Мұнай экспортынан түскен табыс құлдырауда — ел 1 млрд доллардан айырылды

2021 жылдың ақпанына қарай өндірістің төмендеуі 2020 жылдың маусымынан бері жалғасуда, яғни қатарынан 9 ай. Сонымен қатар, осы уақыт аралығында елеулі артта қалу байқалады: 11,4%-дан 20,7%-ға дейін.

Ресми статистика бойынша, 2020 жылғы маусымнан бастап 2021 жылғы ақпанды қоса алғандағы кезеңде ҚР-да 51,6 млн тонна шикі мұнай өндірілді. Былтыр дәл осы кезеңде 60,8 млн тонна өндірілген еді.

Басты себеп – ОПЕК+ шарты аясында Қазақстанның алған міндеттемелері. Бағаның төмендеуін қолдау үшін мұнай экспорттаушы елдер 2020 жылдың бірінші жартысында өздерінің өндіріс деңгейлерін едәуір шектеуге шешім қабылдады. Кейіннен нормалар бірнеше рет қайта қаралды.

Қазақстан мен Ресей үшін бірыңғай жағдай екі рет жасалды. Оларға өндірісті ұлғайтуға рұқсат етілді, ал басқа елдерде ол сол деңгейде қалды.

Экспорттан түсетін табыс 40%-ға төмендеді

Өндірістің төмендеуі экспорттың төмендеуіне әкелді. 2021 жылдың қаңтарында Қазақстан шетелге 5 млн 167,7 мың шикі мұнай сатты. 2020 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда сату 7,9%-ға төмендеді.

Ал мәмілелерден түскен табыс айтарлықтай сәтсіздікке ұшырады – бірден 39,6%-ға немесе $1 млрд-тан астамға. 2020 жылдың басында 2,59 млрд доллар түсім болса, қазір – 1,57 млрд.

Сатылымның айтарлықтай төмендеуі бірден бірнеше бағытта өрбіді.

• Біріншісі – Италияға сатудан түскен кірістің екі есе төмендеуі. 2020 жылдың қаңтарында қазақстандық мұнайдың ірі тұтынушысы $738,5 млн төлесе, бір жылдан кейін – 389,1 млн.
• Екіншісі – Қытайға экспортты толығымен тоқтату. 2021 жылғы қаңтарда $1,8 млн-ға небәрі 6 мың тонна жөнелтілді. Бір жыл бұрын – $215,7 млн-ға 429,2 мың тонна экспортталған еді.
• Үшіншісі – Үндістанға (63,5 миллион долларға дейін) және Түркияға (46,5 миллион долларға дейін) сатудан түскен кірістің үш есе төмендеуі. Өткен жылдың деңгейіне 234 миллион доллар жетпеді.
• Төртіншісі – 2020 жылдың қаңтарында Қазақстан мұнайын сатып алған әлемнің алты елі 2021 жылы сатып алушылар қатарында болмады. Жалпы шығын – 146,6 млн доллар.

Сонымен қатар, Нидерландыға сатылымның өсуін атап өткен жөн: 294,3-тен 319,9 миллион долларға дейін. Испанияға экспорт күрт артып, 170,2 млн долларды құрады – осылайша бұл ел қазақстандық мұнайдың үшінші ірі сатып алушысы атанды.

Дейтұрғанмен…

Мұнайға жаһандық сұраныстың қалпына келуін кем дегенде 2023 жылға дейін күтудің қажеті жоқ. Мұндай болжамды халықаралық энергетикалық агенттік (ХЭА) жасады. Оның бағалауы бойынша, 2020 жылы 8,7 млн-ға қысқарғаннан кейін 2021 жылы мұнайға әлемдік сұраныс тәулігіне 5,5 млн баррельге артады. Және

бұл әлі де салыстырмалы түрде оптимистік нұсқа. Алдыңғы болжамда, ХЭА бағалауы бойынша, 100 мың баррельге аз болды

Агенттік сарапшылары пандемияның ұзаққа созылған салдары, төмен көміртекті энергия көздеріне көшу мұнайға деген сұраныс ешқашан пандемияға дейінгі траекторияға жетпеуі мүмкін дейді. Басқа болжамдардан: жанармай өндірісінің өсуі және оған жоғары сұраныстың пайда болуы.

Ақпан айында өндіруге келетін болсақ, ХЭА мәліметтері бойынша, ол тәулігіне 2 миллион баррельге азайып, 91,6 миллион болды.

Атап айтқанда, ОПЕК+ келісіміне қатысушы елдер тәулігіне 39,46 миллион баррель мұнай өндірді, бұл қаңтар айымен салыстырғанда 0,6 миллионға аз.

Ақпан айында өндірісті қысқарту туралы келісім бір ай бұрынғы 112%-ға қарағанда 103%-ды құрады. Бұл ретте ОПЕК елдері келісімді жоспардың 125%-на орындады. Бұған мұнай өндіруді тәулігіне 21,73 млн баррельге дейін қысқарту арқылы қол жеткізілді, “ОПЕК емес” елдері — 89%-ға, 14,7 млн-ға дейін.