Нұр-Сұлтан
Қазір
2
Ертең
1
USD
450
-0.49
EUR
487
-1.57
RUB
4.86
0.00

Неліктен Қазақстандағы жаңа экономикалық саясат ескісімен бірдей?

144

Экономист Мағбат Спанов мәлімдемелер іске аспағанын айтады.

Ұлттық қордың транштарымен дағдарысты жеңу мүмкін емес

— Мағбат Уарысбекұлы, 2020 жыл бойы жаңа экономикалық саясат басталуы мүмкін деген белгімен өтті.

— Бәріне түсінікті болатындай жауап берейін. Президент оны бес рет жарнамалады. Бұл бірінші рет қаңтарда, екінші рет — наурызда, төтенше жағдай кезінде, үшінші рет — мамырда, төртінші рет — 1 қыркүйекте, ол Парламентте және бесінші желтоқсанда сөз сөйлеген кезде де айтты. Қалай болғанда да, ол көпшілік алдында сөз сөйлеген сайын осы тақырыпты көтеріп отырды.

— Жақсы, бастама көтерілді. Бірақ ол күшіне енді ме?

— Бәрі сол қалпында. Мені, экономист ретінде, қаржы-экономикалық блоктың кейбір шешімдерді жаңа шешімдер ретінде ұсынғысы келетін әрекеттері қатты таң қалдырады. Оларды қалай жаңа деп атауға болады, егер

кез келген проблеманы шешу әдісі бұрынғы — Ұлттық қордың транштары болса

Бұл ретте фискалдық саясатқа басты назар аударылды. Алайда пандемия бизнеске айтарлықтай әсер еткендіктен, одан алатын ештеңе қалмады. Бәлкім, сондықтан да шығар президент қойған тапсырманы ешкім орындай алмады. Нәтижесінде ешкім жазаланбады және көпшілік алдында алынып тасталмады. Біртүрлі…

Миллиардтаған ақша жұмсап, тышқан туады

– Неге бұлай болды?

– Барлығы кадр мәселесіне тіреледі. Еліміздің бірінші басшылары мамандарды өздері іздесе дейсің. Олар кадрлармен өздері айналысып, білікті мамандарды іздегендері дұрыс. Супер жобалар мен бос уәделерге миллиардтаған қаражат жұмсап, нәтижесінде тышқан шығаратын адамдарды командада ұстаудың орнына.

Халықтың негізгі бөлігі жақсы өмірге деген үмітін билікпен байланыстыруды тоқтатты

Бұған 10 жылдың 2021 қаңтарында өткен парламенттік сайлауға қатысу өте төмен болғандығы дәлел бола алады. Адамдар өз проблемаларымен айналысып, уақытын саясатқа жұмсағысы келмейді.

Шариковтың принципі: алу және бөлу!

— 2019 жылдың ақпан айынан бастап Руслан Дәленов Ұлттық экономика министрі болып келді. Жақында оның орнын Әсет Ерғалиев басты. Қарауылдың ауысуы экономикалық парадигманың өзгеруін білдіре ме? Бұл қаншалықты жылдам болуы мүмкін?

— Дұрыс айтасыз, министрді өзгертті. Бірақ дәл қазір жаңа министрдің әрекеттеріне баға беру ерте. Экономика өте консервативті. Бүгін бірдеңе жасағанымен, нәтижесі ұзақ күттіреді. Сондықтан белгілі бір уақыт өтсін, көрейік.

— Үкіметтегі экономикалық блокқа тек Ұлттық экономика министрлігінің басшысы ғана жауап бере ала ма?

— Жоқ, әрине. Көптеген мемлекеттік органдардағы тиісті бөлімшелер мен адамдар экономикалық блокқа жауап береді. Бірақ соңғы бір жарым жыл ішінде елде экономикалық реформалар жүргізілді деп айтуға бола ма?..

Нашар жағдайлардан басқа ойға ештеңе келмейді

Ал бұрынғы экономика министрі өзінің негізгі мамандығы бойынша фискал болатын. Ол Шариков қағидаты бойынша әрекет етті: алыңыз және бөліңіз!

Жаппай қателік жаппай қабілетсіздікті көрсетеді

— Бірақ жаңалықтар лентасы үкіметтің бірдеңе істеп жатқандығын әрдайым хабарлап отырады. Бәлкім, бірдеңе істеліп жатқан шығар. 

— Дұрыс айтасыз, бір нәрсе істеліп жатыр. Мысалы, түсініксіз шетелдік кеңесшілермен реформалар жөніндегі кеңес құрылды. Меніңше, олар ешқашан өзгелердің мүдделерін өздерінің мүдделерінен жоғары қоймайды. Тоқсаныншы жылдары бізде нарықтық экономиканы басқару бойынша мамандардың жетіспеушілігі болған кезде бұл дұрыс шешім еді. Бірақ мамандарды даярлаудың түрлі бағдарламалары, соның ішінде “Болашақ” бағдарламасы аясында біз 10 мыңнан астам маман алдық. Өзімізде жеткілікті болуы керек еді ғой.

Сонымен қатар, екі елдің үкіметіне кеңесшінің болашақ қызметіне көптеген сұрақтар туады. Ал Өзбекстанмен біз экономикалық және саяси мәселелер бойынша өңірлік деңгейде бәсекелесеміз. Бұл — бір.

Екінші мәселе, стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттік құрылды. Мен өзім осындай органның құрылуының жақтаушысы болдым. Бірақ осыған орай, басқа мемлекеттік органдардағы осыған ұқсас функцияларды қысқарту керек еді ғой. Бірақ қызметтер әлі де қайталануда.

— Сонымен қатар Президент әкімшілігі жанынан әлеуметтік-экономикалық реформалар орталығы құрылды…

— Дәл солай. Ал осы мәселелердің барлығына үкімет жауапты. Мұндай сәйкессіздіктер өте көп. Бұл әлеуметтік-экономикалық блокқа жауап беретін адамдардың іс жүзінде және экономикалық теорияда бәрі қалай реттелгенін, не істеу керектігін және жауапкершілікті қалай алу керектігін білмейтінін көрсетеді.

Мен бұған дейін үкімет пен халық әртүрлі бедерде өмір сүріп, жұмыс істейді деп айтқанмын. Енді

біздің үкімет әлеуметтік желілерде, ал халық шешілмеген проблемаларымен шынайы өмірде тұрады деп нақты айта аламын

Табыс пен сәтсіздік арасындағы айырмашылық туралы

— Адамдар өз қателіктерін мойындауды ұнатпайды. Бұл үкімет мүшелеріне қатысты ма?

— Әрине, қатысты. Биліктің риторикасына назар аударыңыз.

Белгілі бір реформалардың сәтсіздігіне, әдетте, халықаралық жағдайды, халық пен бизнесті кінәлайды

немесе қызмет борышы бойынша жоғары деңгейде қабылданған “ең ақылды” шешімдерді жүзеге асыруға мәжбүр төменгі шенеуніктерді.

Мен мынаны айтайын: сәттіліктің көптеген әкесі бар, ал сәтсіздік әрқашан жетім.

— Бірақ 2020 өте ауыр жыл болды ғой. Пандемия мен карантин бизнеске үлкен зиян келтірді және халықтың өмір сүру деңгейінің күрт төмендеуіне ықпал етті. Келісесіз бе?

— Сөзсіз келісемін. Бірақ экономист ретінде менің ойымша, 2020 жоғалған мүмкіндіктер жылы болды. Әлемдік экономикалық тарихпен танысыңыз. Табысқа қол жеткізген елдер экономиканы қайта құруды дәл дағдарыс кезінде жүргізген.

Бізде мүлдем басқа риторика. Бірдеңені сақтап, екіншісін көбейтейік деген. Іс жүзінде ештеңені сақтаудың қажеті жоқ. Ескіден және ескіргеннен оңай құтылу керек. Біз бір орында тұрмыз және ештеңе істемейміз.

Экономикадағы жағдай қазірдің өзінде абсурд жағдайға жетті. Шын мәнінде, 2020 жылдың жазында әртүрлі салалардағы көптеген жоғары білікті мамандар өмірден өтті, бір уақытта оларды дайындауға көп уақыт пен ресурстар жұмсалады. Оларды кім алмастырады — үлкен мәселе.

Кездейсоқ таңдау

– Үкімет кім үшін және кіммен жұмыс істеуге тура келетінін біледі ме?

— Сенімді емеспін. Жаңа экономикалық саясатты бастау үшін билік кіммен және немен жұмыс істеу керектігін нақты білуі керек. Жалпы халық санағы 2019 жылы өтуі керек еді. Ал қазір 2021 жыл. Санақ өтті ме? Ол екінші рет кейінге қалдырылды.

– Содан?

— Яғни, ерекше ештеңе жоқ. Үкіметте экономикалық жоспарлар, стратегиялар құрылады, бірақ экономикалық база және оны нақты құру туралы идеялар жоқ. Ол үшін халық санағы, оның экономикалық және әлеуметтік базасын талдау қажет. Нонсенс пе? Келісемін. Сондықтан олар өздерінің “экономикалық жобаларында” кездейсоқ амалдар жасай береді, себебі халықтың нақты экономикалық өмірін зерттемейді.

Қазіргі уақытта, менің ойымша, бәріміз қоғам мен басшылықтың белгілі бір консенсусына, дәстүрлі емес шешімдерге және жауапкершілікті қабылдауға мұқтажбыз. Егер біз экономикалық және саяси тұрғыдан әлсіреуімізге жол берсек, болашақта көптеген көршіміз аумақтық және экономикалық талаптар қоя бастауы мүмкін.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз