Қытай көше саудасына рұқсат беру арқылы жұмыссыздыққа қатысты проблеманы шеше ала ма?

Қала көшелеріне миллиондаған көше саудагерлерін шығару идеясы мамыр айында танымал бола бастады. Қытайдың президенті Си Цзиньпиннен кейінгі маңыздылығы жағынан екінші шенеунік, премьер-министр Ли Кэцян Чэнду қаласын бір сағатта ондаған мың көше дүңгіршектері есебінен 100 мың жұмыс орнын құрғаны үшін мақтады. Онда азық-түлік, жаңа піскен көкөністер, киім-кешек пен ойыншықтар сатады. Ли бұл «жұмыспен қамту саласындағы алда келе жатқан дағдарыстың ескі, бірақ қарапайым шешімі» деп атады.

Үкімет «стереотиптерді бұзып» жаңа жұмыс орындарын құруы керек, деді Ли.

«Қытайда  900 млн адам жұмыс күші бар. Жұмыс орындары болмаса, бұл 900 млн адамға тамақ тауып беру керек. Жұмыс орыны болса 900 млн қол үлкен байлыққа жеткізе алады».

Ли  көлемі жағынан әлемнің екінші экономикасының басына қиындық туған уақытта мәлімдеме жасады. Қаңтар-наурыз айларында соңғы онжылдықта алғаш рет  Қытайдың ЖІӨ-сі қысқарды. Коронавирус пандемиясының басынан бері жұмыссыздық деңгейі де артып кетті.

Бейресми мәліметтер бойынша, көктем басталғаннан бері 80 млн адам жұмыссыз қалды

Пандемияның алдында ғана билік тұрақты жұмыспен қамту үшін жыл сайын 11 млн жаңа жұмыс орнын ашу керек деп мәлімдеді.

Алайда қытайлық мемлекеттік БАҚ оның риторикасы қатаң жауап қатты.

«Ірі қалаларға көше саудагерлерінің келуі «өркениетке» сай емес болады, деп жазады CCTV мемлекеттік телекомпаниясы.

Арна премьердің атын атап айтпағанымен, «бірнеше онжылдық бұрын болған кезеңге қайтып оралу» деп идеяны сынға алды.

Пекиннің күнделікті шығатын газеті, қала үкіметінің ресми басылымы бірнеше мақала жариялады, онда  көшедегі сауда шатырлары «шулы, кедергі келтіретін және астананың имиджі мен ұлт имиджін түсіреді» деп сипатталған.

Жоғары технологияларға үміт арту

Шанхай және Шэньчжэнь сияқты жоғары технологиялы мегаполистердің көшелерін сатушыларға толтыру туралы идея Қытайда дау тудырды. Негізінен, Пекин әлемдік озық держава ретінде елдің имиджін дамытуға қаншама жылдарға созылған уақытын жұмсады.

«Көше хокингін Си ұнатпайды. Өйткені, ол көрсеткісі келген табысты және әдемі Қытайдың бейнесіне көлеңке түсіреді», — деді Лондон университетінің Шығыс және африкалық зерттеу мектебіндегі SOAS Қытай институтының директоры, профессор Стив Цанг.

Си-дің өзі соңғы аптада Қытайдың экономикалық мәселелерін шешуде жоғары технологиялық шешімдерді пайдаланатынын мәлімдеді.

«Ғылым мен техникада инновацияларды ілгерілету және жаңа стратегиялық маңызды салалардың дамуын жеделдету үшін күш салу қажет», — деп мәлімдеді Си мамыр айында саяси кеңесшілермен  болған кездесуде, деп хабарлайды CGTN мемлекеттік телекомпаниясы.

Ащы шындық

Алайда, Барнард университетінің саясаттану профессоры Сяобо Лю Ли идеясының өз артықшылықтары бар деп санайды. Қытай осы жылдың соңына қарай кедейлікті жою мақсат етті. Ал  профессордың пікірі бойынша, көше саудасы әсіресе кедейлік шегіндегі адамдарға «аман қалудың жолын табуға» мүмкіндік береді.

2008-2009 жылдардағы әлемдік қаржы дағдарысына Қытай жолдарға, әуежайларға және жоғары жылдамдықты теміржол желілеріне ірі инвестиция салып жауап қатты. Бірақ бұл жолы мұндай стратегия жұмыс істемеуі мүмкін.

«Жан басына шаққанда өлшенетін көптеген аспектілерде Қытай инфрақұрылым саласында әлемдік көшбасшы мәртебесіне жетті, — деп Шанхай университетінің Қаржы профессоры Чжу Нин өз есебінде жазған болатын. — Сондықтан оның инфрақұрылымға деген қажеттілігі 2008 жылмен салыстырғанда қатты өзгерді».

Қытай үкіметінің кеңесшісі Тан Минь жақында көшедегі хокинг жұмыс орындарын ғана емес, сонымен қатар пандемия жағдайында үй-жайлардың толып кету мәселесін шешеді деп мәлімдеді.

«Бірақ ол «әдеттегі» экономиканы алмастыра алмайды, көп нәрсені көшеге шығарып сата алмайсың, — деді Тан. — Үкімет оның кедергісіз өсуіне жол бере алмайды, бұл реттелуі керек, осы нұсқаға тәжірибе жасап, зерттеуді жалғастырамыз».

«Ли маңызды мәселелерді шынайы тәсіл арқылы шешуге тырысады», — деді Гонконг университеті жанындағы Қытайдың зерттеу орталығының адъюнкт-профессоры Вилли Лэм.

Оның айтуынша,

көше саудагерлерінің тәсілі мінсіз емес, алайда қысқа уақыт ішінде көп жұмыс орнын құра алатын басқа жақсы балама жоқ

Пекин аймақтарға бұйрық бере алмайды

Негізінен ірі қалаларда көше саудасының артықшылықтары мен кемшіліктеріне қатысты қызу талқылау жүргізілуде. Бірақ енді дамып келе жатқан аймақтарда билік бұл идеяны насихаттауда. Ганьсу солтүстік-батыс провинциясының астанасы Ланьчжоу өткен аптада 11 мыңға жуық көше сауда шатырын орнату жоспарын жариялады. Бұл кем дегенде 300 мың жұмыс орнын ашады деп жоспарлануда.

Цзилинь солтүстік-шығыс провинциясының астанасы Чанчунь де бұл идеяны қолдады. Маусым айының басында провинцияның Коммунистік партиясының басшысы Чанчундағы көшедегі азық-түлік дүкендерін аралап, жұмыс тапқысы келетін адамдарға мүмкіндік жасағаны үшін бизнесті мақтады.

«Көше дүңгіршектері толығымен жойылмайды, — деді Гонконгтағы Қытай университетінің профессоры Лэм. — Қытайлық қалалар мен провинцияларда көше саудасының өркендегеніне куә боламыз.  Қытай елдегі басты проблеманың, жұмыссыздықтың шешімін тапқанша солай болары анық».