Теңге бақылауда

Экономист Арман Бейсембаевтың айтуынша, теңгенің шекті тұрақтылығы – Президент Жарлығы: ол Ұлттық Банкке оны бақылауға алуды бұйырды.

— Ұлттық банктің оған қалай қол жеткізетінін нақты айтпады, дегенмен теңгенің бағамы тұрақты және болжамды болуын тапсырды. Менің түсінуімше, Ұлттық банк бұл тапсырманы мүмкіндігінше орындауда.

Желтоқсанның екі аптасында Ұлттық Банк нарыққа жалпы мөлшері 250 млн доллар құйды. Қаңтарда бұл үрдіс жалғасты

Қаңтардың бірінші аптасында ғана ол 250 миллион доллар инвестициялады. Мұның бәрі оның құбылмалылығын жою және қазіргі дәлізде ұстап тұру үшін жасалады.

Осыны ескере отырып,

жалпы алғанда, Ұлттық Банк айына миллиард доллар көлемінде интервенция жүргізеді деп болжауға болады,

курс қатты көтеріліп кетпеуі, дәл қазіргі дәлізде сақталуы үшін.

Мұнай мен рубльдің әсері

— Бұл үшін ақша Ұлттық қордан алына ма?

– Көбіне бұл Ұлттық Банктің өз резервтері деп ойлаймын. Ұлттық Қордан да алынады. Тағы да, жер қойнауын пайдаланушылар қандай да бір салық төлейді.

– Ал қазір мұнай бағасы доллар бағамына әсер ете ме?

– Кеше ғана мұнай барреліне 91 доллардан болды. Бірақ теңге бағамы бойынша ешқандай өзгеріс көріп отырған жоқпыз. Сонымен қатар, “қара алтын” бағасы 2020 жылдың желтоқсанынан 2021 жылдың қаңтарына дейін ең төменгі шегіне жетті. Сол кезде мұнай 65 долларға дейін түсіп, теңге аздап “арзандады”. Бірақ мұнайдың содан кейінгі өсуі теңге бағамына тиісті реакция бермеді деуге болады. Демек, оны бақылап отырады.

Арман Бейсембаев. Фото: zonakz.net

– Теңге рубльдің ауытқу динамикасын қайталап отыр деген пікір бар.

– Бұл ішінара шындық, бірақ толықтай емес. 2021 жылдың қазан айында Ресей валютасымен бір доллар 69 рубль болды, ал кеше бір доллар 80 рубльге жетті. Яғни, осы уақыт ішінде рубльдің біртіндеп әлсіреуі орын алды, бірақ теңге бағамынан мұндай көрініс байқалмады. Реакция тек қаңтардың басында, қайғылы оқиғалар аясында орын алды – курс бір орында тұрды. Сондықтан біз курсқа әсер етуі мүмкін триггерлер мен драйверлерге аса реакция таныта қоймаймыз.

Ресейдегі интервенция

– Ал рубльді де ұстап тұр ма?

– Сірә, сондай сияқты. Бірақ сәл басқаша. Қазақстанның Ұлттық Банкі бұл тұрғыда айлалы әрекет жасап отыр және барынша тапқырлықпен әрекет етуде.  Операциялар бойынша сальдоны ол бір ай бойы нөлге әкеледі, әр күн бойынша ақпарат салынбайды. Нәтижесінде, мысалы, айдың бірінші жартысында ол көп мөлшерде валюта сатады, ал екінші жартысында жағдай тұрақтанған кезде, бұл көлемнің барлығын қайтадан сатып алуға болады.

Шартты түрде: миллиард салдым делік, содан кейін сол миллиардты асықпай, ұқыпты, шағын қадамдармен сатып аламын. Нәтижесінде, ақпан айында ол қаңтар айындағы интервенциялар бойынша сома нөлге тең екенін көрсетеді. Және ол интервенция жүргізілмегенін суреттейді. Дегенмен іс жүзінде бұл жүзеге асырылды.

Ресейде, Қазақстанға қарағанда, бюджеттік ережелер бар. Рубль нығайған кезде, нарыққа шығара бастайды және жеке резервтерін толықтыру үшін валюта сатып ала бастайды. Бұл рубльдің одан әрі нығаюына мүмкіндік бермейді.

69 – біз рубльден көрген максимум. Бірақ іс жүзінде, барлық болжамдарға сүйенсек, ол 65, 60, тіпті 55-ке дейін кетер еді. Шын мәнінде, рубльде керемет макроэкономикалық мүмкіндіктер бар, бірақ оны нығайтуға жол берілмеді

Ресей Қаржы министрлігінің бұл үшін өз дәлізі бар. Тағы бір жағдайда, мысалы, рубль 80-ге дейін әлсіреген кезде, Қаржы министрлігі бірден валюта сатып алуды тоқтатты. Егер олай жасамаса, рубль тұңғиыққа кететінін түсінді. Ресейде интервенция туралы сапалы және ашық ақпарат көп. Ал бізде барлығы дерлік жасырын.

Сценарий қандай болады?

– Қазақстан теңге бағамын саяси тұрғыдан қай уақытқа дейін ұстап тұруды жалғастырады? Үкімет коммуналдық тарифтер мен бензин бағасының өсуін жарты жылға кейінге қалдырды. Барлығын еркіндікке жіберген кезде, девальвация орын алуы мүмкін бе?

– Жазда бізді қандай жағдай күтіп тұрғанын айта алмаймын. Бүгінгі күнді алатын болсақ, егер экономикалық реформаларды жүргізе отырып, жағдайды тұрақтандырып, тыныштандырып, экономиканы өсу жолына шығару мүмкін болса, онда ұлттық валюта бағамына ештеңе қауіп төндірмейді. Ұлттық банк оны еркін айналымға жібереді. Егер жағымсыз сценарий басталса, теңге әлсірейді және өте қатты әлсірейді. Ал интервенциялар оны құтқара алмайды – нарық бір сәтте оларға әсер етуді тоқтатады. Интервенция – бұл жай ғана уақытша нәрсе.

Оң сценарий болса, мұнайдың жоғары бағасын ескере отырып, теңге нығая түседі. Әсіресе, егер рубль өсу траекториясына ауысса

Бірақ бұл жерде тағы бір нәрсе бар: біз өз резервтерімізді толықтыруымыз керек. Ал бюджетті толықтыру үшін бізге мықты ұлттық валюта қажет емес, теңгені нығайту да тиімді емес.

Түсінемін: бізге тым қатты құлдырау да, нығайту да қажет емес. Курстың қазіргі деңгейде болуы әлдеқайда тиімді. Шамасы, алдағы жылда да осы теңгерім сақталады. Ауытқу 420-ға дейін күшейіп, 440-қа дейін әлсіреуі мүмкін. Бірақ менің ойымша, оны қатты құлдыруға жібермейді.