Қант алматылықтардың денсаулығына кері әсер етуде — зерттеу

Кім темекі шекпейді және ішпейді…

— Артық салмақ — семіздік үлкен проблема болып табылады, ол қазақстандықтар мерзімінен бұрын 70 жасқа дейін қайтыс болатын ауруларға алып келеді. Бұл жүрек-қан тамырлары, онкологиялық аурулар және қант диабеті, – деді “Денсаулық” қауымдастығының басшысы Бақыт Түменова.

ДДҰ деректері бойынша, Қазақстан үшін қанттың, транс майлардың және тұздың шамадан тыс тұтынылуы тән

Алматы қаласының қоғамдық денсаулық басқармасымен бірлесіп, ДДҰ-ның мойындауы бойынша ауруды басқару бағдарламасын сәтті жүзеге асыратын 5-ші емхана базасында біз тіркелген адамдар арасында сауалнама жүргіздік.

Бірнеше жас топтары арасында 33 сұрақтан тұратын мың сауалнаманы зерттедік. Негізгі міндет алматылықтардың жылдам көмірсулардың көздерін қаншалықты көп және қаншалықты жиі тұтынатындығын анықтау болды.

Нәтижелер таңғалдырды. Сауалнаманың барлық қатысушылары күн сайын жылдам көмірсулар тұтынатыны белгілі болды. Төменде әртүрлі жастағы топтардың қанша өкілі қандай жылдам көмірсуларды тұтынаты туралы мәліметтер келтірілген:

• макарон — 3-тен 7%-ға дейін
• күріш — 1-ден 5%-ға дейін
• картоп — 19-дан 30%-ға дейін
• фастфуд — 0,1-ден 3%-ға дейін
• қантсыз тоқаштар — 6-дан 7%-ға дейін
• тәтті тоқаштар — 7-ден 11%-ға дейін
• кондитерлік өнімдер — 8-ден 17%-ға дейін
• тәтті газдалған сусындар — 1-ден 10%-ға дейін
• шырындар мен құрамында шырыны бар сусындар — күніне 250 мл-ден және одан да көп — 1-ден 10%-ға дейін
• шай немесе кофе — 89-дан 96%-ға дейін, оның 80-90%-ы барлық жас санаттарында бір шыныаяққа 1-2 ас қасық қант салады

— Адам денсаулығы медицинаға — 8-10%, экологияға — 20%, генетикаға — 20% және адамның өмір салтына — 50-52% байланысты екендігі ғылыми дәлелденген, – деп атап өтті Бақыт Түменова. — Сондықтан, егер адам темекі шекпесе және алкоголь ішпесе де, алайда қант, транс майлар мен тұзды шамадан тыс тұтынса да, жұқпалы емес ауруға шалдығу қаупі жоғары.

Барлық ақша тамаққа кетеді, пайдасыз тамаққа…

Жоғарыда келтірілген барлық өнімдер біздің азаматтар үшін қол жетімді және белгілі бір дәмдік әдеттер қалыптастырады.

— Сауалнама барысында біз табыс пен тамақтану шығындарының деңгейін зерттедік, – деп түсіндірді дәрігер, “Денсаулық” сарапшысы Гинтаутас Кентра. — Себебі отбасының бюджетінен тамақ алуға 50% немесе одан да көп қаражат жұмсалатын елдер табысы төмен деп саналады. Біз жүргізген зерттеу — тұтыну мәдениеті мен ерте өлім-жітімнің жалпы қазақстандық ерекшелігін зерттеудің алғашқы қадамы.

Себебі халықаралық деректер көп, бірақ біз Қазақстан бойынша деректерді іздегенде ештеңе таба алмаймыз

Сондықтан жаппай тұтынушыға арналған ұсынымдарды әзірлеу кезінде Қазақстанның ерекшелігі ескерілмейді.

Кентраның айтуынша, алматылықтар бойынша жүргізілген зерттеуді сәл ғана өзгешелікпен Қазақстанның барлық халқына тән деуге болады, өйткені әртүрлі өңірлерде халықтың дәмдік әдеттері бірдей — бауырсақпен тәтті шай ішу дәстүрі, бешбармаққа деген махаббат және т.б.

Егер “Денсаулық” сауалнамасы бойынша алынған деректерді нақтылайтын болсақ, артық салмақ немесе семіздіктің басты себебі болып табылатын жылдам көмірсулар көздерін тұтынудың жүйелілігі анықталды.

Қант қосылған шай және кофемен өмір

— Зерттеу нәтижелері бойынша өте қызықты көрсеткіш — адамдардың азық-түлікке орташа айлық табысы мен шығындары, – деді әлеуметтанушы Данил Бектұрғанов. — Әр түрлі жас санаттарындағы респонденттердің 23%-дан 29%-ға дейін олардың табысы 100 мыңнан аз екенін атап өтті. 30-дан 40 жасқа дейінгі респонденттердің негізгі тобының табысы 100-ден 200 мың теңгеге дейін.

Әр түрлі жас топтарындағы респонденттердің көпшілігінде тамақтану шығындары айына 100 мың теңгеге дейін

Күн сайын әр түрлі жас санаттары макарон, күріш, картоп, фастфуд, қантсыз және тәтті тоқаштар, кондитерлік өнімдер мен тәтті шай ішеді. Сұралғандардың көбі тәтті алкогольсіз сусындар ішпейді. Егде жастағы адамдардың дерлігі ішпейді.

Жылдам көмірсулардың ең көрнекті санаты — тәтті шай, барлық жас санаттары арасында Қазақстан үшін дәстүрлі сусын. Сауалнама көрсеткендей, тәтті шай мен кофені ұнататындар — 90%. Әр шыныаяққа бір немесе екі шай қасық қант салынады.

61%-дан 75%-ға дейін шай немесе кофе күніне үш рет, 22% — төрт-бес немесе одан да көп ішеді

Респонденттердің жартысына жуығы бір шай қасық қантты шайға немесе кофеге салады, 30% — екі. Яғни, біз қант тұтыну туралы айтқанда, бұл бөлік бәрінен гөрі маңызды. Міне, біздің зерттеуіміз оны тұтыну негізінен шай немесе кофе арқылы өтетінін нақты көрсетеді.

Қантқа құмарлық

Ең қызығы, диетада базалық жоғары көмірсутекті өнімдердің болуы кез-келген деңгейдегі алматылықтарда анықталды.

Тамақтану саласындағы танымал ғалым, профессор Шәміл Тәжібаев “Денсаулық” зерттеуіне пікір жазды:

Иә, қажетсіз тағамды шамадан тыс тұтыну ауыр аурулардың негізгі себептерінің бірі болып табылады

— Респонденттер шай мен кофемен күніне орта есеппен 20 грамм қант алады, бұл қанттың тәуліктік нормасының 40%-ы, – делінген профессор Тәжібаевтың пікірінде. — Сонымен қатар, респонденттердің тек 4%-ы күн сайын тәтті газдалған сусындарды, ал 5%-ы шырындар мен балшырындарды тұтынады. Респонденттердің басым көпшілігі (77%) немесе газдалған сусындарды өте сирек тұтынады немесе тұтынбайды, бұл ұзақ уақыт бойы орташа қантты тұтынуда маңызды рөл атқармайды.