Наурыздағы Қырғызстан: митингке шыққандарды жаншу, сомның құлдырауы, коронавирус

Нарзылығын білдіруге шыққандарды қуып жатыр

Қырғызстан жылдағыдай көктемді шулы митингтермен қарсы алды. Мәселен, 2 наурызда Ала-Тоо алаңында ҚР Парламентінің бұрынғы депутаты Садыр Жапаровты қолдау акциясы өтті. Ол елдің солтүстігінде 2013 жылғы тәртіпсіздіктерді ұйымдастыруға қатысқаны үшін күшейтілген режимдегі колонияда жазасын өтеп жатыр.

19:00-ге таман ұйымдастырушылардың өздері жинаған топты бақылай алмайтыны белгілі болды. Наразылық білдірушілердің бір тобы мемлекеттік мекемелердің қатардағы қызметкерлерін соққыға жықты, басқалары Ақ үйге қарай бет алды.

Құқық қорғау құрылымдарының қызметкерлеріне түтіндеткіш құтыларды, шулы гранаталарды және суатқыштарды пайдалануға тура келді. Наразылық білдірушілер  оларға қарсы тас атты, бірақ біраз уақыттан кейін өз күштерінің шамасын біліп,  қайтып кетті.

ІІМ шеруге қатысқан 166 белсенді қатысушының ұсталғаны туралы мәлімдеді. Олардың арасында парламенттің бұрынғы депутаты Қаныбек Осмоналиев та болды. Оны осы тәртіпсіздіктерді ұйымдастырды айыптады.

Екінші мүмкіндік

Арада ұзақ уақыт өтпей-ақ екінші митинг болды. 8 наурызда елордалық милиция қызметкерлеріне тағы да күтпеген жағдайларға дайындалуға тура келді. Өткен жылы әйелдер арасындағы ынтымақтастық маршынан кейін Қырғызстанның консервативті қоғамы феминисттер наразылығына бетпе-бет келді.

8 наурыз Қырғызстанда әйелдер мерекесі емес, консервативті ұстанымдар мен прогрессивті көзқарастарды жақтаушылар арасындағы күрес күні болып кетті

«Мен шай құймаймын» , «келіндер құлдар» сияқты ұрандар мен ЛГБТ атрибуттары қоғамды қатты алаңдатып отыр, ал марш ұйымдастырушыларына бірнеше рет қоқан-лоққы көрсетілді.

Билік  марш өткізуге тыйым салса да, рұқсат берсе де жеңіліс табады. Өйткені, бірінші жағдайда Батыс серіктестері мен халықаралық ұйымдардың сынына ұшырайды, ал рұқсат берсе қоғамдық айыптауға қалады.

Бұл жолы мэрия коронавирус індетіне қарамастан марш өткізуге рұқсат берді, бірақ феминистер бұдан ешқандай пайда көре алмады. Белсенділерге бетперде мен ұлттық бас киім киген ерлер шабуыл жасады. Олар плакаттарды бүлдіріп, барлық қатысушыларға қауіп төндірді. Милиция ашынған еркеттерге тоқтатуға тырысқан да жоқ. Керісінше, милиционерлер белсенділерді автобустарға отырғызып, оларды жергілікті соттардың біріне жеткізді.

АҚШ елшілігі биліктің әрекетсіздігін байқап, шабуылшыларды жазалауды талап етті. ҚР СІМ бұл айыптауға жауап бермеді. Ұсталған феминистерді босатты, ал шабуыл жасаған ерлердің жеке басын анықтаған жоқ.

Қазір бұл оқиға демократияның, адамдар мен әйелдер құқығын қорғайтын түрлі рейтингтеріндегі Қырғызстанның позициясына теріс әсер ететіні анық.

Бұл Қырғызстанның халықаралық институттар мен батыстағы серіктестерінен көмек алуға кедергі болатыны сөзсіз

Сомның құлдырауы

Мұнай экспорттаушы елдер арасындағы қайшылықтардың күшеюі ТМД кеңістігіндегі ең тұрақты валюталардың бірі – қырғыз сомының өз позициясын жоғалтуына себеп болды. Бұл қарапайым тұтынушылар таңқалдырды, себебі екі күннің ішінде АҚШ доллары тез өсіп, 69,9-дан 85-ке дейін жетті.

Қырғызстанның экспортқа бағдарланған экономикасы үшін мұндай оқиғалар үлкен қауіп төндіреді. Курстың одан әрі өсуі азық-түліктің барлық түрлерінің қымбаттауына және қоғамның наразылығын күшейтуге әкелуі мүмкін.

ҚР Ұлттық Банкі курсты тұрақтандыру үшін валюта нарығында бірнеше интервенция өткізді, бірақ соңғы оқиғалар көрсеткендей, бұл жеткіліксіз болуы мүмкін.

ҚР Ұлттық Банкінің басшысы Толқынбек Әбдіғұловтың пікірінше, Ресей мен Қазақстан нарығында болып жатқан процестер Қырғызстан экономикасына айтарлықтай әсер етеді.

“Валюта бағамының бұлай кенет көтерілуі — халықаралық деңгейдегі оқиғаларға нарықтың табиғи реакциясы. Егер теріс процестер тоқтайтын болса, курс тұрақтанып, қалыпқа келеді», — деп толықтырды Ұлттық банк басшысы.

Алайда, кейбір сарапшылар Үкімет Ресей Федерациясындағы еңбек мигранттарының қаражатын құнсыздандырмау үшін оны рубль деңгейінде түзетеді деп есептейді. Мигранттар аударатын қаржы ел экономикасына елеулі үлес қосып, ағымдағы жағдайларда түзетудің ең тиімді маневрлердің бірі.

Коронавирустың таралуы

Қырғызстандағы коронавирус індетіне байланысты шаралар  біртіндеп енгізілді. Жедел құрылған штаб алдымен мектептерді, университеттерді жауып, азаматтарға азық-түлік сатып алуды берді, сақтық шаралары туралы ақпаратты үлестіріп, содан кейін бүкіл елді үй карантиніне жіберді.

Алғашқы жағдай 18 наурызда елдің оңтүстігінде тіркелді. Індетті жұқтырған адамның барлығы Сауд Арабиясына кіші қажылық жасауға барғандар. Қазіргі уақытта елдің барлық өңірінде ауру жұқтырғандар бар, олардың саны 107-ге жетьіп отыр.

Түрлі аймақтарда коменданттық сағат енгізіледі. Үкімет жаңа вирустың таралуын тоқтату мақсатында азаматтардың қозғалысын барынша шектеуге тырысты. Бүгінде жағдай тұрақты.

Қырғызстан халықаралық донорлар мен серіктестерден көмек алуды жалғастыруда. Осылайша, Бішкек Қытайдан маскалар мен түрлі медициналық жабдықтар алды, ал ХВҚ коронавируспен күреске 120 млн доллардан астам сомаға жеңілдікті несие бөлді.

Бішкек қаласы комендантының пікірінше, қосымша шектеулер енгізу қажет, себебі көптеген қала тұрғындары өзін-өзі басқару тәртібін сақтамайды. Ел астанасы мен оның қаланың шеткері аймақтарын жалғайтын жолдар жабылды. Үйден себепсіз шығып, үш адамнан артық жиналуға тыйым салынады. Сондай-ақ билік 24 сағаттық коменданттық сағатты енгізуі мүмкін.

Билікке қатысты сын айтып жатқандар да  жеткілікті. Азаматтар обсервациядағы жағдайға қатысты шағымдануда. Елдегі экономикалық қызмет іс жүзінде тежелген. Мемлекет әзірше халықтың осал топтарын қолдау бағдарламасын әзірлеген жоқ. Салық және несие демалысы әлі жарияланбады. Сонымен қатар, әлеуметтік желілердің қырғызстандық сегментінде пайдаланушылар республикада азық-түлік тапшылығы байқалмаса да, ақшаның жетіспеушілігі бар екенін жиі айтады.