Қазақ әйелдерінің ең ұлы құпиясы – ұлттық дәстүрлер туралы бар шындық

Ең жаманы, президенттік аппараттың сарапшылары мен идеологиялық жұмысқа жауапты мемлекеттік қызметкерлер әлі күнге дейін түсіне алмайды.

Мәселе шынымен оңай емес. Өмірдің мәні туралы.

Алайда, қазақ әйелдері оған берілетін жауаптың барлығын бұрыннан білген. Олар табиғатынан қарапайым әрі сабырлы болған, сондықтан үнсіздік танытқан. Және бір-бірінен микрофонды тартып алатындай, мағынасыз пікірталастарға араласпады. Оңды-солды бос жүрмеді. Instagram-ға өздерінің ашық-шашық суреттерін жарияламады. Макияж пен силиконды пайдаланбады. Сұрамаған жерде кеңестерін айтқан жоқ … Олар үнсіз өздерінің шаруасын жалғастыра берді.

Бүгін біз олардың құпиясын бүкіл әлемге жария ете аламыз. Қазақ әйелінің өмірінің мәні балалар еді. Осындай өмірінің мәні неғұрлым көбірек дүниеге келсе, соғұрлым жақсы болды.

Қазақ ерлерінің өмірінің мәні туралы әлі күнге дейін қызу пікірталас жүріп жатыр. Кейбір жерлерде бұл даулардың соңы төбелеске айналуда. Алайда, осы уақытқа дейін біз бұл туралы біржақты пікір алған жоқпыз. Сірә, олардың бірнешеуі бар немесе мүлдем жоқ. Өмірдің мәнін айтамын.

Дала инвестициялары

Жалпы, сол кездегі қазақ үшін бала деген не? Біріншіден, бұл болашаққа инвестиция. Бұл капитал. Бұл бір мезетте жинақтаушы және зейнетақы қорлары. Бұл отбасылық бизнестің бастапқы жарнасы, ол өмірдің екінші жартысынан бастап пайда әкеле бастайды және міндетті түрде соңына қарай молшылыққа кенелуі керек. Қазақ үшін бала деген осы.

Дұрыс түсініңіз, ол уақытта ешқандай сақтандыру полистері болған жоқ, сондықтан көп баланы дүниеге әкелді. Және әр жолы,

әйел жүкті болған күннен бастап түрлі ұстанымдар мен тыйымдарға бағынды.

Олардың барлығы сиқырлы мәнге ие болды. Мысалы, оған шашын қиюға немесе ұршық ұстауға болмайды. Арқанның үстінен аттамауы керек – олар босанған кезде кіндік сәбидің мойнына оралып қалуы мүмкін деп қорықты. Түнде суға баруға болмайды. Жерлеу рәсіміне қатысуға немесе аза тұтқан үйге кіруге тыйым салынды.

Итке тас лақтыруға болмайды. Осындай әйелдерге арналған ерекше көзқарас… бұл мистикаға қатысты. Олардан  қорқатын. Сондықтан алдын алуға тырысатын.

Сондықтан әйел жүкті бола салысымен киіз үйдің оң жағында керегеге ақ орамал байланды. Бұл бойтұмар делінетін. Осылайша енесі ата-бабаларының рухтарына көмек сұрады:

«Келінімді ата-баба аруағы қолдай жүрсін» деп тіледі

Болашақ ананың қазақ даласындағы курсы

Айтпақшы, бойтұмар туралы. Қазақтар ежелден жүкті әйелді зұлым күштер мен түрлі бақытсыздықтардан қорғауға тырысқан. Сондықтан, енесі жиі тұмар  жасап, ішіне Құраннан бір сүрені жазып, келінінің мойнына тағатын.

Немесе жеті қиыршық таспен безендірілген кішкентай тұмар жасап, оны киімге тігіп берді – тіл-көзден сақтау үшін. Немесе түйреуіш тағып беретін. Осылайша бірте-бірте жас ананы босануға дайындады.

Оған өте мұқият қарады. Барлығын ескерді. Егер тұңғыш баласын дүниеге әкелетін болса, ұсақ-түйекке дейін назар аударды. Кіндік шешесін алдын-ала анықтады.

Сенім бойынша, кіндік шешенің  мейірімді, жақсы қасиеттерінің барлығы балаға беріледі. Қазақтар бұл түсініксіз қасиет табиғат заңдарының арқасында орын алады деп нық сенді. Сондықтан ең лайықты деп танылған кіндік шешені таңдаған.

Көбінесе бала өсіп, мінез көрсете бастаған кезде:

«Кіндік шешесіне ұқсаған», – дейтін.

Сондықтан нәрестені бірінші болып қолына алып, кіндігін кескен адам да кіндік шеше атанған.

Тиісінше, кіндік шешенің күйеуі балаға кіндік әке болып келді. Далада акушерлер де, медбикелер де болған жоқ, сондықтан әрдайым тәжірибелі әйелдер босандырды.

Қазақ даласында босанудың нюанстары

Түркі әйелдерінің тұрып босанғанын  әлі көбі біле бермейді. Демек, қазақ халқы да солай босанған. Мұның қаншалықты ыңғайлы екенін нақты айта алмаймын. Қалай болғанда да,  бұл ежелден бергі әдет болған. (Кейбір түркі халықтарында басқаша да босанған).

Босанған кезде ұл баланың кіндігін пышақпен, ал қыздардікін –қайшымен кескен. Тыйымдарға келер болсақ, жүкті хакас әйелдері де жерлеу мен еске алу кештеріне бармаған, арқанды аттауға, есік алдында тұруға рұқсат етілмеген..

Алайда, қазақтың әйелдерінің босануына қайта оралайық. Бұл қалай болды? Киіз үйдің ішіне арқан тартылды. Немесе Бау – әдемі берік таспа. Көген деп аталатындар болды. Бұл мал шаруашылығына қолданылатын қарғыбау тәрізді нәрсе. Оның қазақ үшін қасиетті мәні болған. Оған қатысты “Көгендердің көбейсін!” деген тілек бар.

Бұл жақсы тілек. Көген неғұрлым ұзын болса, ұрпақ соғұрлым бай болады. Толғақ қысқанда, арқанды ұстаған жас әйел жаңа өмір үшін күресе бастаған. Киіз үйде осы жағдайға қатысушылардың бірі қарапайым тағам дайындауға кіріскен. Әдетте қуырдақ пісірген.

Ойлануға үш күн

Сонымен қатар, ол бәрін мүмкіндігінше дауысын шығарып істеуге тырысты. Ол ыдыс-аяқты тарсылдатты, ыдыстарды лақтырды, қатты дауыспен ән айтты, оның дауысынан толғақ қысқан әйелдің айтқан сөздері естілмей қалатын және анда-санда бір жұмбақ сөздерді айтып айқайлап тұрды:

«Қара қазан бұрын пісе ме, қара қатын бұрын туа ма?»

Әдетте, қазан бірінші қайнайтын. Бірақ бұл босануға ешқандай әсер еткен жоқ. Толғақ жалғаса берді. Кейде ол бірнеше күнге созылды… Бала дүниеге  келгенде, алдымен тұзды суға шомылдырды. Ұл баланың кіндігін аттың жалына байлап, қыздың кіндігін көміп тастады. Содан кейін шағын кешкі ас ұйымдастырылды.

Мереке жасап, атап өту де маңызды болды. Соңында құрбандыққа шалынған қойдың мойны үйдегі ең биік жерге ілінді. Бұл баланың мойнын мүмкіндігінше тез қатайту үшін жасалды, содан кейін ол басын тез ұстай алады. Сосын баланың есімін ойластыра бастады. Бұл іске кем дегенде үш күн кетті.

Біздің уақытымызда, әрине, босану процесі басқаша. Кіндік киіз үйлерде кесілмейді, ас пышақтарымен де кесілмейді. Ал олар босанған кезде ешкім ән айтпайды. Бірақ әлі ешкім кіндік шеше институтын жойған жоқ, ол әлі де алқалы түрде отбасылық кеңесте сайланады. Содан кейін ол қырық күн қатарынан баланы шомылдыруға, оған күтім жасауға қатысады, жас анаға кеңестерін айтады. Есімге келетін болсақ, қазір көптеген адамдар медициналық тексерулерден кейін баланың есімі алдын-ала анықталады.

Бірақ бұрынғы кезде ешкім ұл туыла ма әлде қыз ба, алдын-ала біле алмады. Қалай болғанда да, бәрі қуанды. Өйткені

үйдегі бала – бұл бақыт. Бұл өмірдің мәні

Қоғамның уыттылығы туралы лирикалық дигрессия

 Жоғарыда айтылғандай, жүкті әйелге өте қамқор болды. Оны тіпті ашулы адамдармен қарым-қатынас жасаудан қорғады. Егер ата-бабаларымыздың тәжірибесіне бүгінгі көзбен қарайтын болсақ, онда жүкті әйелдерді, мысалы КСК төрағасымен сөйлестіруге болмайды деп ойлаймын. Немесе ашулы оппозиционермен.

Немесе жол полициясы қызметкерімен. Учаскелік полициямен. Партиялық қызметкермен. ХҚКО қызметкерімен. Көңіл-күйі бұзылмауы керек, сондықтан  жүкті келін отырғанда Малаховтың немесе біздің отандық телеарналардағы шоуды қосуға кеңес бермеймін. Әсіресе КТК-ны. Мен саясаткерлер мен шенеуніктердің, кейбір олигархтардың және шоу-бизнес жұлдыздарының суреттері бар газеттер мен журналдарды тығып қояр едім.

Олардың қуанышты жүздерін немесе Құдай сақтасын, олардың «жүректерінің түбінен» шыққан мәлімдемелерін көрмесін. Кез келген тақырыпта. Біздің аталарымыз бен әжелеріміз де осыны есте ұстап, келінге жағымсыз эмоция тудыруы мүмкін барлық нәрсені көрсетпеуге тырысты. Әйтпесе, бала жылауық болып туылуы мүмкін.

Егер мұның бәрі ескерілмесе және келін қараусыз қалса, бала бұл дүниеге келмеуі де мүмкін және оны бұл үшін ешкім айыптамайды…