Қазақстан экономикасы бүліктер мен соғыс басталуын қалай бастан өткерді? — сарапшылар

Дегенмен, негізгі трендтер көрініп келеді және олар қуантады деу қиын. Оптимизмге белгілі бір алғышарттар болса да, көп уақыт пен күш жұмсауға тура келеді.

Бұл туралы қолданбалы экономиканы зерттеу орталығының Қазақстан экономикасына кезекті шолуында айтылған.

Соңы. Бірінші бөлімін де оқыңыз.

Қазақстан алтынға ставка жасады ма?

Сарапшылар украин соғысы басталғаннан кейін және Ресейге қарсы санкциялардан кейін елдердің алтын-валюта резервтеріне зерттеу қызығушылығы артқанын атап өтті.

— АВҚ 2016 жылдан бастап тоқсан бойынша елдердің халықаралық резервтері құрылымының есебін жүргізеді. 2016 жылғы 1-тоқсанда әлем елдерінің жиынтық халықаралық резервтері 10,9 трлн АҚШ долларын құрады. Бірақ барлық мемлекеттер валюталарға бөлінген резервтерді ұсынбайды. Мұндай ақпарат жалпы көлемі 7,7 трлн АҚШ доллары болатын резервтер бойынша ғана бар. ХВҚ терминологиясында олар аллокирленген (таратылған) деп аталады. Әлем елдерінің аллокацияланған резервтері 2016 жылдан бері тұрақты өсіп келеді, – деп атап өтті сарапшылар.

2016 жылдың басынан бастап аллокацияланған АВҚ елдердің жалпы көлемінде доллардың үлесі төмендей бастады, ал алтынның үлесі, керісінше, өсе бастады

— Қазақстан Америка валютасының резервтегі үлесін төмендету бойынша әлемдік трендтің бір бөлігі болды. 2014 жылдан бастап ел алтын қорын белсенді түрде өсіруде. Салыстыру үшін,

2015 жылдың соңында елдің АВҚ-дағы алтынның үлесі 26,1% құраса, 2022 жылдың қаңтар айының соңындағы жағдай бойынша ол 66,4%-ға дейін өсті

World Gold Council мәліметтері бойынша, 2022 жылдың қаңтарында Қазақстан Халықаралық резервтерге алтынның қатысуы бойынша әлемнің 63 елінің арасында үшінші орынға ие болып, тек Венесуэла (82%) мен Португалиядан (70%) кейін қалды, — деп атап өтті сарапшылар.

Ұлттық Банктің ақпараты бойынша, АВҚ 2021 жылдың соңында елдің ЖІӨ-нің 18,5%-ын немесе 34,4 млрд АҚШ долларын құрады. Бұл Ұлттық Банктің 2001 жылдан бастап 2021 жылға дейінгі бүкіл кезеңдегі жиынтық нетто-интервенцияларынан асып түседі. 2022 жылғы қаңтар-ақпанда интервенциялар Қазақстанның АВҚ-дың 2%-дан астамын құрады.

Негізгі сипаттама — белгісіздік

Авторлар қазақстандық компаниялардың Лондон биржасындағы акцияларының жай-күйіне де ерекше тоқталды, оларға қаңтардағы бүліктер де, Украинадағы соғыс та әсер етті.

— Қазақстанның басты көк фишкалары — Kaspi.kz (KSPI), Halyk Bank (HSBK) және Kazatomprom (KAP) айналасындағы күрделі жағдайды ерекше атап өту керек, олар 2022 жылдың басынан бері айтарлықтай теріс кірістілікті көрсетті. Мысалы, қаңтардағы оқиғалар басталғаннан кейін көк фишкалардың депозитарлық қолхаттары Лондон биржасында күрт арзандады, — дейді олар.

Сонымен қатар, қаңтардағы тәртіпсіздіктер аяқталып, Украинадағы соғыс қимылдары әлі басталмаса да, көк фишкалар 2021 жылдың соңына орала алмады. Әскери қақтығыстың басталуына олар 5 қаңтардан кейінгі кірістілікпен жақындады. Содан кейін акциялар одан да жоғары жылдамдықпен құлдырай берді.

Казатомпром акцияларына бәрінен оңай болды. Сарапшылар мұны 2011 жылдан бері ең жоғары деңгейде тұрған уранның жоғары бағасымен түсіндірді.

Әрі қарай, олар тағы да Ресей-Украина қақтығысынан туындаған логистикалық тізбектердің бұзылуы және жеткізілімдегі үзілістер туралы айтты. Нәтижесінде тауарлардың жетіспеушілігі, содан кейін инфляцияның өсуі байқалады.

— Қазақстан Ұлттық Банкі

АКС туралы наурыздағы баяндамада алғаш рет елдің негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерінің, оның ішінде инфляция бойынша болжамын ұсынбады

Негізгі себеп — белгісіздік. Бірақ болжамның жоқтығына қарамастан, баяндамада таяу уақытта Қазақстандағы инфляциялық қысымның одан әрі күшею тәуекелдері туралы айтылады, — деп атап өтті талдаушылар.

Сондай-ақ, сарапшылар мұнайдың жоғары бағасы отандық валютаның бағамына жағымды әсер етсе де, өндіріс шығындарының өсуіне әкелетінін атап өтті. Бұл өз кезегінде инфляцияның өсуіне ықпал етеді.

Теңге одан әрі құнсыздана ма?

Ағымдағы жағдайлардағы Қазақстан экономикасы үшін тәуекелдер туралы пайымдай отырып, авторлар бірнеше қорытынды жасады.

Қысқа кезеңде қазақстандық компаниялар акцияларының Ресей-Украина қақтығысына реакция лезде орын алды.

Олар орта мерзімді перспективада соғыс Қазақстан мен ЕО арасындағы өзара сауда көлемінің төмендеуіне алып келуі мүмкін екенін тағы да ескертті, өйткені Еуроодақтың Ресейге қарсы енгізген санкциялары жеткізу тізбегін бұзады және тауарлар транзитін қиындатады.

— Новороссийскідегі КҚК апаты қазақстандық экспорт үшін жеке қауіп болып табылады, бұл мұнай экспортын қайта бағдарлаудың елеулі транзакциялық шығындарын талап етеді.

Орта мерзімді перспективада отандық экономика да инфляцияның өсу қаупіне тап болады. Жоғарыда айтылғандармен бірге бұл

теңге активтерінің тартымдылығын одан әрі төмендетуге алып келуі мүмкін, бұл өз кезегінде ұлттық валюта бағамына қысымды күшейтеді

Қаңтардағы тәртіпсіздіктерден кейін экономиканы қалпына келтіру уақытты қажет ететінін ерекше атап өтті.

Қазақстан үшін мүмкіндіктер терезесі

— Дегенмен

ағымдағы жағдай Қазақстан үшін ұзақ мерзімді перспективада экономиканың кейбір секторларында мүмкіндіктер “терезесін” ашады

Атап айтқанда, Ресей әуе желілеріне қарсы санкцияларға байланысты Ресей үшін әуе кеңістігінің жабылуына байланысты қазақстандық авиакомпаниялар үшін жолаушылар ағыны артуы мүмкін, — деп санайды сарапшылар.

Қазақстанға Ресей бизнесінің ықтимал ағыны есебінен ШОБ үлесінің өсу мүмкіндіктері ашылуда, одан тауарлар мен көрсетілетін қызметтерді экспорттау үшін көбірек мүмкіндіктер бар.

Елдің қаржы секторын дамыту мүмкіндіктері пайда болуда. Қазақстандық банктерге клиент ағылуы мүмкін.

— Қалай болғанда да, бұл мүмкіндіктер уақыт өте келе жүзеге асырылуы мүмкін. Ресейден Қазақстанға бизнесті қайта бағдарлау үшін уақыт қажет. Жергілікті авиакомпаниялар сұраныстың артуына қызмет көрсету үшін ұшақтар паркін кеңейту үшін уақытты қажет етеді.

Нәтижесінде қысқа мерзімді және орта мерзімді перспективада Қазақстан инфляциялық қысымға, сондай-ақ Ресей мен Украинаның әскери қақтығысына байланысты экономикалық өсуге кедергілерге тап болады, — деп түйіндеді авторлар.