Нұр-Сұлтан
Қазір
-4
Ертең
-2
USD
450
+0.72
EUR
490
+1.14
RUB
4.89
+0.01

Сот орындаушыларды мемлекет қармағына қайтару керек — сарапшы

817

Алматыда борышкердің бес адамды атып тастауы жұртшылықтың Қазақстандағы жеке сот орындаушылары институтына баса назар аударуын күшейтті. Сондай-ақ

соттың жапсыра салған үйді бұзу туралы шешімін орындау барысында сот орындаушысын саяжай учаскесінің иесі ұрып тастағаны да резонанс тудырды

Кейінірек жылжымайтын мүлік иесі мәлімдегендей, сот шешімі даулы болды, бірақ сот орындаушысы бұған мән бермеді. Он адаммен бірге ол ғимараттың қоршауы мен төбесін бұзуға тырысты. Шақырылған полиция қызметкерлері жанжалды шешуге белсенді қатыспады және сот орындаушысы сот шешімін орындауға міндетті деп мәлімдеді. Нәтижесінде қақтығыс соңы төбелеске әкелді.

Еуропалық құқық және адам құқықтары сараптамалық институтының директоры Марат Башимовтың пікірінше, бұл жағдай жеке сот орындау институтын реформалау қажеттілігі туралы ойлануға итермелейді.

Сот орындаушылар мемлекеттен қалай бөлінді?

Алғаш рет сот ісін орындаушыларды жеке меншікке беру туралы талқылау 2005 жылы өтті. Тек бес жылдан кейін “атқарушылық іс жүргізу және сот орындаушыларының мәртебесі туралы” заң қабылданды.

Тағы бір жылдан кейін, 2011 жылдың тамызында жеке сот орындаушылары лауазымына орналасуға алғаш конкурс өткізілді. Өңірлерде жеке сот орындаушыларының алғашқы өңірлік алқалары пайда болды,

сол жылдың қараша айында Республикалық алқа құрылды. Башимовтың айтуынша, бүгін біз бұл шешімдердің тиімсіз екеніне көз жеткізе аламыз.

— Сот орындаушыларын жекешелендіру арқылы мемлекет сот актілерінің орындалу сапасы мен жеделдігін арттыруды, өндіріп алушылар тарапынан сот актілерінің орындалмауына шағымдар санын азайтуды, мемлекеттік шығындарды азайтуды көздеді. Бірақ іс жүзінде сапа жақсарған жоқ, шағымдар көп болды. Жылдамдық артқан болуы мүмкін.

Механизм тиімсіз болды

— Жеке сот орындаушысы (ЖСО) табыс тапқысы келетіні анық және, әдетте, оған қандай да бір қаржы уәде ететін актілермен айналысқысы келеді. Бірақ ол мемлекеттік талапты да орындауы керек. Ақша жасап алу кезінде ЖСО бүкіл сот механизмін бұзады. Егер бұл жүйеге адамгершілігі аз адамдар кіріссе, олардың әдістері 90-шы жылдардағы рэкетингке айналады.

Кейде кейбір жеке сот орындаушылары тізе батыруға көшті

Мен бұл салаға қылмыстық топтардың тартылуына қарсы болдым, ең бастысы — мемлекеттің функциялары дұрыс орындалуын қадағалауды алға тарттым. Сот актісі шықты ма, демек ол орындалуы керек.

Франция немесе АҚШ сияқты дамыған елдерде ЖСО механизмі жақсы жұмыс істейді. Себебі құқық пен адам құқықтарының үстемдігі бірінші орында. Ал бізде бұл ақсап тұр. Сондықтан азаматтық қоғамның қарауына берілген сот орындау функциясы тиісті түрде тиімді жұмыс істемеді, – дейді ол.

Сондықтан Башимовтің пікірінше,

сот орындаушыларының ішінде жақсы жұмыс істейтін бірнеше жеке тұлғаларды ғана қалдырып, қайтадан мемлекетке қайтару керек

– Ал он адамнан тұратын топты өзімен бірге алып жүргендер оларға жатпайды. Мысалы, Ресейде, егер сот шешімі қабылданған тарап бағынбаса, физикалық қорғау институттары бар”, – дейді Башимов.

Сыбайлас жемқорлық және озбырлық

Оның пікірінше, жылжымайтын мүлік иесі ұрып-соққан сот орындаушысы арандатушылық жолмен әрекет еткен болуы мүмкін. Айтпақшы, мұны қақтығыстың куәгері растады, сот приставы бірінші болып үй иесін теуіп, оны қорлады деп мәлімдеді.

– Алайда, заңгер ретінде айтарым, ұруға мүлде болмайды. Бұл заңмен қудаланатын құқық бұзушылық

Осындай шектен шығулардың салдарынан құқықтық жүйеге деген сенім жоғалады, ал адамдар озбырлықтан қорғансыз сезінеді. Бүгінде ЖСО мемлекет атынан жұмыс істей отырып, өз саласын кәсіпкерлікке айналдырды. Олар микрокредиттік ұйымдармен сыбайластық орнатты. Алаяқтық және сыбайлас жемқорлық схемалары іске қосылды.

Мұны Ақбұлақ атқышымен болған оқиғадан байқауға болады – оның мүлкі арзанға сатылған. Көбінесе мүлік аффилирленген тұлғаларға қайта сатылады. Ал полицейлер мұндай жағдайларда жиі құлықсыз болып, жеке сот орындаушыларын жетектеп жүру олардың міндетіне кірмейді деп мәлімдейді.

Сондықтан мен қайталаймын: ЖСО саласында қатаң тәртіп орнату керек! Оларды қайтадан мемлекеттік салаға ауыстырсақ, бақылау тетіктері көбірек болады. Сондай-ақ, мемлекеттік қызметшілер ретінде орындаушылық тәртіп пен жауапкершілік артады

Жеке сот орындаушыларына, сондай-ақ көп нәрсеге көз жұма қарайтын және тұтынушылардың құқықтарын қорғамайтын банктік қаржылық қадағалауға қатаң бақылау қажет, – деп қорытындылады Башимов.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз