Қырғызстанның жаңа президентінің алғашқы проблемалары

Сот болды ма?

Қоғам Райым Матрайымовтың сот процесінің қорытындысына наразы болды. Қырғызстан кеден қызметі төрағасының бұрынғы орынбасары сыбайлас жемқорлық пен жазасыздықтың символына айналды. Матрайымовтың өзі кеден қызметі ішінде сыбайлас жемқорлық схемаларын құрғанын мойындады және тергеумен мәмілеге келді.

Фемида оған 260 мың сом (шамамен 3 мың доллар) айыппұл төлеуге міндеттеді, бұрынғы кеден қызметкері сот залынан босатылды. Бұл президенттің абыройына үлкен нұқсан келтірді, себебі қазанда өткен оқиғадан кейін ол экс-кеденшіні “отырғызуға” уәде берген болатын.

Алайда, қоғамның дүрлігуінен кейін Матраимов қайта ұсталып, оның жақтастары Бішкек пен Ош қалаларында митингіге шықты.

Жаңа билік Матрайымовпен не істеу керегі білмей жатқан сияқты

Не отырғыза алмайды, не бостандыққа жібере алмайды.

Дін бөлек, мемлекет бөлек

Матраимовтың үстінен сот ісі жүріп жатқанда мүфтиятта ақпараттық бомба жарылды.

МҰҚК қызметкерлері ҚМДБ бас бухгалтерін пара бергені үшін, ал кейін мүфти Мақсатбек ажы Тоқтосыновтың өзін де тұтқындады. МҰҚК мәліметтері бойынша, мүфтият қажылардың ақшасын пайыздармен заңсыз берген.

Оқиға президент пен қауіпсіздік қызметкерлерінің сынына ұшырады. Мақсатбек ажыға жанашыр адамдар жеткілікті болды. Халық үкіметті дін ісіне араласқаны үшін, “дін қайраткерлерін қаралап жатыр, мүфтиятты бақылауға алуға әрекет жасады” деп айыптап жатыр. Мақсатбектің өзі кінәні мойындамайды.

Бір сағатқа әкім

Елордалық мэриядағы кадрлық дау-дамай келеке-мазаққа айналды. Жаңа премьер-министр Ұлықбек Мәріпов бизнесмен Ермек Нұрғазиевті Бішкек мэрінің міндетін атқарушы етіп тағайындады.

Желіде Нұрғазиевті бірден құрықтады. Компроматты ұзақ іздеудің қажеті жоқ болатын, ол ашық қол жетімді болды. Әкімге үміткердің басында шешілмеген мүліктік дау-дамайлар көп болып шықты.

Сондай-ақ, жаңа әкім әйелдің бетінен ұрған видео жарияланды. Нәтижесінде Нұрғазиев мэр креслосында бір күн де отырмады. Қазір желіде оны “боксшы” және “секундомер” деп мазақтап жатыр. Кейін Нұрғазиевті Садыр Жапаровтың тапсыруымен тағайындағаны белгілі болды.

Мұндай жағдайлар халықтың көп бөлігінің жаңа биліктің қабілетсіздігіне деген сенімін күшейтті. Іс енді интернеттегі посттар мен мемдермен шектелмей, наразылықтың бір бөлігі көшеге шықты. Келіспеушілердің митингілері барлық өңірде өтіп, көктемнің жақындағанынан хабар беруде. Яғни Қырғызстандағы ең саяси белсенді және қауіпті маусым. Сонымен қатар, өткен жылы Жапаровтың танымалдылығының өсуіне байланысты жұмыссыз қалған көптеген саяси топтардың танымалдылығы артты.

Көмек іздеп Мәскеуге барды…

Айдың соңында Жапаровтың алғашқы шетелдік сапары болды. Президент үлкен делегацияны басқарып, Мәскеуге екі күндік бағдарламамен барды. Бұл оқиғаға дайындық Қырғызстандағы президенттік сайлауға дейін қызу жүріп жатты, өйткені Ресей Федерациясымен келіссөздер қазан айындағы тәртіпсіздіктерден кейін бірден басталды.

Қазіргі саяси және экономикалық жағдай қырғыз шенеуніктерін Ресей Федерациясындағы стратегиялық әріптесінен қолдау сұрауға мәжбүр етеді

Ел ауыр дағдарыста, сондықтан шұғыл ақшалай инфузиясыз тұрақтылықты сақтау екіталай.

Сапар бағдарламасы өте ауқымды болды. Жапаров Владимир Путинмен, Федерация Кеңесінің төрағасы, Татарстан президенті Михаил Мишустинмен және басқа да ресейлік шенеуніктермен кездесті.

Екіжақты ынтымақтастық, халықаралық ұйымдар аясындағы өзара іс-қимыл, экономикалық байланыстар, Қырғызстандағы орыс тілінің мәртебесі және қауіпсіздік мәселелері талқыланды. Жалпы, Қырғызстанның жаңа президентінің алғашқы шетелдік сапарын табысты деп санауға болады. Әрі қарай Жапаров Өзбекстанға, Қазақстан мен Түркияға бармақ ниетте.

Депутаттар жаңа конституцияға қарсы

Жапаров ұсынған конституциялық реформада ел парламентінде сыншылар пайда болды. Президенттің іс жүзінде шексіз өкілеттіктеріне байланысты бұрын жарияланған жаңа конституцияның жобасы халық арасында ханституция деп аталды.

Алайда, сайлау процесінің толқынында көпшілік бұл қауіпті көрмеді және бастаманы толығымен қолдады. Енді эйфория басылды және көптеген адам жобаның түпкі мақсаты туралы ойлана бастайды.

Бұған дейін тек заңгерлер мен қоғам қайраткерлері қарсы болған. Енді оларға құрылтай (халық жиналысы) мәртебесіне наразы өңірлердің белсенділері қосылды. Жаңа конституцияның қарсыластары ел парламентінде де табылды. Сонымен, бірқатар депутаттар ұсынылған конституцияны “монархиялық” деп атады. Кейбіреулер жобаға қарсы дауыс беруге шақырады, ал басқалары жеке мақалаларды алып тастауды немесе өзгертуді талап етеді.

Бір қызығы, қазан айындағы оқиғалардан кейін депутаттар басқару формасын өзгерту бойынша референдумға бірауыздан дауыс берген еді, бірақ енді оянып жатқандай. Немесе ұсынылған өзгерістерді енді ғана оқуға кірісті.

Мүфтияттағы дау-дамайдан кейін конституциялық реформаға қарсы қозғалысқа діни ортада ықпалы бар Жапаровтың бұрыңғы адвокаты Акин Тоқталиев те қосылды. Ол және оның жақтастары да елдің негізгі заңына өзгерістерді қолдамауға шақырады.

Жергілікті кеңестерге сайлау

Қалалық және аудандық кеңестерге сайлау өткізуге дайындық қызу жүріп жатыр. Бұл оқиға парламенттік сайлау алдындағы дайындық болуы керек, онда ставкалар 2020 жылдың күзіне қарағанда одан да жоғары болады. Сайлауға қатысуға 25-тен астам партия тіркелді.

Президент онымен байланысты партиялар, атап айтқанда Мекенчил және Ата-Жұрт сайлауға қатыспайтынын хабарлады.

“Бұдан былай биліктің жақтас партиялары болмайды”, — деді Жапаров.

Алайда Қырғызстандағы саяси партиялар өте икемді және саясатқа үміткерлер оларды жиі ауыстырады. Сонымен қатар, табысқа жету мүмкіндігін арттыру үшін әртүрлі партиялардың одақтары құрылады. Көшбасшылар мен аутсайдердің рейтингін алдағы апталарда жасауға болады. Жергілікті кеңестерге сайлау ағымдағы жылдың 11 сәуірінде өтеді.