Мүгедектер әлеуметтік қызмет ұсынатын мемпорталдан жемқорлық схемаларды анықтады

• Мүгедектігі бойынша жәрдемақы
• арнайы қосалқы техникалық құралдар (мүгедектер арбалары, тифлоқұралдар, есту аппараттары және басқалар)
• жеке көмекші
• күнтізбелік жылда 14 тәулік санаторлық-курорттық емделу

Артық қыламын деп, тыртық қылды!

2021 жылға дейін мемлекет осы тауарлар мен қызметтердің барлығын мүгедектерге мемлекеттік сатып алу жүйесі арқылы бөлді. Бірақ Еңбек министрлігі мүгедектерге шұғыл түрде арнайы портал қажет деп санайды, сондықтан олар мен жеткізушілер арасындағы қарым-қатынас бюрократиялық машинасыз тікелей құрылады.

Қоғам белсенділерінің мәліметтері бойынша, aleumet.egov.kz порталын құруға 500 млн теңге жұмсалды, ал жұмыс істеп тұрған барлық уақыт ішінде оның айналымы 100 млрд теңгеден асты

Бірақ Еңбек министрлігі шенеуніктерінің идеясынан не шыққанын жақында мүгедек адамдардың өздері ашық айтты.

— Мүгедектігі бар адамдардың барлығында ЭЦҚ бар, олардың көмегімен әлеуметтік қызметтер порталында ОЖБ-да жазылған оңалтудың қандай да бір техникалық құралын таңдайды, — деді “Елорда әділет орталығы” мүгедектердің қоғамдық бірлестігі төрағасының орынбасары Анатолий Мигай. — Порталдағы мүгедектер мен жеткізушілер арасындағы құқықтық қатынастар бір құжатпен — жария оферта шартымен реттеледі.

Сонымен қатар, барлығы мәтінмен келісетініне немесе келіспейтініне қарамастан, оған қол қоюға міндетті. Менің таңдауым болмады, мен қол қойдым. Бұл қазірдің өзінде кабала,

бұл сонымен қатар әртүрлі сыбайлас жемқорлық схемаларын тудырады. Мысалы, порталда бұрын қолданыста болған арнайы құралдар пайда бола бастады! Демек, жеткізушілер мүгедектерге бұрын берілген арнайы құралдарды сатып алып, оларды сатуға шығарады. Яғни, еңбек министрлігінің порталы бюджет ақшасын сол тауарларға қайта жұмсауға мүмкіндік берді.

Зағип Анатолий Мигайдың айтуынша, көп жағдайда әлеуметтік порталдағы жеткізушілер ұсынатын тауарлар функционалдығы мен сапасы жағынан мүгедектердің мұқтаждығына сәйкес келмейді.

— Біз 2021 жылдың желтоқсанында Үкіметтің № 754 қаулысының орнына техникалық көмекші компенсаторлық құралдардың классификаторына үміттенген едік, — дейді Мигай. — Бірақ соңында көңілі қалды.

Өйткені классификаторды министрлікте бізсіз құрай салған, онда уикипедиялан алынған техқызмет сипаттамалары бар кішігірім кесте ғана!

Мүгедектер тауарды өңірден өңірге жеткізудің жалғыз жолы — “Қазпошта” екенін айтады. Ешқандай бәсекелестік жоқ.

— Бұл түсініспеушілік болып жатқанына екінші жыл, біз оны осылай атаймыз, бірақ мемлекет тарапынан ешқандай бақылау жоқ! — деп санайды Мигай. — Біздің құқық қорғау органдарымыз — сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет, ЭТД, прокуратура, мемлекеттік қаржы бақылауы — порталды және ол бойынша мәмілелерді тексере алмайды, өйткені ол оларды тексеру объектісі емес. Барлығы жария оферта шартының арқасында.

Керек емес жерге басыңды тықпа?

Сонымен қатар, мүгедектердің айтуынша, порталдағы әлеуметтік тауарлар мен қызметтерді алушылар мен жеткізушілер туралы ақпарат көзге көрінбейді. Яғни, мүгедектерге оңалту көмегін көрсетуге бюджет қаражатының қалай жұмсалып жатқанын көруге құқығы бар Қазақстанның кез келген азаматы оны іске асыра алмайды. Сонымен бірге, әлеуметтік портал құра отырып, еңбек министрлері жан берісіп күрескен Мемлекеттік сатып алулар жүйесі түріндегі “нағыз зұлымдық” тіпті мемлекеттік сатып алулар бойынша шарттарды да жүктеуге мүмкіндік береді!

Айтпақшы, біздің журналист aleumet.egov.kz порталында тіркелуге тырысты, ондағы мақсат — белсенді мүгедектердің сөздерін тексеру

Барлығы шынымен тіркеу кезеңімен аяқталды. Әрмен қарай тауарлар мен қызметтерді жеткізушілердің тіркелімдерін қарап шығу мүмкін болмады, өйткені “сіздің ЖСН бойынша оңалтудың өзекті жеке бағдарламасы жоқ” деген жазу шықты.

— Портал жарияланған кезде, сыбайлас жемқорлықтың аяқталғаны туралы сөз болды, — деді Азаматтық белсенді Жәнібек Байтоқов. — Бірақ керісінше көбейіп кетті. Сіздер, ҚР азаматтары, салық төлейсіздер, сол арқылы бюджет қалыптастырылады, әлеуметтік қызметтер порталында бюджет ақшасына көмек сатып алынады. Бірақ сіз онда ештеңе көрмейсіз. Яғни, порталға және бюджет қаражатын пайдалануға әлеуметтік бақылау жоқ дегендей.

Бұл ашықтықпен, әділдікпен және еститін мемлекетпен қалай байланысты екені түсініксіз

Қазіргі министр алдыңғы екі министрдің әрекетіне жауап бермейтінін түсінемін, бірақ соған қарамастан біздің проблемаларымызды естігенін қалаймын.

“Порталды бақылау болмағандықтан, онда болып жатқанның бәріне ешкім де жауап бермейді”, — деп қорытындылады Анатолий Мигай. — Барлығы азаматтық заңнамамен реттеледі. Дәлірек айтқанда, жария оферта шартында жазылғандай, тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы заңмен.

Яғни, егер тауар мүгедекке талап етілгенге сәйкес келмесе, оны қайтару үшін 14 күндік мерзім бар

Бұл мерзімді өткізіп алмау керек, ал біздің жағдайда біз мүгедектігі бар адамдар туралы айтып отырмыз, олар жатуы мүмкін немесе сатып алудың қыр-сырын түсінбеуі мүмкін. Содан кейін бір ғана нұсқа қалады — сот процесі. Ал бұл, біз білетіндей, сотқа дейінгі іс жүргізусіз мүмкін емес. Жеткізуші Батыс Қазақстанда, ал мүгедектігі бар адам Талдықорғанда болуы мүмкін. Сонда қайтпек керек?

Жаңа жүйенің кемшіліктері

“ГУРИ” ЖШС өкілі Игорь Губаревтің айтуынша, оның мүгедектерге арналған арнайы құралдарды жеткізуші компаниясы бастапқыда министрлікке портал құрып, артық қыламын деп тыртық қылмай, сапалы өнім жасап, оны жақсы сынақтан өткізуді ұсынған. Ол негізгі деген бірнеше мәселені атады:

• тауарда ешқандай техникалық ерекшелік жоқ, ал Еңбек министрлігінің жіктеуішісі мүгедек адамдардың қажеттіліктері ескерілмей жасалған
• оферта шартына байланысты порталда жеткізушілер тарапынан алаяқтық және кепілдік міндеттемелерін жосықсыз орындаудың жоғары тәуекелдері бар
• жеткізушілер арасында бәсекелестік жоқ – барлық ақпарат тек көзге көрінбейтін қайнаркөздерден ғана емес, сонымен қатар әлеуметтік тауарлар мен қызметтер порталының қатысушыларынан да жабық
• тауарды қабылдау-тапсыру кезінде бақылау жоқ, ал тауарды түпкілікті тұтынушыға жеткізуші тарапынан да, “Қазпошта” тарапынан да жеткізудің 30 күндік мерзімін бұзғаны үшін ешқандай жауапкершілікке тартылмайды

— Біз мемлекетке барлық кемшілікті жойғанға дейін порталдың жұмысын тоқтата тұруды ұсынамыз, — дейді Игорь Губарев. — Мүгедектігі бар адамдардың нақты қажеттіліктерін ескеретін классификатор жасау.

Тиісті техникалық сипаттамаларды әзірлеу және мүгедек адамдарды, гуглдан немесе Уикипедиядан тауарлардың сипаттамаларын көшірмеу үшін мамандарды тарту

Сондай-ақ тауарды мүгедекке тікелей емес, мүгедектің тұрғылықты жері бойынша аудандық үйлестіру, жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар бөлімдеріне жіберуді ұйымдастыруды ұсынамыз. Жұмыспен қамту және әлеуметтік бағдарламалар басқармаларының қызметкерлері тауарды оның мәлімделген сипаттамаларға сәйкестігін тексере алуы үшін, оның жаңа екеніне көз жеткізуі, ал күмән болған жағдайда өндірушіден тауардың түпнұсқалығын растауды сұратуы мүмкін.