Қазақ өнерінің ордасы – Опера театрының сындарлы жолы

Алып жоба

1931 жылдың басында республика басшылығында Алматыда Қазақ мемлекеттік ұлттық театрының ғимаратын салу идеясы пайда болды. Бір шатырдың астында театр өнерінің барлық түрлері мен жанрларын топтастыру ұсынылды. Ең үздік жобаға Бүкілодақтық конкурс жарияланды.

Сол уақыттар, яғни 1932 жыл, сәулетте жаңа бағыттар мен стильдерді іздеген және тапқан новаторлардың кезі.

Сәулетші Н. Круглов театр, стадион және үкімет мінбелері бар көпфункционалды нысан салуды ұсынды – бұл қазіргі сауда-ойын-сауық орталықтарына тең үлкен ғимарат.

1932 жылғы эскиздік жоба. Алматыдағы спорттық-театралдандырылған кешенді Кругов осылай көрді

Бірақ қала орталығында мұндай алыпқа орын болмады, ол құрылыс кезінде тау-кен бризінің ағынын жабатын еді. Совнарком тұжырымдаманы қайта қарауға үкім етті.

Күтпеген өрт

1936 жылы классикалық жоба бойынша ғимараттың құрылысы басталды. Оның жобасын ойлап табуға Кругловқа сәулетші Простаков көмектесті.

Жобаға қатысушылар тобына қазақстандық сәулетшілерді қосты. Олардың ішінде қазақстандық сәулет диаспорасының мақтанышы Т. Басенов көш бастап тұрды.

Қазақстан компартиясы ОК бірінші хатшысының өзі күн сайын объектіге келіп, қажет болған жағдайда адмресурспен қамтыды. Сол кезеңдері мынадай анекдот шыққан болатын:

“Таңда темекі шегіп отырамын: цемент жоқ. Түстен кейін тағы темекі шегемін: цемент бар, енді кірпіш жоқ»

Бұл жоспарлы экономикамен және жабдықтаушылардың оның мәнін түсінбеуімен не істеу керек? “Шегіп, шегіп”, 1937 жылы салынған ғимарат өртеніп кетті. Жаңасын қайта тұрғызуға тура келді.

№1 құрылыстағы өрт үшін 37-ші жылдары қанша адам қуғын-сүргінге ұшырағаны бізге белгісіз. Бірақ сол жылдары әділет пен әділетсіздік туралы дауыстап ойлаған әрбір адам халық жауы болып жатты.

Сәулетші неге сыналды?

Құрылыс аяғы соғыс жылдарына тап келгеніне қарамастан, ғимарат алматылықтардың көзайымына айналды. Оның аясында суретке түсіп, Қазақстан астанасына келген қонақтарды әкелді.

Көп ұзамай труппа академиялық атақ алды. 1945 жылы театрға Ұлы Абайдың есімі берілді. Айтпақшы, сол жылдары Ахмет Жұбанов пен Латиф Хамиди жазған “Абай” операсы театрдың алтын қорына айналды. Ол қазақ опера классикасының басы деп танылды.

Абай атындағы қазақ опера және балет театры. 1941. Сәулетші Н. А. Простаков және өзгелер Дереккөз: art.niv.ru

Бірақ 1957 жылы көрген әр адам таңданып жүрген ғимарат

сәулет композициясының қасбеті Санкт-Петербург Александриялық театрына ұқсағаны үшін сыналды!

1967 жылы театр ғимараты күрделі жөндеуден өтті, интерьер бірде-бір бөлшекті өзгертпей, сақтап қалды.

Сол уақытта Опера театрының айналасында керемет сквер құрылды. Алайда, оның шығыс жағы лайықты көрінуі үшін Фурманов көшесінде министрліктер мен ведомстволар қызметкерлерінің отбасылары тұрған үш үй бұзылды. Осы мәселе бойынша Алматы қалалық Кеңесінің 1964 жылғы 27 желтоқсандағы шешімі болды. Онда былай делінген: “Қоныс аудару үшін №6 шағын ауданның үйлерінен тұрғын алаңдарын бөлу”.

diesel.elcat.kg

“Махаббат” пен көгершін

Екінші күрделі жөндеу өткен ғасырдың соңында жүргізілді.

Бірегей ғимаратты бес жыл мыжғылады, көп нәрсе ұрланды

Сол кезде ащы әзіл пайда болды: бір Кутовадан (сол кездегі Мәдениет министрінің орынбасары) екі өрт жақсы. Ол алыс шетелдерге қашып кетпек болған кезде қолға түсті, бірақ чемоданнан ақша табылмады.

Театрдың бұрынғы бас инженері Николай Александрович Асланов қызықты оқиғаны айтып берді. Соңғы күрделі жөндеу кезінде шатырдан үлкен люстраны бекіту орнын таба алмады, ол жарты ғасырдан астам көрермен залын жарықтандырып тұрған болатын. Сөйтсе, бекініс бөлшектері көгершін тезегінің жарты метр қабатының астында көрінбей қалған. Оларды қопарғаннан кейін аһ ұрған: көгершіндердің күшінен металл толығымен жанып кеткен, шам әдеті бойынша ілініп тұрған екен…