Қаңтар трагедиясы қайталануы мүмкін – сарапшылар

Түрлі салаларда бұдан да басқа бірқатар тәуекелдер пайда болды.

Соңы, Бірінші бөлімін де оқыңыз.

Бүкіл жерде жалған ақпарат таратылуда, оларды кім тоқтатады?

Философия, саясаттану және дінтану институтының бас ғылыми қызметкері Юрий Булуктаев қаңтардағы тәртіпсіздіктерді “2024 жылғы президенттік сайлауға басты дайындық” деп атады.

— Қазірдің өзінде әлеуметтік желілер арқылы өзіміздің Зеленскийлер, қандай да бір жаңа қозғалыстар пайда болып жатқанын көріп отырмыз, олар жақын арада партия құрамыз деп мәлімдеуде. Күшті ақпараттық күрес жүріп жатқаны байқалады. Егер сыртқы факторды ескеретін болсақ, Қазақстанға жасалған шабуылдың мақсаттарының бірі елдегі ең ірі қалада бейберекетсіздік, үрей тудыру болды, — деп мәлімдеді ол.

Булуктаевтың айтуынша,

“Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың беделін түсіру бойынша арнайы ақпараттық операцияның екінші кезеңі” басталды

Мысалы, ол бандиттер мен террористерге емес, бейбіт адамдарға оқ атуға рұқсат берді деген жалған ақпарат тарады.

Ол сондай-ақ әлемдік саясаттың нюанстары туралы айтқан.

– Халықаралық жағдайға сүйенсек, жаһандандыруға қарсы процестері байқалады, сондықтан бүгінде өңірлік бірлестіктер алдыңғы орынға шығады. Қазақстанға осындай форматта көбірек жұмыс істеуге тура келеді. Оның үстіне ЕАЭО-ға басқа мемлекеттер де қосылуы мүмкін.

Бұл ретте егер Қазақстанның билігі мен азаматтық қоғамы осындай әрекеттің қажет екендігіне ден қоятын болса, интеграциялық өзара іс-қимылды күшейту керек болады. Бұл мәселе әлі шешілмеген. Бұл жерде саяси ерік-жігер мен дұрыс ақпараттық-насихаттық жұмыс қажет, – деді Булуктаев.

Жаппай тәртіпсіздіктердің демеушілері ешқайда кеткен жоқ

Экономист Айдархан Құсайынов отандық экономиканың нашар жағдайы туралы айтты. Ол бізге кезекті экономикалық дағдарыс пен теңгенің девальвациясы қауіп төндіруде деп есептейді. Инфляцияны тоқтату мүмкін болмады, халықтың сатып алу қабілеті төмендеген.

–Қаңтар оқиғасы болмаған күнде де, біздің алдымызда көктемде ме әлде жазда ма, таза экономикалық қиындықтар күтіп тұрар еді”, — деді ол.

Сонымен бірге ішкі саяси “талдаулар” жалғасуда. Құсайынов “жаппай тәртіпсіздіктердің демеушілері ешқайда кетпегенін және біз олар туралы әзірге ештеңе білмейтінімізді” ерекше атап өтті. Жаңа дағдарыстың дәл сондай қаупі төнуіне байланысты басқа да қатерлер пайда болған.

– ҰҚШҰ бітімгерлері шиеленісті төмендетудің факторына айналды – бұл тамаша. Бірақ

бізде экономикалық жағдайдың нашарлауы орын алған кезде, Ресейге қарсы риторика өспей ме?

Біреуді кінәлауға тырысу пайда болады және біреуді сырттан көрсету оңайға соғады. Егер билік мұндай көңіл-күйді қолдаса, үлкен қателік жасайды. 2022 жыл біз үшін күрделі болмақ. Нәзік, сындарлы ақпараттық саясат жүргізу керек, – деді Құсайынов.

AlmaU университетінің профессоры Александр Губерт қаңтардағы қайғылы жағдайдың себептерін жою үшін көп жұмыс істелу қажет екенін айтты. Бұл жерде әр түрлі салаларда көптеген нюанстар мен тәуекелдер бар.

– Мен интеграциялық тәуекелдердің бірін мынадан көремін. ҰҚШҰ-ның бітімгершілік операциясы мынадай да қоғамдық пікір қалыптастырды: ұйым өзінің тиімділігін көрсетті, содан кейін Мәскеу ықпал ету жағында өз құқығы барын дәлелдеді, сосын интеграциялық тұрғыда бәрі жақсы болады.

Менің ойымша, Ресейдің де, интеграцияның да қарсыластары бұған оңайлықпен көнбейді,

— деді ол.

Профессор Батыстың Ресеймен созылып келе жатқан геосаяси қарама-қайшылығы Қазақстанда да көрініс табады деп санайды. Идеологиялық қайшылықтар алғашқы орында болмаса да, ресурстар мен аумақтағы ықпал үшін күрес күшейе түсті.

– Мен қаңтар оқиғаларында да қандай да бір шетелдік схемалардың, құрылымдардың, олардың мүмкіндіктерінің әсері болғанына сенімдімін,

— деді ол.

Бізде басқа жол жоқ

Вячеслав Додонов, ҚСЗИ бас ғылыми қызметкерінің айтуынша,

еуразиялық интеграцияға бағыт алу жалғасады және біздің ұстанымымыз өзгеріссіз қалады

– ЕАЭО еліміз үшін баламасыз интеграциялық бірлестік, жаңғырту факторы болып табылады. Бүгінгі таңда әлемдік экономика әр түрлі интеграциялық қарқындылығы бар мемлекетаралық бірлестіктердің жиынтығы болып табылады.

Сондықтан Қазақстанға тиісті процеске қатысуға тура келеді, оның экономикасы толыққанды деңгейде емес

Орталық Азия шеңберінде Қытаймен ықпалдасу мүмкін емес – аса мағынасы жоқ, өйткені өңір елдері бұдан да төмен мөлшердегі экономика мен өзін-өзі қамтамасыз ету деңгейін көрсетеді. Біреу ұнатар, біреу ұнатпас, бірақ ЕАЭО-дан басқа жол жоқ. Бұл нақтылық”, – деді ол.

Додонов 2015 жылдан бастап 2021 жылдың қыркүйегіне дейін Ресейден тікелей шетелдік инвестициялардың жалпы ағынының үлес салмағы шамамен екі есе өскенін атап өтті. Шетелдік инвестициялардың таза ағымында Ресейдің үлес салмағы одан әрі артып, шамамен 15%ға жетті.

– ЕАЭО елдеріне қазақстандық қызметтер экспорты көлемінің шамамен 20–25%-ы тиесілі, оны дамыту да басымдық болып табылады, өйткені көрсетілетін қызметтер экспорты да шикізаттық емес экспорт болып табылады, оны дамыту біздің барлық экономикалық бағдарламаларымыз бен стратегияларымызға енгізілген. Қазақстанның қызметтер экспортының көлемі Еуразиялық интеграцияның арқасында да өсіп келеді, – деді Додонов.

Сонымен қатар,

ЕАЭО елдерінің нарығы өнімдері негізінен сол жаққа жөнелтілетін біздің өңдеу өнеркәсібіміз үшін басым бағытқа айналды

Сондай-ақ, сарапшы еуразиялық интеграция бағыттарының қазіргі таңда тек экономикалық бағыт ретінде жайғастырылған ауқымы кеңейе түсетінін айтты.

— Мысалы, Президент бізге шетелдік техникалық жоғары оқу орындарының филиалдарын ашу қажет деп айтқан кезде, бірінші кезекте Ресейдің жоғары оқу орындары қарастырылатыны анық. Бұл бастаманы іске асыру үшін инфрақұрылым қажет болады, білім беру және ғылыми-техникалық ынтымақтастық саласындағы байланыстарды нығайту жүзеге асырылатын болады.

Тиісінше, біз еуразиялық интеграция бағыттары ауқымының кеңейгенін көре аламыз,

— деп санайды экономист.