Неге қазақтар ең қонақжай халық – ұлттық дәстүрлер туралы бар ақиқат

Қазақ даласындағы жең ұшынан жалғасқан дәстүр

Жалпы, күнделікті өмірде қонақ кім? Қонақ – ең алдымен саяхатшы. Жолаушы. Кез-келген адам белгілі бір уақытта жол жүруі мүмкін. Сізді бірінші кездескен үй міндетті түрде құшақ жауып қарсы алауы керек деген ой, әрине, қуантады және түрегіңе тыныштық береді.

Басқаша айтқанда, бұл жең ұшынан жалғасқан моральдық-өнегелік пайда тұрғысынан қайтарылатын жалпыға бірдей міндет. Тәжірибелік тұрғыдан алғанда, қонаққа қызмет көрсете отырып, сіз өзіңізге қамқорлық жасайсыз. Алдын ала.

Далада ғарыштағыдай бәрі шеңбер бойымен айналып жүреді емес пе. Жақсылық жасайсыз ба, ол сізге жүз есе артығымен оралады. Дәл зұлымдық сияқты. Сондықтан, бірнеше күнге айналаны тамашалауға шыққан көшпенді өзімен бірге (қазіргігідей) тамақ тола тоңазытқышын немесе күркесі, киімдері мен төсеніштерін арқалаған арбаны сүйремеген .

Ұзақ сапарға шықса да, ол ешқашан өзімен бірге үлкен қор алып жүрмеген. Ол жол бойында ауыл, шопандар тұрағы немесе тіпті жалғыз тұрған лашық кездессе де, ол өзін көрген адам міндетті түрде қуанатынын, қарсы алатынын, тамақтандыратынын және қондыратынын білген. Қажет болса, киім де береді. Себебі қазақ даласында жолаушы адам жалпыға ортақ бауырластықтың толыққанды мүшесі болып табылды.

Осы философияға сүйенсек , біз мұнда бәріміз бір-бірімізге қонақпыз. Бұл өмірде бәріміз уақытша жүрміз. Менің ойымша, бұл пікірде үлкен ақыл-ой жатыр. Біреу үшін оғаш көрінуі мүмкін, бірақ егер мұқият қарасаңыз, қазақтың үйінде қонақ қазірдің өзінде қадірлі. Олар жалпы қазақ интерьерінің қандай да бір бөлігі болып табылады.

Сенбі мен жексенбіге келетін болсақ, қазақ үшін олар “қонақ күту күндеріне” айналған: біреуге қонаққа барады немесе қонақ күтеді. Сондықтан нағыз қазақтың үйінде әрқашан да қонақ бар: достары, көршілері, жерлестері, таныстары, бейтаныс адам, тіптен алыс немесе жақын туыстары, кездейсоқ таныстар… Қысқасы – бәрі. Және бұл қалыпты жағдай. Мынадай сөз бар:

«От жағылмағаң үй – қора, кісі келмеген үй – мола» – “Ошақ жанып жатқан үй сарайға ұқсайды, ал қонақ жоқ үй қабірге ұқсайды”.

Қазақтар қонақтарды қалай бағалады

Бірақ! Осының бәрінде градация бар. Қонақтар шартты түрде үш санатқа бөлінеді. Арнайы қонақ – арнайы шақырылған қонақ. Айрықша. Оны қарсы алуға дайындалды. Үй шетінен қарсы алып, үйіне дейін шығарып салған кездері де болған. Және оны үй иесінің өзі қарсы алған.

Қудайы қонақ – күтпеген қонақ. “Құдай жіберген” қонақ осы. Оған дайындалмайды, бірақ оның міндетті түрде келетінін біледі. Кез келген күні. Немесе түнде. Және ол әрқашан есте қалады.

Тағы да қыдырма қонақ бар. Сөзбе-сөз айтқанда қыдырмашы қонақ. Яғни, кездейсоқ қонақ. Ешкім күтпеген, бірақ аяқасты келген қонақ, енді оған сый-құрмет жасау керек: көңілін көтеру, құрметтеу, сөйлесу, әңгімелесу керек. Көңіл бөлмей көр! Болмайды. Өйткені бұрыннан келе жатқан тәртіп бар. Шындығын айтқанда – дәстүр.

Қонағасы деп аталады. “Қонақтың үлесі”, “дастархан жаю”. Оған сүйенсек, сіздің үйіңізде келген кез-келген адамды құрметпен қарсы алу, құрмет көрсету керек, оны жақсылап тамақтандыру, көңілін көтеру және жайғастыру керек. Сонымен қатар, кім екенін, қайдан келе жатқанын, қайда бара жатқанын және неге келгенін сұрауға болмайды. Шыдамсыздық танытуға және артық қызығушылық білдірмеу керек. Болмайды.

Осы дәстүрге сәйкес, қонақтар келген жағдайда әр үйде әрқашан ешкім алмайтын қор сақталған. Ең үздік және таңдаулы тағамдар. Бұл француз шараптарының немесе шотланд вискиінің ең жақсы сорттары деген сөз емес. Бұл көбінесе тамақ туралы. Дәлірек айтқанда, ет тағамдары жайында.

Әрбір қонақтың өз үлесі – қазақша айтқанда сыбағасы болған. Әркімнің жасына және әлеуметтік жағдайына сәйкес өз үлесі болды. Сондықтан, ұзақ сапарға аттанғған қазақ баласы кез-келген жерде оны өз үлесі күтіп тұрғанын тұрғанын білді.