Рубльдің теңгеге әсері туралы Ұлттық Банк басшысы түсініктеме берді

Оның айтуынша, қазіргі геосаяси жағдай өте күрделі.

“Белгісіздік деңгейі жоғары. Сыртқы сектордағы ең жағымсыз геосаяси тәуекелдер іске асырылды. Біз үкіметтердің, орталық банктердің, қаржы және басқа да ұйымдардың Ресей Федерациясына қарсы санкцияларға қатысты мәлімдемелерін қадағалаймыз және осы санкциялардың Қазақстанға әсерін бағалаймыз.

Біз Қазақстанда қаржылық және баға тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін барлық қажетті шараларды қабылдаймыз және қабылдайтын боламыз”, – деді Ұлттық Банк басшысы.

Базалық мөлшерлемені кезектен тыс

13,5%-ға дейін арттыру ақпан айында

Банк ішкі және сыртқы нарықтардағы ахуалға үздіксіз мониторинг жүргізеді, сондай-ақ нарықтық өзгерістердің ықтимал салдарларына баға береді. Ел үшін жағымсыз салдарларға әкеп соқтыруы мүмкін күрт өзгерістер болған жағдайда, Ұлттық банк жоспарланған кестеден тыс базалық мөлшерлеме бойынша шешімдер қабылдауға құқылы.

“Ақпан айының соңындағы жағдай – дәл осындай жағдай. Енді себептері туралы. Сыртқы соққылар әр түрлі елдерге әрдайым бірдей әсер етпейді. Ресей біздің негізгі сауда серіктесіміз екенін ескере отырып, рубль бағамының әлсіреуі теңгеге де қысым көрсетті.

Мұндай жағдайда Қазақстанда базалық мөлшерлемені жедел арттыру сыртқы шок салдарының ел экономикасына таралуының алдын алу үшін қажетті шара болды.

Біздің жедел шешіміміз теңгенің айырбас бағамына алыпсатарлық қысымды төмендетуге мүмкіндік берді және инфляциялық және девальвациялық болжамдардың өсуін болдырмауға бағытталған.

Осындай дағдарыстық жағдайларда жауапкершілікті өз мойнымызға алуға дайын екенімізді көрсету маңызды. Біз іс-әрекеттеріміз, сауда-саттықтың өзгеруі, интервенциялар туралы ақпаратты нарықпен ашық көрсетеміз және бөлісеміз”, – деп түсіндірді Пірматов.

Ағымдағы базалық мөлшерлемені сақтау туралы шешім қабылдауға әсер еткен факторлар

Күрт өзгеріп отырған жағдайды және белгісіздіктің бұрын-соңды болмаған деңгейін ескере отырып, Ұлттық банк белгілі бір үзіліс алды. Бұл уақыт негізгі ішкі және сыртқы макроэкономикалық индикаторлардың осы сілкініске реакциясы туралы жаңа ақпарат жинауға мүмкіндік береді.

“Жағдай түбегейлі нашарлаған жағдайда бізде пайыздық саясат шеңберінде одан әрі шешімдер қабылдау үшін кеңістік сақталып отыр. Егер қаржы нарықтарында құбылмалылық өсетінін көретін болсақ, біз қаржы тұрақтылығына нұқсан келтірмей ақша-кредит шарттарын елеулі түрде қатайта аламыз.

Біз базалық мөлшерлемені сақтап, белгілі бір үзіліс жасауға шешім қабылдадық. Жағдай өте қиын, белгісіздік жоғары. Жағдай күн сайын өзгеруде, жаңа санкциялар енгізілуде. Біз бұл санкциялар қаржы жүйеміз бен экономикамызға қалай әсер ететіні туралы көбірек ақпарат жинауды шештік.

Егер жағдай нашарласа, бізде осы сыртқы күйзелістердің Қазақстандағы ішкі жағдайға ауысуының алдын алу үшін қосымша шешімдер қабылдау мүмкіндігі бар”, – деп толықтырды Ұлттық Банк басшысы.

Ғалымжан Пірматов барлық іс-әрекеттер Қазақстандағы баға мен қаржылық тұрақтылықты қамтамасыз етуге бағытталғанын атап өтті.

Базалық мөлшерлеменің артуы қандай да бір шамада инфляциялық күтулердің орнын толтырады және теңгелік жинақтардың кірістілігін арттырады

Осылайша, халық тарапынан жинақ мінез-құлқын ынталандыра отырып, Ұлттық банк инфляцияға қысымды жұмсартады. Базалық мөлшерлеме көтерілгеннен кейін бірден Қазақстанның депозиттерге кепілдік беру қоры ұсынатын ең жоғары мөлшерлемелер көтерілді.

Ұлттық банк Үкіметпен бірлесіп теңгелік салымдарды қорғау бағдарламасын жариялады

Бұл 10% өтемақы төлеуді қарастырады. Бұл шаралардың барлығы теңгелік жинақтардың табыстылығын арттыруға, халықты қолдауға және экономикадағы инфляциялық қысымды жұмсартуға бағытталған.

“Базалық мөлшерлемені көтеру экономикадағы ақша құнын арттыру үшін белгілі бір дәрежеде жүргізіліп жатқанын атап өткім келеді. Бұл өз кезегінде несие қаражаттарының қол жетімділік деңгейін төмендетеді.

Бірақ қазіргі жағдайда біз экономикадағы ақша құнын ұлғайту және кредиттеудің қолжетімділігін шектеу үшін базалық мөлшерлемені көтерген жоқпыз. Бұл шешім банктердің қорландыру базасы қалуы үшін қабылданды.

Ал қорландыруға арналған базаны халықтың депозиттері құрады, олардың көмегімен банктер халыққа кредит береді. Егер халықтың девальвациялық және инфляциялық күтулері үй шаруашылықтары мінез-құлқының өзгеруіне, яғни депозиттік базаның долларлануына әкеп соқтырса, банктерде кредит беруге мүмкіндік беретін қорландыру базасы қалмайтын еді.

Сондықтан дәл осындай ерекше жағдайда базалық мөлшерлеме екінші деңгейдегі банктердің экономиканы кредиттеуі үшін арттырылды”, – деп түсіндірді Ұлттық банк төрағасы.

Валюта нарығындағы ахуал және рубль бағамының теңге бағамына серпіні күрделі күйінде қалып отыр

Санкциялық әрекеттерді одан әрі қатаңдату жөніндегі болжамдарға байланысты рубль өте құбылмалы саудаланып жатыр. Ресей Федерациясы Қазақстанның негізгі сауда серіктесі болғандықтан, рубль бағамының долларға қатысты өзгеруі қазақстандық теңгеге де әсер етеді.

Санкциялар нәтижесінде рубль қазір техникалық жағынан екі негізгі сайтта – Мәскеу биржасында, ішкі нарықта және банкаралық нарықта сатылуда.

“Өкінішке орай, баға белгілеулер әртүрлі. Біз Мәскеу биржасына көбірек назар аударамыз, онда өтімділік бар. Банкаралықта көп емес.

Рубль сентиментальды тәуекелмен саудаланатынын және оның қанша тұратыны туралы іргелі талдау жоқ екенін атап өткім келеді. Бұл нарықтың қалыпты реакциясы.

Менің ойымша, теңге рубль бағамына да әсер етпеуі керек. Бізде құбылмалылық өсті, бірақ рубльге қатысты ол бірдей деңгейде емес.

Қазақстан мен Ресей арасындағы сауда мен сауда ағындарының қалай өзгеретінін ескере отырып, теңге мен рубльдің басқа да тепе-теңдік мәні болады деп ойлаймын.

Сондықтан қазір бұл деңгей қандай болатынын айту қиын. Бірақ біз қазірдің өзінде соңғы алты жыл бойы байқап жүрген теңгенің рубльге қатысты бағамының деңгейі біз үшін бағдар болып табылмайтынын түсінеміз”, – деп мәлімдеді Пірматов.

Ұлттық банк тіркелген бағамға көшуді қарастырмайды

Қазақстанда мұндай тәжірибе болды, және ол қазіргі экономиканың құрылымы кезінде бағамды белгілі бір деңгейде ұстап тұру және бекіту әрекеттері бағамды бір мезеттік күрделі түзетуге және одан әрі девальвацияға әкелетінін көрсетеді.

Белгіленген бағам алтын-валюта резервтерінен айтарлықтай үлкен шығыстарды талап етеді

“Соңғы рет бұлай 2014-2015 жылдарды жасауға тырысқан едік, сол кезді еске алсақ, бізге 35 миллиард доллар қажет болды, нәтижесінде біз теңге бағамын ұстап тұра алмадық. Сараптамалық топтарда белгіленген валюта бағамы бизнес өз инвестицияларын, шығыстары мен кірістерін жоспарлай алатын шарт ретінде ұсынылады және бұл бизнес үшін маңызды.

Алайда, бизнес әрқашан белгісіздік көп болған жағдайда өмір сүреді. Бұл айырбастау бағамы ғана емес. Бұл бағалар мен инфляция. Бұл несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемелер, сонымен қатар сентимент, бәсекелестік, реттеу, күту және болашаққа деген сенім. Сондықтан айырбас бағамы – бір ғана фактор”, – деп түсіндірді Ғалымжан Пірматов.

Ол халық, үй шаруашылықтары мен бизнес бұған сенетініне сенімді

Ұлттық банк инфляцияны ұстап тұра алады, инфляциялық болжамдардың нашарлауы орын алады

Бағалар қалай әрекет ететіні және экономикадағы ақшаның нақты құны қандай болатыны түсінікті болады.

“Егер біз Қазақстанда бизнес жүргізу жағдайында ұзақ мерзімді сенімділікті қамтамасыз ете алсақ, бизнес үшін жақсы болар еді – бизнес пен үй шаруашылықтарының экономикалық шешімдер қабылдауына әсер ететін мәселелер өте көп.

Сондықтан біз белгіленген курсқа оралуды қарастырмаймыз деп айтқым келеді. Құбылмалы айырбас бағамы сыртқы күйзелістерді сіңіруге мүмкіндік береді. Біз үшін Қазақстандағы баға тұрақтылығы – бұл негізгі басымдық”, – деп қорытындылады спикер.

Қазақстан экономикасының одан әрі дамуы

Сыртқы нарықтар мен сауда серіктес елдердегі жағдайдың өзгеруі болжамды раундтың толық дайындалуын қиындатады. Осыған байланысты Ұлттық банк негізгі бағыттарға және ел экономикасының қысқа мерзімді және орта мерзімді перспективада өзін қалай ұстайтынына назар аударуды шешті.

“Қазақстан экономикасының өсуі біз экспорттайтын негізгі энергия көздерінің бағаларымен, бюджет шығыстарымен қолдау табады. Елдегі эпидемиологиялық жағдайдың жақсаруы да іскерлік белсенділікті қалпына келтіруге көмектеседі.

Жиынтық сұраныс жағынан инвестициялық және тұтынушылық сұраныстың динамикасы біздің алдыңғы болжамдарымыз бен бағалауларымызға қарағанда анағұрлым төмен болатындығын және көбінесе түпкілікті санкциялардың ауқымымен және олардың әлемдік экономикаға, Ресей Федерациясының экономикасына және бізге қалай әсер ететіндігімен анықталатынын атап өткен жөн.

Сондықтан осы факторларды ескере отырып, 2022 жылы Қазақстан экономикасының өсуі бұрынғы болжамдармен салыстырғанда төмендеу жағына қарай ерекшеленетін болады. 2023 жылы өсу траекториясы қалпына келеді деп күтілуде”, – деп сендірді Пірматов.

ҚР Ұлттық банкінің бағалауы бойынша инфляция алдыңғы болжамдардан жоғары болады және негізгі фактор – теңгенің АҚШ долларына қатысты бағамының әлсіреуі

Бұл Қазақстанның азық-түлік тауарларын да импорттайтынын ескере отырып, инфляцияға теріс әсер ететін болады. Бұл өзгеріс проинфляциялық қысым жасайды.

“Ресей Федерациясында да инфляция өсетін шығар – бұл инфляцияны сырттан импорттайтын фактор болады. Азық-түлік инфляциясы тұрғысынан біз әлемдік бағалардың тұрақты өсуін байқаймыз.

Біз Украина Ресей Федерациясы сияқты ірі астық өндірушілердің бірі болып табылатынын ескере отырып, әлемдік нарықтарға астық пен астық жеткізудің белгілі бір тапшылығы туындауы мүмкін тәуекелдің жоғары екенін түсінеміз.

Қазір жеткізу тізбегінде көптеген сұрақтар туындап жатыр. Тіпті өндірілген болса да, санкциялар риторикасы сақталатындығын ескере отырып, нарыққа оңтайлы түрде жеткізуге болады. Ішкі нарық тұрғысынан Үкімет бағаны тежеу бойынша белгілі бір шаралар қабылдауда, бірақ бұл инфляциялық қысым жоқ дегенді білдірмейді”, – деді Ұлттық Банк басшысы.