдыруға болмайды.

Еуразиядағы барлық интеграциялық процестердің белсенді қатысушысы ретінде Қазақстан үшін Қырғызстанда саяси тұрақтылықты сақтау өте маңызды. Осыған қатысты

ЕАЭО ішінде оң динамиканы сақтау үшін Бішкек пен Мәскеу арасындағы қатынастарды қалыпқа келтірудің маңызы зор,

сондай-ақ жаңа Қырғыз билігі тарапынан болжанатын сыртқы саяси іс-қимылдарды қамтамасыз ету.

Бұрын біздің елдер арасында екіжақты қатынастар желісі бойынша да, ЕАЭО-дағы ынтымақтастық шеңберінде де бірқатар сауда текетірестер туындағаны ешкімге құпия емес. Қырғызстанда билік вертикалінің күшеюі Бішкектің сыртқы саяси бағытына неғұрлым дәйекті және болжамды сипат бере отырып, саяси жағдайды тұрақтандыруға тиіс.

Сайып келгенде, Бішкек пен Нұр-Сұлтан арасында тұрақты диалог орнату маңызды, оның шеңберінде сындарлы арнада екі елдің кооперациясындағы проблемалық мәселелер талқылануы мүмкін. Олардың бірі — Қырғызстаннан біздің еліміздің аумағына сұр импорт деп аталатын транзитке бақылау орнату.

Тұтастай алғанда, президент Жапаровтың алғашқы шетелдік сапары өңірдің негізгі ойыншыларына Қырғыз Республикасының жаңа билігінің еуразиялық интеграцияның ережелері мен нормалары шеңберінде тығыз әрі ашық кооперацияны жалғастыру ниетін көрсетуге тиіс. Осыны ескере отырып, оған тек Ресейде ғана емес, Қазақстанда да ерекше көңіл бөлінген.