“Озық елдің сиқы осы”. Қазақстан аймақта арақ ішуден бірінші орында

— Қазақстандағы жағдай да жетісіп тұрған жоқ. Бізде сырқаттың 82 проценттен астамы инфекциялық емес қоздырғыштардың салдарынан туындап отыр. Оның үстіне,

Біздің көпшілігіміз дұрыс тамақтанбаймыз, көп адамдар артық салмақтың және гиподинамияның зардабын тартуда.

Егер өлім статистикасына көз салсақ, бірінші орында инфекциялық емес факторлардан туындайтын жүрек-қан тамырларының ауруы тұрғанын көрсек, екінші орынға тағы да инфекциялық емес себептерден пайда болатын онкологияны көреміз.

Өздеріңіге белгілі, инфекциялық сырқаттарға қарсы күрес бағдарламасы енгізілгеннен кейін, оспа, холера, дифтерия сияқты қауіпті сырқаттарды жеңдік. Әрине, олар анда-санда кездесіп қалады, бірақ

өкінішке қарай, әлемде де, Қазақстанда да инфекциялық емес сырқаттар салдарынан өмірмен қош айтысқандардың саны өсіп келеді.

Атап айтқанда, қант диабетінен. 2006 жылы Қазақстанда қант диабетіне шалдыққандардың саны 150 мың болса, қазіргі таңда ол екі есеге артқан. Бұл тек тіркеліп, ем-дом қабылдап жүргендері ғана. Ал өздерінің қант диабеті сияқты, қауіпті дертке шалдыққандарын білмейтіндері қаншама!

Бақыт Түменова

Жүйелі жұмыс қажет

Қант деңгейінің жоғары болуы көтеген сырқаттар тудырады. Биыл біз тамақтану бойынша зерттеуклер жүргіздік. Нәтижесі көңілді көншітпейді: балалардың 25 процентінде артық салмақ бар, осы 25 процентке кіргендердің жартысы семіздіктің зардабын тартуда. Ал бұл сырқаттың асқынған түрі.

Егер бұл мәселені қазір шешпесек, ертең гипертониктердің, диабетиктердің және құдай басқа салмасын, қатерлі ісікке шалдыққандардың қарасы көбейеді.

Әлбетте, бұл Қазақстан үшін үлкен проблема болмақ.

— Инфекциялық емес сырқаттардан өлім қай шамада көбірек орын алады – жас болғанда ма әледе орта жаста ма?

— Кесіп айту қиын, көп ретте орта жаста. Өкініштісі, қазіргі таңда жағымсыз тенденция орын алған – жыл өткен сайын дерт жастарды көбірек жалмап жатыр.

Амал не, жыл өткен сайын инфаркт, гипертония және қатерлі ісік сияқты қауіпті дерттер «жасара» түсуде.

— Осы мәселе бойынша денсаулық министрлігімен бірлесіп жұмыс істейсіздер ме?

— 2016 жылы біз алғаш рет ғылыми-практикалық конференция өткіздік.  Сөйтіп, жұмыс тобын құрдық, оның құрамына инфекциялық емес дерттердің алдын алумен шындап айналысып жүрген мамандар кірді.

Біз конференцияға денсаулық министрлігін де шақырдық, олардың тарапынан конференция жұмысына қоғамдық денсаулық сақтау мәселелері жөніндегі департамент директоры Айжан Ісмағамбетов қатысып, ол жұмыс тобының құрамына кірді.

Бірлескен жұмыс жемісін береді

Әрине, біз денсаулық министрлігін хабарлар етіп отырамыз. Өзіміздің зерттеулеріміз жөніндегі есептерімізді жолдаймыз, олардың қолдауымен конференция өткіздік, сөйтіп, бірлесіп жұмыс істеудеміз.

Ең бастысы, денсаулық министрлігі біздің көптеген бастамаларымызға қолдау білдіруде. Міне, осы мені қатты қуантып отыр. Өйткені дертке шипа іздегеннен гөрі, оның алдын алған оңай.

Көп ретте, біз сырқаттың салдарымен күресеміз, өйткені пациенттер сырқат әбден дендеген кезде ғана дәрігердің көмегіне жүгінеді. Ал егер біз дерттің алдын алу жұмысын сауатты ұйымдастыра білсек, оның өсуін, таралуын елеулі түрде төмендетуге болушы еді.

Инфекциялық емес сырқаттардың алдын алу тек дәрігерлер мен медицина қызметкерлеріне ғана байланысты емес.

Бұл үлкен, ауқымды жұмыс, сондықтан оған көпшілікте атсалысуы керек.

— Әлемдік қауымдастық инфекициялық емес сырқаттар мәселесіне қалай қарайды?

— Әлемнің барлық дәрігерлері жүрек-қан тамырлары ауруларының өсуіне алаңдаушылық білдіруде.

Әлемде 5 млрд адам микроэлементтер мен витаминдер тапшылығының зардабын шегіп отыр.

Қазіргі таңда инфекциялық емес сырқаттарға қарсы күрес жөніндегі арнайы резолюция дайындалу үстінде. 2018 жылғы 27 қыркүйекте осы құжатты қабылдау жөнінде шешім қабылданады. Қазір бұл процесс басталып та кетті, осы жобаны талқылау кезінде Қазақстанда өз пікірін білдіреді деген сенімдемін.

Арақтан қалай арыламыз?

— Сіз зиянды азайту жөніндегі конвенция туралы айтқан едіңіз. Ол неліктен сондай танымал болып отыр және оның Қазкақстандағы орны қандай?

— Зиянды төмендету концепциясы — өте маңызды дүние. Біз еңсере алмайтын қиындықтар бар, олар —транс-майлар және тамақтанудың бұзылуы. Мәселен, қант диабентіне шалдыққан бұлдіршіндер тәттіні аңсайды, бірақ оларға оны жеуге болмайды.

Қазақстанның тамақтану академиясы қымыздан балмұздақ жасауды ойлап тапты, ол әдеттегі балмұздақтай тәтті, бірақ оның зияны жоқ.

Менің ойымша, бұл зиянды азайтуға мүмкіндік беретін тамаша балама.

Мен орнын толықтыратын терапиямен және нашақорлықтың асқынған түріне шалдыққан адамдарды сауықтыру мәселесімен айналысамын. Адамды есірткіден арылту үшін оған құрамында опиоид бар препарат метадон беріледі. Менің – жұмысым зиянды азайту, бірақ, өкінішке қарай, мен адамды есірткіге тәуелділіктен арылта алмаймын.

Қазіргі заманда нашақор неліктен қылмыс жасайды? Оған есірткі алуға ақша керек.

Біз есірткіні арнайы препараттармен алмастырып, адамды қоғамға қайтарамыз.

Әлемдік қауымдастық та, біз де жазалау және тыйым салудың нәтиже бермейтіні жақсы білеміз. Ондай қадамдар дамымаған елдерге тән.

Өкініштісі,

Орталық Азияда алкагольдік өнімдерді тұтыну бойынша Қазақстан бірінші орында тұр,

елімізде 16 жастан асқан әр адамға 9 литр алкагольдік ішімдік келеді екен, бұл дегеніңіз – бір шелек, ал оның 65 проценті күшті алкогольдік ішімдіктер.

Мен шарап адам денсаулығына соншалықты зиянды деп санамаймын, сондықтан өндірушілерді жоғары сапалы шарап жасауға ынталандырған жөн.

Мәселен, зияны аз өнім өндіруге көшкен кәсіпкерлерге белгілі бір жеңілдіктер жасаған дұрыс.

Жаңа технологиялар мен ғылыми мәліметтер, түрлі жобалар мен инновациялар әлемді өзгертуде. Міне осы, бізді, дәрігерлерді қуантып отыр.