Ол ақын және кемеңгер тұлға еді — Кәкімбек Салықовты еске алу

Ол туралы естеліктерімен медицина ғылымдарының докторы, ҚР еңбек сіңірген қайраткері және “Ұлттық ғылыми медициналық орталық” АҚ Басқарма Төрағасы Абай Қабатайұлы Байгенжин бөлісті. Байгенжин сонымен қатар Еуропаның жаратылыстану ғылымдары академиясының академигі, ҚР Ғылым мен техника саласындағы мемлекеттік сыйлығының лауреаты. Әл-Фараби, сондай-ақ Оксфорд және Вена университеттерінің құрметті профессоры.

Таныстық және қарым-қатынас

— Балалық шағым Көкшетау облысы Айыртау ауданы Казгородок ауылында өтті. Бірақ кейіннен отбасымыз Алматыға көшіп келді, сонда, ата-анамның үйінде Кәкімбек Салықұлымен таныстым. Кәкімбек аға сол кезде Жезқазған қаласында жұмыс істеген. Ол біздің отбасымыздың таныстарының ішіндегі ең жасы болатын.

Алматыға іссапармен келгенде, ата-анама қонаққа жиі келетін. Бұл ретте міндетті түрде достары — Еркін Әуелбеков, Евней Букетов және менің күйеу балаларым Қожахмет Балахметов, Кәкімтай Абдулмановтарды ерте келетін. Әдетте, барлығы сондай ұстамды, байсалды болатын, алайда Кәкімбек Салықовтың компаниясында  барлығы ашыла түсетін

Кәкімбек аға мен анам домбырада ойнап, ән айтатын. Ол менің әкемді әрдайым “менің мұғалімім” деп атайтын — 1955 жылы бітірген М.И. Калинин атындағы Мәскеу Түсті металдар институтында білім алуға кеңес бергені үшін бірнеше рет алғыс айтты. Кәкімбек ағаның дауысы керемет болатын.

Кеңестік әндер мен өзі жазған әндерді шырқағаны әлі есімде.

Менің әкем әрдайым: “Біздің Кәкімбектің арқасы бар” дейтін.

Айтпақшы, сол кездегі мерекелер бүгінгіден өзгеше болғанын атап өткім келеді. Ішімдік көп болғаны есімде жоқ, бірақ қандай да бір себептермен әкем мені дүкенге шампан үшін жіберетіні есімде.

Бірақ үстел үстіндегі әңгімелердің сипаты таңқаларлық болатын. Ең бастысы, позитивті, жомарт, көңілді, күлкі көп болатын, жиналғандар бір-бірін сағынып, мектеп жылдарын еске алатын, – дейді Байгенжин.

Ұзаққа жалғасқан достық

1970 жылы Алматы қаласындағы медициналық институтты бітіргеннен кейін Абай Байгенжин Көкшетау облысының Бурабайға өкпе хирургі ретінде аттанады. Ал 1971 жылы Кеңес Әскері қатарына шақырылып, Жезқазған облысының Приозерск қаласына қызметке жіберіледі.

— Кәкімбек аға сол кезде Жезқазған облысының екінші хатшысы болған және партиялық істер бойынша Приозерск қаласында қызмет еткен ұқсайды. Ол менің осы аймақта қызмет етіп жүргенімді біліп, саяси басқарма арқылы мені әскери бөлімнің басшылығына шақырды. Кейінірек оның ұсынысы арқасында мені КОКП мүшелігіне кандидат ретінде қабылдандым. Бұл көп нәрсеге міндеттеді және бір жылдан кейін, 1972 жылы мен, жас лейтенант, КОКП мүшесі атандым. Осыдан кейін менің өмірім күрт өзгерді, маған деген сенім мен талаптар күрт өсті, бірақ мансап жоғарылады.

Кәкімбек Салықұлының бауырластық қамқорлығы кейінгі жылдары да жалғасты

1978 жылдың қыркүйегінде КСРО аумағында алғаш рет ДДҰ қамқорлығымен Алматыда алғашқы медициналық-санитарлық көмек жөніндегі халықаралық конференция өтті. Мен қалалық жедел медициналық жәрдем клиникалық ауруханасының бас дәрігерінің орынбасары болдым.

Абай Байгенжин. Фото: baigenews.kz

Дәл осы аурухананы шетелдік делегаттарға көрсету туралы шешім қабылданды. Ол кезде ағылшын тілін білетін мамандар өте аз болатын, маған қонақтар үшін гид-аудармашы болу тапсырылды.

Бұл назардан тыс қалған жоқ, 1980 жылдың қыркүйегінде КОКП ОК желісі бойынша мені Мәскеуге, КСРО Денсаулық сақтау министрлігіне шақырды. Әр республиканың мамандарын мандаттық комиссияға шақырғаны белгілі болды: шетелде оқыту үшін кадрларды іріктеу жүргізілді.

Бұл комиссияның төрағасы КОКП ОК инспекторы Кәкімбек Салықұлы Салықов болды. Оның нәтижелері бойынша мен және Мәскеуден келген өкіл Халықаралық денсаулық сақтау бойынша Женевадағы ДДҰ магистратурасына оқуға таңдалды”, — деп еске алады ол.

Шығармашылық және сегіз қырлы, бір сырлы

Бірақ Абай Байгенжин Кәкімбек Салықұлын 1997 жылы жұмыс бойынша Астанаға көшкеннен кейін өте жақын тани бастады.

— Менің досым және сыныптасым Уәлихан Қоңырбаевпен, сондай-ақ басқа да жерлестеріміз Кәкімбек ағаның шығармашылық кештеріне барып, онда әр кезеңде жазған өлеңдері мен әндерін тыңдайтынбыз. Бұрын Кәкімбек Салықұлын өте үлкен саясаткер және басшы ретінде білсем, кейінірек Кәкімбек ағаның шығармашылық деп аталатын қырын лайықты бағаладым.

Оның “Саумалкөл” әні Айыртау ауданының әнұранына айналғанын білемін. Анамның туысы, атақты ғалым Евней Арыстанұлы Бөкетовтің қайғылы қазасынан кейін бірден жазылған “Букетовке реквием” поэмасы орыс тіліне аударылып, Кеңес Одағы оқырмандары арасында кеңінен танымал болды. Бұл шығармада жақын досының, қазақ халқының көрнекті ұлының, ойшылдың, техникалық данышпанның, ғылым мен жоғары білім беруді ұйымдастырушы ғалымнан айырылу азабы бейнеленген.

Кейінірек, Кәкімбек ағамен бір дастарқан басында отырып, оның адами қарым-қатынасының сан қырлылығына таң қалдым. Онымен отырыста іш пыспайтын. Әділеттілік сезімі ерекше еді

2013 жылы Кәкімбек ағамен кездесулердің бірінде мен оның жүрегін ұстап жүргеніне назар аударып, оны тексеруден өтуге көндірдім. Ол бізге клиникаға келді, біз амбулаториялық негізде зерттеу жүргіздік, содан кейін шай ішуге отырдық. Сол кезде алғашқы анализдері дайын болды. Мен оған шұғыл түрде ауруханаға бару керек дедім. Ол Алматыдан келген соң бірден ауруханаға жатуға уәде берді. Бұл 2013 жылдың 25 қарашасы еді. Ол Алматыға ұшып кетті … 27 қарашада ол қайтыс болды … 81 жас, 9 ай және 5 күн…

Мәңгі жүрегімізде

— Уақыт өтті, біраз сабамызға түстік. Оның өлеңдері мен поэмаларын қайта қарап, қайта оқып шықтым.

Оның КСРО көлемінде үлкен мемлекет қайраткері, металлургия мен түсті өнеркәсіптің ірі ұйымдастырушысы, Кеңес Одағының жоғары ордендерімен марапатталған, жауапты қызметтер атқарған және замандастарының құрметі мен ризашылығына ие болғанын ескерсек, онда

ол шығармашылығымен жұптасып, заманынан оза туған адам деп айта аламыз. Ол өз еліне қызмет етті, халық үшін өмір сүрді

және артынан өшпес мұра қалдырды. Өмір жолымда осындай ұлы адамды жолықтырған тағдырыма ризамын! – деп қорытындылады Абай Байгенжин.