Нұр-Сұлтан
Қазір
3
Ертең
0
USD
449
-1.43
EUR
484
-3.48
RUB
4.86
0.00

Медицинадағы реформалар мемлекеттік саясатты коммерциялаудың бір бөлігі ретінде — Әшімбаев

Қазақстандықтар коронавирустың кезекті толқынын бастан кешіп жатқанда, Денсаулық сақтау министрлігі медициналық мекемелерді жекешелендіру жөніндегі жобаны іске асыруды жалғастыруда.

Саясаттанушы Данияр Әшімбаев өзінің Facebook парақшасында елең еткізер ақпаратты жариялады.

“Үкімет Ұлттық ғылыми онкологиялық орталықты “Turar Healthcare” АҚ-ға тапсырды. Бұл ұйым 40 мемлекеттік аурухананы бұзу науқанын басқару және “мемлекеттік-жекешелендіру әріптестік” қағидаты бойынша 20 жаңа клиника салу үшін құрылған”, – деп жазды сарапшы. – “Аурухана қорын жеке меншікке толық ауыстыру туралы Денсаулық сақтау министрлігінің басшылығы бұқараға таратпауды жөн көреді. Бұл ретте республикада төсек-орындарды қысқарту курсы жиырма жылға жуық уақыт бойы табанды түрде жүргізіліп келеді. Соңғы мемлекеттік бағдарламада Қазақстанда дамыған елдермен салыстырғанда төсек-орын әлі тым көп екендігіне өкініш те байқалады.

Ал дағдарыс жағдайында аурухана орындарының тапшылығы тендерлер мен стандарттарсыз уақытша ауруханалар салу арқылы “оңай шешіледі”

Ашықтық, логика? Жоқ, естімедік”.

Қазақстандық медицинаны жеке рельстерге ауыстыру туралы көптеген пікірлер айтылды. Және бұл қалыпты жағдайда дұрыс шешім болар еді. Ал Қазақстанда бұл қалай ұйымдастырылатынын Данияр Әшімбаев бізге толығырақ айтып берді.

Аурухана сатамыз — мемлекет

— Данияр, жекешелендірілген мекемелердің жұмыс принципі оларды белгілі бір АҚ, ЖШС-ға бергеннен кейін қалай өзгереді?

— Медицинаны коммерциализациялау бұрыңғы мемлекеттік бағдарламаларға да негіз болған. Бұл медициналық сақтандырудыды дамыту, төсек орындарын қысқарту, амбулаториялық емдеу түріне көшу және басқа да процедураларды қарастырады.

Сақтандыру медицинасы, көріп отырғанымыздай, енгізілуде. Жекешелендіру процесі қызу жүріп жатыр

Бірнеше жыл бұрын олар елордадағы Тұңғыш Президенттің тапсырмасымен жақында салынған бұрынғы республикалық клиникалық аурухананы жекешелендіруге тырысты. Аурухана жекешелендіру тізіміне енгізілді, содан кейін ол жойылды. 2021 жылы ол ақыры сатылды. Сату болғанмен, аурухананың неге жекешелендірілгені туралы ешқандай себеп жоқ.

Сол сияқты бірнеше жыл бұрын Оңтүстік Қазақстан медакадемиясы, Цой мырзаның альма-матері жекешелендіруге қойылды. Онкология және урология ғылыми институттары сатылымға шықты. Олар жекешелендірілді. Сонымен қатар, бір кездері қаржы министрі жариялаған тендердің шарттары бойынша он жыл бойы профилін сақтап тұруы керек еді. Әрі қарай — жаңа иесі өзі шешуі керек.

Содан кейін теміржол ауруханалары жекешелендірілді. Олар туралы нақты ақпарат жоқ, бірақ мен оларды тізімде көрдім. Осындай тағдыр аймақтардағы көптеген медициналық құрылымдарда — балалар стоматологиясында, салауатты өмір салты орталықтарында да орын алды.

Кімге сатылғанын енді түсіну қиын

Алматыда Балалар стоматологиясын жекешелендіру туралы мәселе туындаған кезде, оны Алматының сол кездегі санитарлық дәрігері Айзат Молдағасымованың ағасы сатып алғаны анықталды. Мұның қаншалықты этикаға сай екендігі туралы сұраққа: “ол кәсіпкер, Қазақстан азаматы және қалағанын істеуге құқығы бар”, – делінген. Сұрақ жабылды.

АҚ құрамыз — барлық мәселелерді шешеміз

— Қазір бұл жекешелендіру процесі жалғасуда. 90-шы жылдардың ортасынан 2010-шы жылдардың аяғына дейін төсек-орын көлемі іс жүзінде 2,5 есе қысқарды. Оның үстіне, 2018 жылғы редакциядағы Мемлекеттік бағдарламада бізде ЭЫДҰ-ның дамыған елдерімен салыстырғанда төсек-орын тым көп екені айтылған.

Көптеген жекеменшік клиникалар мен медициналық орталықтар МӘМС бойынша азаматтарға қызмет көрсету құқығына ие болды. Біреу өз еркімен тіркелді, бірақ адамдар кездейсоқ мемлекеттік емхана оларға қызмет көрсетпейтінін білген жағдайлар болды. Мен жеке медициналық орталықтарды жазғырмаймын, өйткені бәрі бірдей. Мемлекеттік медицинада емханалар да, жеке клиникалар да бар. Және өте жоғары деңгейдегілер де бар.

Мәселе мынада, ДСМ үкіметтің қолдауымен қазірдің өзінде тыныш қана бұрыңғы бағытын жалғастыруда

“Turar Healthcare” АҚ құру идеясы бұрыннан талқыланған. Үкімет қаулысының жобасы әртүрлі атаулармен бірнеше рет шығарылды, содан кейін қабылданбады. Содан кейін “Turar Healthcare” АҚ ұлттық операторға айналды. Нәтижесінде ұлттық акционерлік қоғам ретінде құрылды, бірақ әртүрлі нұсқалар болды.

2020 жылы “Turar Healthcare” АҚ 40-қа жуық ескі ауруханаларды бұзу және олардың орнына 16-дан 20-ға дейін жаңа аурухана салу бойынша МЖӘ операторы болатындығы туралы қысқаша хабарлама болды.

40 ескі аурухананы қиратудың қандай мәні бар деген сұраққа Цой мырза олардың тозғанын ақырын ғана айтты. Бұдан әрі ештеңе түсіндірмеді

Сонымен бірге, біз білетіндей, ауруханаларды күрделі жөндеуге лайықты ақша бөлінді. Тіпті салыстырмалы түрде жақында салынғандарына да. Тозу бойынша көрсеткіштер де бұлыңғыр болып қалуда. Бірақ іс жүзінде жаңа аурухана салатын инвесторлар кімдер? Құжаттардың бірінде жаңа аурухананың мердігері оператор да болады деп айтылды. Демек, ештеңе түсініксіз.

Операторларды құру конвейері

— Кадр тапшылығы мәселесі әлі де өткір. Фармация жүйесі күйзеліске ұшырауда. Сонымен қатар, президент медициналық жабдықтарды орталықтандырылған сатып алу бойынша жаңа оператор құру идеясын айтты. Алайда ондай оператор бірнеше жыл бұрын құрылған болатын. “ҚазМедТех” Денсаулық сақтау министрлігінің жанында “СК-Фармациямен” тығыз байланыста жұмыс істеді. Біраз уақыт оларды жекешелендіруге тырысты. Бірақ “СК-Фармация” қандай да бір жолмен кері қайтарылды.

Ал “ҚазМедТех” белгілі бір ЖШС-ға сенімгерлік басқаруға берілді, содан кейін ол сатылды. “Қазмедтех”-тің тағдыры қазір белгісіз, бірақ кәсіпорын жұмыс істейді

Енді олар ескі “ҚазМедТехке” қанша ақша құйғаны туралы ақпаратты ашпай, жаңа оператор құру туралы айта бастады. Мемлекет жекешелендіруге қатысты кез-келген сұраққа жалтармалы жауап беретініне назар аударыңыз.

Цой мырза сонымен қатар дәрігерлерді ЖОО-дан кейін дайындау жүйесін құру қажеттілігі туралы мәселе көтерді. Бізде ондай жүйе болған — Алматы мемлекеттік дәрігерлер білімін жетілдіру институты. Ол көп жыл бойы жұмыс істеді, содан кейін Қазақ үздіксіз медициналық білім беру институты болып, жекешелендіруге шықты. Қандай да бір жолмен институт бакалавриат және магистратура құқығына ие болды да, 2021 жылы жанжалға ұшырады.

Анықталғандай, олар өздеріне басқа ЖОО-лардан үлгерімі нашар болып шығып қалған студенттерді қабылдап отырған. 3-4 мыңға жуық диплом берілген

Бұған дейін бұл институт медициналық ЖОО ретінде өзін көрсетпеді. Жақында шумен лицензиясынан айырылды.

Сындарлы үнсіздік

— Денсаулық сақтау министрлігінде бір қол екіншісінің не істеп жатқанын білмейтін сияқты ма, қалай? Немесе олар ең маңызды мәселелерді қалай тиімді шешуге болады деп шатасып қалды ма?

— Иә. Министрлік өзі не жоспарлағанын білмейтіндей немесе мемлекеттік мүдделер аясында коммерциялық қызметпен айналысады деген әсер бар. Медициналық бизнестің жақын бенефициарларына қызмет көрсетіп жүргендей.

Мысалы, қай ауруханалар сүрілгелі жатыр және олардың орнына не салуды жоспарлап отыр? Сипаты қандай? “Turar Healthcare” АҚ құру арқылы осы мәселенің барлығы талқылаудан тыс қалдырды

Себебі “Атамекен” ҰКП-да шағын талқылаудан басқа 2020 жылы АҚ құрылғанға дейін министрлік бұл тақырып бойынша ешқандай пікірталас өткізген жоқ.

Алдыңғы қаулы жобасы ашық НҚА сайтында ілінген кезде, онда 20-ға жуық сұрақ болды, оларға оғаш жауаптар берілді. Түсіндірме жазбадан көшіріп беріп отырған, АҚ болмай тұрып, ЖШС саналған ұйым Қазақстандағы медицинаны дамыту мәселелерімен айналысатын болады деді. Нақты ештеңе айтылмады.

Немесе мынадай да жауап болды — сіздің сұрағыңыз ЖШС құруға қатысы жоқ. Адамдар бұл ұйымды құрудың мақсаты, ол не істейді және қандай ақшаға құрылады деген сұрақтар қойды. Денсаулық сақтау министрлігі мардымды жауап бермеді.

Алайда Үкіметке талқылау сындарлы түрде өткенін және барлық сұраққа жауап берілгенін хабарлауы әбден мүмкін. Басқа талқылау болған жоқ

Байқаған болсаңыздар, статистикамен де проблемалар бар. Депутаттар Денсаулық сақтау министрлігінің бұл олқылығына кейде назар аударады. Вакцинация бойынша да, құны бойынша да, сапасы бойынша да, қамту бойынша да көптеген мәселелер бар. Президент вакцинаны сапасыз сақтау фактілері туралы хабарлаған кезде, Денсаулық сақтау министрлігінің өкілі мұндай фактілер оларға белгісіз екенін айтты. Яғни, олар Президентке белгілі, бірақ Денсаулық сақтау министрлігіне белгісіз.

Статистика мәселелері

— Айтпақшы, бәрі бұл туралы бәрі ұмытып кетті. Сонымен, дұрыс сақталмаған вакцинаның адамдарға қандай салдары болатынын ешкім білмей ме? 

— Дәл солай. Сол сияқты, денсаулық сақтау министрлігі вакцинациядан қанша адам ауырып, қайтыс болғанын жалтарып жауап береді. .

Олар пайызбен сөйлейді, ал сандарды айтудан бас тартады

Сондықтан Денсаулық сақтау министрлігінің саясатының мазмұны туралы сұрақтарға жауап жоқ сияқты.

— Төсек орындарын қысқарту туралы айтқанда біз қатты науқас адамдар үшін стационарларды сақтауды меңзейміз. Яғни кез келген себеппен ауруханаға жатқызу.

— Жақсы, бірақ ондайда медициналық көмекпен жаппай қамту қажет. Олар цифрлық медицинаны енгізуге, телемедицинаны дамытуға уәде берді. Қайда ол?

— Шынымен. Тар шеңберлі маманға жету үшін алдымен жергілікті терапевтке бару керек, содан кейін бірақ маманға барасың. Кезегіңді екі-үш апта күтесің. Егер науқас осы уақыт ішінде қайтыс болса, бұл оның проблемасы. Яғни, мұның бәрі осылай жұмыс істейді.

— Иә. Айтпақшы, жеке медицинаның өзі проблема емес. Дәрігерлердің мемлекеттік сектордағы жалақысы аз болды. Бұл кадрлардың мемлекеттік клиникалардан жеке клиникаларға кетуін ынталандырды. Мемлекетпен жұмыс істейтін дәрігерлер бар. Тек жеке медициналық мекемелерде қызмет көрсететіндер бар. Бірақ шексіз реформалар кезінде екеуі де сапаға кепілдік бермейді.

Жақсы модель, бірақ біз үшін емес

— Қалай ойлайсыз, медицинаны коммерциализациялау табысы төмен және орташа адамдарға сапалы медициналық қызметті тегін алуға мүмкіндік бермей қоймай ма, себебі оны ұзақ күтуге тура келеді, ал ақылы баруға ақшасы жоқ. 

— Мұнда статистика өзгеріп отырады. Медицинадағы мемлекеттік қызметтердің сапасына риза болғандар да бар. Бірақ тағы да, әркімнің денсаулығы әртүрлі, әртүрлі клиникалардағы мамандардың біліктілігі де бірдей емес. Бірақ бұл жүйені қаржыландыруды медициналық сақтандыруға және медициналық көмектің кепілдік берілген көлеміне көшіру көзделді және ережелер кезең-кезеңімен өзгеріп отыратыны жақсы емес.

Мысалы, мүгедек балаларға арналған өте маңызды дәрі-дәрмектер мемлекеттік меншіктен алынып тасталды. Ал өмірді құтқару үшін жылына миллиондаған теңге қажет. Бұл мәселе әкімдіктердің қарауына берілді. Олар бұл жұмысты керемет атқарып жатыр дей алмаймын.

Медициналық сақтандыру — жақсы модель. Бірақ ол халықтың әлеуметтік әл-ауқаты жоғары, өсіп келе жатқан экономикасы болған кезде дұрыс жұмыс істейді

Біздің экономикамыз нашар жағдайда.

Медициналық қызметтердің тарифтері барлық жерде бірдей. Мемлекет аурухананы жекешелендіруге сатқан кезде, оны ұстауға жұмсалатын барлық шығындар тарифке түседі. Сондай-ақ, ол шығындарды өтеу үшін қандай да бір рентабельділікті қамтамасыз етуі керек.

Яғни, олар мемлекеттік медицинаны жақсартудың орнына, оны жекешелендіруге шешім қабылдады

Ұлттық ғылыми медициналық орталықты, бұрынғы республикалық клиникалық аурухананы жекешелендіру, мен басында айтып өткендей, мүлдем орынды болмады. Егер қаржыландыруды жақсарту үшін мемлекеттік АҚ-ны Мемлекеттік АҚ-ға берудің орындылығы мен мағынасы түсіндірілсін.

Сандармен ойнау

— Бұзылатын қырық аурухана туралы өте қызық жағдай. Кеңестік ережелерге сәйкес, ауруханалардың аумағы әрдайым кең болған. Бұл автономды қазандығы, қосалқы станциясы, көлемді саябақ аймағы және барлық коммуникациялары бар үлкен жер учаскесі. Олардың бәрі бірдей жерлерде емес. Егер олардың орнына жиырма аурухана салынса, онда көптеген учаскелер босатылады. Олардың тағдыры көпшілікті қызықтырады. Бірақ Денсаулық сақтау министрлігінің құжаттарында бұл мәселе бойынша ұстаным тұжырымдалмады.

— Бұл жекешелендірудің артында көп ақша мен ірі тұлғалар тұр, сұрақ: бұл мемлекеттік медицинаның қалдықтарын жерлеуге әкелмейді ме?

– Меніңше, ондай қауіп бар. Жалпы ойластырылған коммерциализация жаман емес.

Жақсы дәрігер жақсы ақша талап ететінін түсінеміз

Оның қызметтері пациенттердің өз шығындарымен немесе медициналық сақтандыру есебінен кепілді медициналық көлеммен өтелетін бола ма, бұл мәселе пысықтауды қажет етеді. Мәселе мынада, мұның бәрі бүкіл мемлекеттік саясатты коммерциализациялау болып кетпей ме?

— Шешімдердің қабылдануы ашық емес. Күмәнді мәмілелер болып жатыр. Құрылымдар құрылуда және жабылуда, миллиардтық транштар жүріп жатыр, бірақ нәтиже жоқ.

— Дәл солай. Жүйе жақсы нәрсеге бағытталған деп айту мүмкін емес. Біз реформалар немен дәлелденгенін түсіне алмай жатырмыз. Денсаулық сақтау министрлігі барлық пікірталастардың ішінен тек вакцинация қажеттілігін ұстанады. Бұл ретте де оның көлемі, сапасы мен құны бойынша нақты ақпараттар жоқ. Цой мырза республика бойынша вакцинацияланғандардың 70%-ы туралы айтады.

Депутаттар бұл вакцинацияланғандар емес, тек бірінші компонентпен егілгендердің саны деп дұрыс айтады. Бұл ұжымдық иммунитетті  бермейді

Сонымен қатар, олар 70%-ды халық саны тұрғысынан емес, вакцинацияға жататындар санынан алып отыр. Сондықтан, 70% көрсеткіш күмәнді.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз