Оқушы автомат-ойыншықты мектепке алып келді: полиция реакциясы

Бірақ тәртіп сақшыларын ойыншық “қару-жарақты” экспертизадан өткізуді ғана ойлады.

Тәртіп сақшыларымен әр диалогта Бердоңғаров белгілі бір тергеудің негізі неде деп сұрады? Сонымен қатар, қоғам қайраткері тағы бір сұраққа қызығушылық танытты: полиция неге салық төлеушілердің уақыты мен ақшасын балалар ойыншығын тергеу мен зерттеуге жұмсайды. Бұл өтірік автомат екенін көзбен-ақ байқауға болады.

Сонымен қатар, жанжал Алматы мектептерінің бірінде де орын алды. 8 сынып оқушыларының ата-аналары балаларынан қандай да бір “ортақ” жиынға ақша талап етілгенін білді. Бұл туралы мектеп әкімшілігіне хабарлады. Алайда мұны тексерген ешкім жоқ.

Ал автомат — өтірік!

Тележүргізуші, “Жас Отан” жастар қанатының жетекшісі, Мәжіліс депутаты және бірқатар әлеуметтік жобалардың авторы болған Тәңірберген Бердонғаров Қазақстандағы білім беру мекемелеріндегі балалардың ештеңеден де, ешкімнен де қорғалмағанына биліктің назарын аударды.

– Тәңірберген, ойыншық автоматпен әлеуметтік тәжірибеңізге қандай реакция болды?

– Екі түрлі реакция болды. Қоғам арасында сөзсіз наразылық тудырды — белгілі болғандай, сіз мектепке кез-келген нәрсені алып кіре аласыз. Ал шенеуніктер мүлде елемеді. Мен бұл мәселені бірінші рет айтқам жоқ. Дегенмен, мектептердегі қауіпсіздікке жауапты әкімдіктер тарапынан ешқандай әрекет болмады.

– Осы роликтен кейін полиция істі қолға алған сияқты. Сіз жасаған жазбаларға сүйенсек, оларды осы автомат-ойыншыққа сараптама жүргізу қызықтырды ма?

– Иә, алдымен полициядан қоңырау түсті. Олар өздерін таныстырып, менің видеом бойынша тергеу жүріп жатқанын хабарлады. Мен бұл журналистің әлеуметтік эксперименті және ойыншық автоматы деп жауап бердім.

Олар сол ойыншық автоматты қаншалықты ойыншық екенін тексеру үшін бөлімшеге әкелуімді сұрады

Содан кейін маған полиция қызметкері жіберілді, ол автоматтың шынымен өтірік екенін мойындады. Дегенмен, оны тіркеуге алып, сарапшыларға апарамыз деді. Ал олар, өз кезегінде, растайтын қағаз беруі керек, содан кейін осы істі жабу үшін тігеді.

Мен мұның бәріне таң қалдым, өйткені оның ойыншық екенін көзбен ақ бағалауға болады. Сонымен қатар, дамыған елдерде кез-келген полиция қызметкері бұл фактіні елеп, бюджет ақшасын алып келуге, алып кетуге, сарапшыларға баруға, қағаз алуға жұмсамайды. Біздің полиция бұл процесті соншалықты күрделендіреді, сондықтан ауыр қылмыстарды ашудың орнына, іс жүзінде осындай елеусіз себептермен бюрократиямен айналысады.

— Сонымен олар оны алып кетті ме?

— Иә, алып кетті. Сарапшылар бұл ойыншық екенін жазып, қағаз берді. Анықтаушы оны іске тігіп, іс жабылды.

Қоғам айыптамаса болды

— Ал қандай бап бойынша?

– Білмеймін. Жедел уәкіл түсіндіргендей, бұл олардың кең таралған процедурасы. Әлеуметтік желілерде біреудің қаруды көрсетіп жатқанын көргенде, олар оны тексеруі керек. Сонымен қатар, полиция қызметкерлерінің визуалды тексеруі жеткіліксіз, фактіні сараптама арқылы алып тастау керек.

— Сіз бұл экспериментті мектепте өткізгеніңіз үшін осындай реакция болды деп ойлайсыз ба?

– Жоқ. Ұлым бұл ойыншық автоматпен ойын алаңында жүрсе де тексеретін еді деп ойлаймын.

Менің ойымша, қоғамдық пікірді аңду мақсатында жекелеген АІІБ назарын басқаға аударып жүр

Желілерде полиция жұмысына нұқсан келтіретін және тиісті реакция туындамағаны үшін қоғам сынға алса олар бірден қозғала бастайды. Ал құқық бұзушылық статистикасының өсуі туралы сөз болғанда, адамдар кісі өлтіру, зорлық-зомбылық, тонау бойынша полицияның әрекетсіздігіне шағымданған кезде ешқандай белсенділік болмайды.

Себебі, өздеріңіз де түсінесіздер, полицияны бюджеттік ақшаға біз, салық төлеушілер ұстаймыз.

Ал автомат-ойыншық жағдайында жедел уәкіл бір күнін роликте ойыншық қолданылғанын анықтауға жұмсады

Сонымен қатар, қос стандарт бар. Интернетте ойыншық автомат ұстап, қаланы аралап жүрген көптеген видео бар, бірақ олар бойынша ештеңе тергелмейді. Полиция сараптаманы іріктеп жасайтынына мен наразымын. Сонымен қатар, нақты ауыр қылмыстар бойынша көптеген аяқталмаған істер барын да ескеру керек.

Криминалдық “общак” қайта оралды ма?

— Алматыда мектептерде бопсалау басталды. 90-шы жылдардағы оқушылардан қандай да бір қылмыстық қоғамдастыққа ақша жинаған кездер қайта оралып жатыр ма? Мемлекеттің барлық мәлімдемесінде балаларды қорғау үшін көптеген шара қабылданып жатыр деп айтылады, бірақ соған қарамастан осындай заңсыздықтар неге орын алып жатыр? 

– Мектептердегі қорқыту, буллинг фактілері туралы сөз болғанда, мұнда жауапкершілік толығымен оқытушылар мен мектеп басшылығына жүктеледі.

Бізде Қазақстанда білім беру ұйымдарын бақылау қиын. Мамандандырылған министрлік бар, бірақ ол тек нормативтік базаға жауап береді.

Ол мектептерге қатысты ережелерді ойлап табады. Бұл ережелер  орынды сияқты көрінеді

Министр мектепке пышақ немесе соған ұқсас заттарды, қару әкелуге болмайды деген бұйрық шығарады. Мектептерге тіпті темекі мен сіріңке де кіргізуге болмайды.

Бірақ іс жүзінде мектептер өз өңіріндегі әкімдіктердің білім департаменттеріне тікелей бағынады. Мектеп директорларын жергілікті атқарушы органдар тағайындайды. Бәрін солар басқарады. Қағаз жүзінде бәрі дұрыс. Қауіпсіздік тұрғысынан мектептер қалай жабдықталуы керек екендігі туралы процедуралар да жазылған. Бірақ іске асыруға келгенде, орындалмайды.

Мектептерге ақша бөлінбейді. Директорлар бюджеттің жоқтығына шағымданады. Нәтижесінде бопсалау және қорқыту фактілері пайда болады