Мұнайдан қаражат түсіп жатыр, бірақ басшылардың қаржылық тәбеті өсуде

Ұлттық қордың статистикасын теңгемен жүргізетін Қаржы министрлігінің хабарламасынан көрініп тұрғандай, мамыр айында 1,3%-ға өсім қалыптасты. Яғни, абсолюттік мәнде активтер 359,4 млрд-қа — 27 трлн 555,6 млрд теңгеге дейін өсті. Еске сала кетейік, сәуір айында 0,8%-ға немесе 211,2 млрд-қа төмендеу байқалған болатын. Алайда, жыл басымен салыстырғанда олар 2,3%-ға немесе 656,6 млрд-қа төмендеді.

Ал Ұлттық Банк жариялайтын долларлық баламадағы мәліметтерден, биылғы жылдың басынан бері 0,3%-ға төмендеген кезде Қордың мамыр айындағы активтері 1,5%-ға — $58 млрд 562 млн-ға дейін өскені анықталды.

Инвестициялар және салықтар

Ұлттық қордың активтерін басқарудан түскен, бірінші тоқсанда алынған инвестициялық табыс елдің “құбышкасын” 164,2 млрд теңгеге толықтырды. Бұл түсімдердің екінші үлкен мақаласы.

Бірінші орынды көктемнің соңғы айында 2,1 есе — 833 млрд теңгеге дейін жеткен мұнай секторы ұйымдарынан түсетін тікелей салықтар алады. Абсолютті деңгейде өсім 446,5 млрд. Бұл таңқаларлық емес, өйткені Brent сортының мұнай бағасы қаңтар айында барреліне шамамен 55 доллардан мамырда 69,3 долларға дейін көтерілді.

Тиісінше, Ұлттық қорға мұнай компанияларынан алынатын корпоративтік табыс салығынан түсімдер айтарлықтай ұлғайды. Сондай-ақ пайдалы қазбаларды өндіру салығы мен экспортқа рента салығы. Мұнда жасалған келісімшарттар бойынша өнімді бөлудегі Қазақстанның үлесі де бар.

Мұнай ұйымдарынан түсетін басқа түсімдердің көлемі мамыр айында өзгерген жоқ. Ол сәуір айындағы 2,2 млрд. белгісінде қалып, бұрынғы қарапайым деңгейде (1,1 млрд.теңге) және республикалық меншікті жекешелендіруден түскен түсімде тоқтап қалды.

Айтпақшы, жақында республикалық бюджеттің атқарылуын бақылау жөніндегі есеп комитетінің төрайымы Наталья Годунова Қазақстанның квазимемлекеттік секторындағы жекешелендіру жағдайын қатаң сынға алды.

Оның мәліметінше, квазимемлекеттік секторды жекешелендіруден үкімет алған қаражаттың басым бөлігі ішкі және сыртқы борышты өтеуге жұмсалады. Ал Ұлттық қорға 2017-2020 жылдары мемлекеттік объектілерді іске асыру сомасының 7%-ы немесе бар болғаны 40 млрд теңге түсті.

Ақша қайда кеттіп жатыр

Мамырда Ұлттық қордың шығындары барлық бағыттар бойынша айтарлықтай өсті. Жалпы 18,0%-ға немесе 253,8 млрдқа. Шығыстардың жалпы көлемі — 1 трлн 665,4 млрд. Бұл ретте республикалық бюджетке кепілдендірілген трансферттер 19,2%-ға, нысаналы шығыстар — 13,5%-ға ұлғайды.

Естеріңізге сала кетейік, Годунова ханымның бағалауы бойынша Ұлттық қордың қаражаты бюджет кірістерінің үштен бірін және оның шығыстарының төрттен бірін алады. Басқаша айтқанда, қазақстандықтардың болашақ ұрпақтарына арналған жинақтарын жеу қаржылық нормаға айналды. Алайда, Үкіметтің республикалық меншікті жекешелендіру бойынша қойылған ауқымды міндеттерді орындамауы сияқты.

Қордың активтерін басқаруға және сыртқы аудитке жұмсалатын шығыстардың тез өсуі де алаңдатады. Мамырда бұл мақсаттар сәуір айымен салыстырғанда 3,3 есе көп болды.