Ресей Қазақстан үшін көкөністер мен жемістер нарығын ашты, бірақ бізде экспорттайтын ештеңе жоқ

Ресейдің азық-түлік нарығындағы жағдай шиеленісе түсуде. 5 наурыздан бастап Ресей ауыл шаруашылық бақылау комитеті Ресейге тоғыз елден көкөністер мен жемістерді әкелуге рұқсат берді. Бұл шешім “жоғарыда аталған елдердің өсімдіктер карантині және қорғау жөніндегі ұлттық ұйымдары ұсынған аймақтандыру туралы ақпаратты талдау нәтижелері бойынша, сондай-ақ Ресей Федерациясы мен ЕАЭО-ға мүше елдердің фитосанитариялық талаптарын бұзуға жол бермеу бойынша қабылданған шараларға” қарамастан, Россельхознадзор өз хабарламасында атап өткендей, сарапшылар санкцияларды неғұрлым айқын себептер ретінде көреді.

Сонымен, Ресей өз нарығын:

• Мысырдан картоп
• Армения мен Әзірбайжаннан қызанақ
• Беларусь, Қазақстан, Қырғызстан, Түркіменстан және Өзбекстаннан қызанақ пен бұрыш
• Түркиядан қызанақ, бұрыш, бәдірен және баялды
• Қытайдан цитрустық жемістерге ашты.

Жылыжай банкроттығы

Соңғы жылдары Ресейге сол қызанақты экспорттау кезінде үнемі көптеген кедергілерге тап болып жүрген қазақстандық фермерлердің қуануына жақсы себеп емес пе? Аграрлық кеңесші Кирилл Павлов тыйымдарды алып тастау туралы жаңалықтар шыққан кезде әлеуметтік желілерде “санкциялардың емдік күші” туралы әзіл-оспақ мақала жариялады.

“Кенеттен қазақстандық қызанақ пен бұрыштан қоңыр дақтар мен басқа да таңғаларлық әрі болмаған аурулардың вирустары жоғалып кетті. Алақай! Көкөністердің де ковиді емделді! Естеріңізге сала кетейін, бұған дейін әр көлікке ПТР-тест жасауға мәжбүр еткен болатын”, — деп жазды сарапшы.

Жағымсыз болмағанда, бәрі жақсы болар еді.

2022 жылғы 2 наурызда “Оңтүстік Қазақстанның жылыжайлары мен бағбандары қауымдастығы” Президент Қасым-Жомарт Тоқаевқа ашық хат жолдады

Белгілі болғандай, жылыжай секторында жұмыс істейтін бес мыңға жуық оңтүстік қазақстандық отбасы жалақысыз қалуы мүмкін.

Кирилл Павлов

“Хатқа мыңнан астам қызметкер қол қойған, бірақ бес мыңнан астам отбасы табысынан айырылуы мүмкін”, — деп жазды Павлов өзінің Facebook парақшасында. – Қорқыныштың басты себебі – көршілермен бәсекелесе алмау. Қазақстандық өндірушілердің өнімінің өзіндік құны Орталық Азияның басқа елдеріне қарағанда үш есе жоғары.

Көмір, газ және электр энергиясының бағасы көтерілгеннен кейін Түркістан облысының ең шуақты жерлерінің өзі де өнімдерін арзанға сатуға және кәсіптерін жабуға мәжбүр

Біздің қиярдың өзіндік құны 1 500 теңгеден асады. Неліктен екенін білесіз бе? Өзбекстанда 1 КВт / сағ электр энергиясының бағасы – 18 теңге, оңтүстікте жылыжайлар оны 33,7 теңгеден, Түркіменстанда 7,8 теңгеден сатып алады. Түрікменстанда газдың мың текше метрі 2 487 теңге тұрады, Шымкентте 31 720 теңге, Түркістан облысында 35 788 теңге төлейді.

Сонымен қатар, мемлекет әлі күнге дейін жаңа жылыжай кешендерін салуды ынталандырады, салтанатты түрде лентаны кесу рәсімі үшін.
Қазірдің өзінде жұмыс істеп тұрған жылыжайлар құрдымға кетуде.

Оңтүстіктегі ең ірі Шымкент маңындағы жылыжайдың энергия тасымалдаушыға беретін қаражаты – 16 га-ға бір маусымда 217 млн теңгеден астам. Газ бен электр энергиясы үшін төлемдер егіннің құнымен салыстыруға келмейді. Басқаша айтсақ, біздің “күмәнді” тауармен басқалармен бәсекелесе алмаймыз”.

Қазақстан байтақ ел, бірақ ұсынатын ештеңесі жоқ

Яғни, 2022 жылы Ресейдің азық-түлікке деген орасан зор нарығының сұранысын ескере отырып, Қазақстанның оңтүстігіндегі жылыжайлар айтарлықтай табыс таба алар еді, бірақ қазақстандық “алтын” қызанақтар кімге керек болар екен?

Экономика ғылымдарының докторы, қазақстандық АӨК экономикасы және ауылдық аумақтарды дамыту ҒЗИ бас ғылыми қызметкері Алтынбек Молдашевтің пікірінше, 2022 жылы Қазақстанда да азық-түлік қауіпсіздігінің жай-күйі жағымсыз болмақ.

— Біз Ресеймен тығыз байланыстамыз, – дейді экономист. — Негізгі және айналым қаражаты – техника, ЖЖМ, тыңайтқыштар, тұқымдар сол жақтан келеді. Олардың құны өседі. Соның салдарынан Қазақстанда азық-түлік бағасы қымбаттайды.

– Ресейдің көкөніс нарығын ашуы біз үшін экспорттан ақша табуға жақсы мүмкіндік емес пе?

– Иә. Ресей – үлкен нарық. Бірақ қазақстандық көкөніс өндірісі экспортты айтпағанда, ішкі қажеттіліктерді де жаппайды. Біз өзіміз Өзбекстаннан, Тәжікстаннан, Қытайдан көкөністер мен жемістер сатып аламыз. Тіпті осы импортты ескергеннің өзінде, Қазақстанда тұтыну белгіленген медициналық нормалардан төмен болып қалуда.

Қазір жағдай нашарлап, өнім қымбаттап, халық үшін қол жетімсіз болмақ

Мен 90-жылдардың ортасындағыдай, көптеген адамдар өздерінің қажеттіліктерін қысқартып, макаронға ауысуға мәжбүр бола ма деп қорқамын.

Алтынбек Молдашев, Фото zonakz.net сайтынан

— Яғни, 2022 жылы аймақтағы көкөністер мен жемістер нарығы мүлдем басқа құрылымды көрсете ме? Өз-өзімізді қамтамасыз етуге дайындалуымыз керек пе?

– Шын мәнінде жылыжай өндірісін дамытудың арқасында Қазақстан қазір КСРО-дағы ауыл шаруашылығы өндірісінің шыңы болып табылатын 1990 жылға қарағанда ауыл шаруашылығы өнімдерін көбірек өндіреді. Содан кейін құлдырау, ал 2000 жылы өсу басталды. Бірақ бұл өнімдер ішкі тұтынуға әлі де жетпейді.

Енді тұтынуды бағасы анықтайтын болады. Егер тауар өндіруші оны қымбаттатса және оған өнімді сол Ресейге экспорттау әлдеқайда тиімді болса, әрине, ол оны экспорттайды

Міне, бастысы осы жерде – қателіктер жібермеу, социалистік мемлекеттердің қағидаларына сәйкес тыйым салу немесе шектеу шараларын қолданбау. Әйтпесе, өндірушілерді жоғалтамыз.

Егіс алқабына емес, мұнайға басымдылық бердік

Кирилл Павлов, өз кезегінде, Ресейдің азық-түлік қауіпсіздігін керемет модельге сәйкес құрылған деп санайды.

– Бұрын Ресей көкөністер мен жемістердің жеткізушілерін таңдайтын, ал қазір көкөністердің тапшылығына байланысты өз нарығын ашуға мәжбүр”, – дейді аграрлық кеңесші. – Ресейліктерге өңдеуге арналған арзан етті Беларусь береді. Яғни, Ресей техникалық тұрғыдан азық-түлік қауіпсіздігі бойынша нақты шара жасады. Қазақстанда күнбағыс майына қатысты белсенді әрекеттер басталады. Біз қай жаққа қараймыз — Ресейге ма әлде Қытайға ма, ол бізге байланысты болады. Енді кім көп төлейді, мен соны таңдар едім. Әрине жағымсыз естіледі, бірақ түскі ас кезінде қасық маңыздырақ: алғысы келе ма – төлесін.

— Бұған дейін 5 наурызда Ресей Қазақстанмен үнемі көкөніс тасымалдауға қарсы күрес жүргізіп келді. Сонда өз өндірушілерін қорғады ма?

– Негізінен саяси себептері болды. Кем дегенде, барлық оңтүстік көкөніс өсірушілерге осылай көрінді. Әзербайжанмен азық-түлік тауар айналымын жолға қою қажет болған кезде Қазақстанға кедергілер жасалатын. Түркияға бет бұрсақ – бізге де, Әзірбайжанға да кедергілер қойылды. Яғни

күн сәулесі көп түсетін Орталық Азияның барлық елдері бұл азық-түлік диалогының саяси құралы екенін бұрыннан түсінген

Мұнайы ауыл шаруашылығын дамытуға кедергі келтірген Тәуелсіздігіне 30 жыл толған Қазақстаннан басқа.

Біздің көршілеріміз көкөністерін бәсекеге қабілетті ету үшін бәрін жасады.
Мысалы, Түрікменстанда жылыжайлар үшін газ арзан, Өзбекстанда көкөніс өсірушілерден суға ақша алмайды, дегенмен оларда су өте қымбат. Және мұндай мысалдар көп. Қазақстанда фермерлер жыл сайын түрлі мемлекеттік құрылымдармен жұмыстарын жүргізу құқығы үшін күреседі.

– Бұрын Ресей нарығына үлкен күреспен кіретін Қазақстан қызанақтарын Ресей сатып алуға дайын. Өндірушілер үшін қуануға бола ма?

— Егер оларға энергия мен қоймаларға жақсы тарифтер берілсе, жылыжайларда жұмыс жүруі мүмкін. Бірақ жағдай іс жүзінде елдің оңтүстігіндегі жылыжайлардың жабылуына дейін жеткізді. Президентке бес мың фермер отбасы хат жазды. Себебі адамдар жалақысыз отыр, ал жұмыс берушілерде банкрот.

Қазақстанда картоп өсірушілер қалай екені белгісіз аман қалды, дегенмен соңғы уақытта оларға қарсы да экспорттық тыйымдар мен шектеулер енгізілді

Күнбағыс майы мен қарақұмық өндірушілердің жағдайы шамалы жақсы. Өйткені олардың қызмет саласына мемлекет әзірге араласа қоймаған.

Қазір Ресей азық-түлік жеткізу бойынша резервтік арналарын қосты және бұл процеске кіру өте маңызды.

Менің ойымша, қазірдің өзінде екі ауыл шаруашылығы министрлігі деңгейінде Ресейге қазақстандық картопты жеткізу бойынша келіссөздер жүріп жатыр. Тіпті, өңірде азық-түлік нарығына санкциялық қысымның тұрақсыздығынан форвардтық тауарлық өзара қарым-қатынастар басталуы мүмкін екендігін жоққа шығармаймын.