Мұнай арзандап, теңге құлдырайды – барреліне 50$ болғандағы өмір сценарийі

Мұнай бағасының қалай өзгеретінін дәл қазір болжау мүмкін емес. Дегенмен, біздің экономикамыздың жағдайы соған тікелей байланысты. Ұлттық Банктің дәстүрлі баяндамасында сарапшылар елдегі экономика мен инфляциялық процестердің дамуының үш сценарийін жасады. Олардың барлығы мұнай бағасына сүйенеді. Барреліне 110 доллардан жоғары болса, оптимистік сценарий жұмыс істеуі керек, ал 50 болса — пессимистік.

Соңы. Бірінші бөлімді де оқыңыз.

Азық-түлік қымбаттауын тоқтатпайды

Ұлттық Банктің базалық сценарийі энергия ресурстарына шамамен қазіргі бағалар сақталған жағдайда 2022 жылдың соңына қарай инфляция 13-15% болады деп болжайды. Оған жоғары сыртқы инфляциялық фон әсер етеді, ал қосымша қысым әлемдік жеткізілім тізбегінің бұзылуына әкелуі мүмкін.

Азық-түлік компонентінде ең жоғары өсім сақталады, оған сыртқы факторлар айтарлықтай әсер етеді

Атап айтқанда, азық-түлікке әлемде бағаның өсуі.

Сондай-ақ, логистикалық тізбектердің бұзылуы да инфляцияға айтарлықтай әсер етеді, бірақ қазірдің өзінде импорттық шикізатты қолданатын отандық өндірушілерге.

Сарапшылар көп нәрсе Үкіметтің бағаның өсуін тежеу жөніндегі шараларды қаншалықты тиімді жүзеге асыра алатындығына байланысты екенін атап өтті.

Азық-түлікке жатпайтын инфляция да дәл осындай себептермен біршама артады.

– Бағалау бойынша, 2022 жылдың соңына қарай импорттық азық-түлікке жатпайтын тауарлар бағасының өсуі біршама жеделдейтіні болжанып отыр. Бұл ретте бағасы әкімшілік реттеуге ұшыраған жанар-жағармай материалдары мен көмір бағасының өсуі қалыпты динамиканы көрсететін болады, — деп атап өтті сарапшылар.

2023 жылы әлдеқайда жеңіл болуы керек

Ақылы қызметтер саласында сарапшылар инфляцияның баяулауын күтуде. Дегенмен, 2022 жылдың екінші жартысында реттелетін коммуналдық қызметтердің (жанар-жағармай материалдарымен бірге) құнын арттыруға мораторий аяқталатыны нақтыланды. Егер мұнда бағалар көтерілсе, бұл бүкіл сегментке теріс әсер етуі мүмкін.

2023 жылға жылдық инфляцияның болжамдары өсу жағына қарай қайтадан, және бірінші кезекте қаралды, себебі

біздің республикамыздың сауда серіктес елдерінде де өсті

Дегенмен, 2022 жылмен салыстырғанда оның өсу қарқыны баяулайды (жоғары базаның әсері).

– Ұлттық Банктің бағалауы бойынша 2023 жыл ішінде жылдық инфляция біртіндеп баяулайды және жыл соңына қарай 7,5 — 9,5% диапазонында қалыптасады, – деп пайымдайды сарапшылар.

Алайда, дәнді дақылдар бойынша бағаның айтарлықтай өсуі болжануда. Бұл ұзаққа созылмайды, өйткені логистикалық мәселелерді шешумен қатар әлемдік азық-түлік бағасының өсуі баяулайды деп күтілуде.

Көп нәрсе шикізат экспортына байланысты

Екінші сценарий әлдеқайда пессимистік, бірақ оқиғалардың осылай дамуын, әсіресе әлемдік геосаяси жағдайды ескере отырып, жоққа шығаруға болмайды.

Мұнда сарапшылар мұнай бағасының баррелі 50 АҚШ долларына дейін төмендейді деп алған

— Мұндай сценарий әлемдегі эпидемиологиялық жағдайдың нашарлауына, әлемдік экономиканың баяулауына және ОПЕК+ шеңберіндегі мәміленің тоқтатылуынан және өндірудің артуынан туындаған мұнай нарығындағы ұзақ теңгерімсіздіктердің болуына байланысты іске асырылуы мүмкін, – деп түсіндіреді сарапшылар.

Бұл жағдайда біздің шикізаттық экспорттан түсетін табысымыз азаяды, сонымен бір мезгілде сыртқы сұраныс та төмендеуі мүмкін, сонда азаю одан да елеулі болады. Бұл өндіріс пен инвестициялардың қысқаруына алып келеді, бұл құрылыс, көлік, сауда және өзге де қызмет салаларына теріс әсер етеді. Халықтың табысы, демек, тұтынушылық сұраныс азаяды.

— Нәтижесінде 2022-2023 жылдары Қазақстан экономикасының өсуі базалық сценариймен салыстырғанда анағұрлым ұстамды болады. Ол әлеуетті деңгейден төмен болады және 2,3–3,3%-ды құрайды, – деп есептейді сарапшылар.

Бұл сценарийдегі инфляция “нысаналы дәлізден жоғары” болуын жалғастырады.

Оптимизм бағасы тым жоғары

Үшінші сценарий ең оптимистік, бірақ ол мұнай бағасының барреліне 110 доллар деңгейінде болуын талап етеді.

– Бағаның мұндай траекториясы базалық сценариймен салыстырғанда әлемдік экономиканың неғұрлым күшті серпінімен және ОПЕК+ тарапынан мұнай өндірудің неғұрлым қалыпты өсуімен байланысты болуы мүмкін.

Негізгі сценарийге қарағанда,

Көмірсутектер бағасының жоғары болуы және саудадағы серіктес елдер тарапынан тұрақты сыртқы сұраныс Қазақстан экономикасының неғұрлым жоғары қарқында өсуіне алып келеді,

– дейді авторлар.

Бұл жағдайда инфляция негізгі сценарийге қарағанда көбірек баяулай бастайды. 2022 жылы – 13-15%, 2023 жылы – 6,5-8,5% шегінде.

ЖІӨ өсімі 2022 жылы 3,3–4,3% және 2023 жылы 4–5%-ды құрайды.