Қуануға асықпаңыз — сарапшылар Қазақстандағы экономикалық еркіндік рейтингі туралы

Сурет шындыққа қайшы келмеуі керек

EXANTE халықаралық инвестициялық компаниясының қаржы талдаушысы Андрей Чеботарев рейтингтік бағалауларға қатты қуанбауды ұсынады:

— Рейтингтер — бұл әдемі керемет сурет, бұдан басқа ештеңе жоқ. Шын мәнінде, ол шындықтан ерекшеленбеуі керек. Ал нағыз мәселе осы тұстан басталады.

Сарапшының пікірінше, бұл рейтингтегі елдің орнын асыра бағалаудың қажеті жоқ:

— Қазақстан рейтинг бойынша ғана өспеуі керек деп есептеймін. Жалпы ішкі өнім, сондай-ақ оның жан басына шаққандағы үлесі өссін.

Біздің әрқайсымыз өсуге қол тигізуге құқығымыз бар

Мысалы, сәл бай болуға.

Рейтинг рейтинке қарсы

Чеботаревтің айтуынша, рейтингтер өте танымал және оларды жасау сәнде:

— Әлемде көптеген түрлі рейтингтер бар. Кейбіреулері маңызды, кейбірінің маңызы жоқ. Контентпен айналысатындардың бәрі кез — келген рейтингтің керемет екенін біледі. Фильмдер рейтингін алыңыз. Олар бойынша біз көбінесе фильмді көру немесе көрмеу туралы шешім қабылдаймыз. Сол сияқты, инвесторлар елдердің рейтингтеріне назар аударады. Атап айтқанда, экономикалық еркіндік, бизнесті жүргізу және ашу ыңғайлылығы бойынша.

Эксперттің ұсынысы бойынша, экономикалық еркіндік деңгейі бойынша рейтингке келетін болсақ, мұнда маңызды нюанстарды ескеру қажет:

— Менің ұққаным бойынша,

құрастырушылар нақты жағдайға емес, заңнамаға назар аударды

Бұл өте прогрессивті және географиялық көршілерге қарағанда бізде жақсы көрінеді. Сондай-ақ, “Астана” халықаралық қаржы орталығы және оның арнайы реттемесі және ағылшын құқығының барлығы көп артықшылық болып саналады.

Өз кезегінде экономист, “Эковатт” ЖШС қаржы директоры Саян Комбаров рейтинг көптеген параметрлерді ескереді деп ойлайды:

— Олар бизнесті жүргізудің қарапайымдылығын, салықтық және реттеуші жүктемені, капиталдың қолжетімділігін және қаржы жүйесінің икемділігін сипаттайды. Салық ставкалары неғұрлым аз және төмен болса, оларды төлеу оңайырақ болады. Әкімшілік араласу мен қателіктерден болатын шығындар қаупі неғұрлым төмен болса, кедендік кедергілер соғұрлым аз болады. Бұл тұрғыда Қазақстан Ресей мен Қырғызстанға қарағанда жақсы позицияға ие.

Адамдар экономикалық еркіндікті сезіне ала ма

Чеботарев атап өткендей, жоғарыда аталған себептерге байланысты шетелдіктер Қазақстанды экономикалық еркіндігі бар ел деп санайды:

— Ал бостандық инвестордың келуінен “тоқаштар” алғысы келетін аудан әкімінің орынбасарының кеңсесінде аяқталады. Заңнама тұрғысынан Қазақстан керемет көрінеді.

Заңдарды олар жазылғандай қолдануғы қол жеткізу ғана қалды

Сарапшы экономикалық еркіндікті адамдар сезінетініне күмән келтіреді:

— Бұл рейтинг халық үшін емес, ірі кәсіпорындар үшін. Бізде мұндай субъекттер көп емес. Сол Doing business-ті адамдар ішінара сезінді. Содан кейін бәрі салыстырмалы түрде сезіледі. Бізде үйден шықпай-ақ ЖК ашу оңай. Басқа посткеңестік елдерде бұл оңай емес.

Комбаров мұндай бағалаумен келіспейді:

— Экономикалық еркіндік рейтингі мен халықтың әл-ауқаты арасындағы байланыс тікелей. Экономиканың өнімділігі мен оның адам қажеттіліктерін қанағаттандыру қабілеті неге байланысты? Нарықтық ақпараттың дәлдігінен, нарықта озбырлықтың болмауынан, жеке меншікті қорғау дәрежесінен, капиталдың және басқа ресурстардың қол жетімділігінен.

Чеботарев сөзінше, инвестиция туралы сөз болғанда шетелдіктер елдердің рейтингін бақылайды:

— Рейтингтер тек бастапқы бағалау үшін маңызды. Кез келген жағдайда

ешкім тек рейтингтерге сүйене отырып шешім қабылдамайды

Маңызды инвестицияларға қатысты шешімдер нақты келіссөздерден немесе жеке сапардан кейін ғана қабылданады.

Билік рейтингтерден бей-жай болады

Чеботарев рейтингтер маңызды деп санайды:

— Мемлекет рейтингтерден бей-жай болып қалады. Дегенмен, рейтингтерді бәрі жақсы көреді. Журналистер де ерекшелік емес. Жұмыс бағаланды және марапатталды. Ал марапат, өз кезегінде, қызметте алға жылжуға және жалақының өсуіне көмектесті. Ең кемі жанға жайлы ғой.

Комбаров әріптесінің тұжырымымен келіседі:

— Қазақстанның бұрынғы премьер министрлерінің бірі экономикалық еркіндік рейтингін үнемі айтып отырды. Елдің позициясын жақсарту заңнаманың қорғалуы мен ашықтығын, салықтың аздығын, нарықтың тартымдылығы мен тиімділігін білдірді. Жағдайдың нашарлауы — экономиканың кешігуіне және регрессиясы, қоғамның әл-ауқатының төмендеуі.

Чеботарев тәуелділікті маникалды деп санайды:

— Біраз уақыт билік Doing business рейтингіне үлкен мән берді.

Бұл рейтингте көптеген шенеуніктердің KPI-де (тиімділік көрсеткіші) Қазақстанның өсуіне жазылды

Біздің шенеуніктердің бақытына орай, әр түрлі себептермен оны есептеуді алып тастады. Соның ішінде Doing business-ке байланысты сыбайлас жемқорлық жанжалдарының салдары бар.