Ірі бизнес шеттеп қалды: инвестициялардың оң статистикасын ШОБ құтқаруда

Алайда пандемия инвестициялық салымдардың құрылымын өзгертті. Егер оған дейін барлық салымдардың жартысынан көбі ірі бизнеске тиесілі болса, 2020 жылдан бастап негізгі үлесті шағын кәсіпорындар қосып жатыр.

Шағын бизнес тарапынан негізгі капиталға салынған инвестициялар көлемі 2021 жылы 7,3 трлн теңгені құрап, бір жыл ішінде 16,9%-ға артты. Бұл ретте көрсеткіштер үш жыл қатарынан екі есе қарқынмен өсуде.

Екінші жыл қатарынан орта кәсіпорындар тарапынан да инвестициялар айтарлықтай өсуде: тоғыз жылда алғаш рет олар 16,9%-ға ұлғайып, 1 трлн теңгеден асты.

Ірі бизнес, керісінше, екі жыл бойы өз позициясын жоғалтуда. 2020 қорытындысы бойынша инвестициялар көлемі 24,9%-ға; 2021 жылы – тағы 13%-ға, 4,87 трлн теңгеге дейін төмендеді. Бұл 4 жылдағы ең төменгі мән. Қазір ірі бизнестің үлесіне инвестициялардың жалпы көлемінің 36,9% тиесілі.

Ақшаны қайда салып жатыр?

Екінші жыл қатарынан тау-кен өндіру саласына және карьерлерді өңдеуге инвестициялар азаяды. 2021 жылдың қорытындысы бойынша салынған қаражат көлемі 3,74 трлн теңгені құрады, бұл өткен жылмен салыстырғанда 9,1%-ға аз. 2020 жылы төмендеу одан да күшті болды – 26,4%. Бұл компаниялар өздерінің инвестициялық стратегияларын қайта қарауға мәжбүр болған шикізат бағасының төмен кезеңінің салдары.

Өте жағымсыз фактілердің ішінде денсаулық сақтауға инвестициялардың 35%-ға, сондай-ақ білім беруге 3,9%-ға төмендегенін атап өткен жөн. Денсаулық сақтау жағдайында бағытталған қаражат көлемі бір жыл ішінде 102,9 млрд теңгеге төмендеп, 202,2 млрд теңгені құрады, бұл ретте барлық қаржыландыру көздері бойынша төмендеу байқалады:

• республикалық бюджеттен – 2,3 есе (23,6 млрд-қа дейін)
• жергілікті бюджеттерден – 2,1 есе (60,8 млрд-қа дейін)
• өз қаражатынан – 22,5%-ға (58,3 млрд-қа дейін)

Екінші жағынан, қазіргі көрсеткіштер әлі де пандемияға дейінгі кезеңнің деңгейінен әлдеқайда жоғары болып отыр, ал төмендеу негізінен 2020 жылғы инвестициялардың жоғары деңгейіне байланысты.

Емханалар мен балабақшалар енді салынбайды

Жаңа емханалар айтарлықтай азайды. 2021 жылы бір ауысымда 885 келушіге есептелген 18 амбулаториялық-емханалық ұйым пайдалануға берілді. Бұл соңғы 15 жылдағы ең төменгі мән.

Салыстыру үшін: 2010-2020 жылдары жыл сайын орта есеппен 86 нысан тапсырылды. Ең көбі 2014 жылы берілді (172 бірлік), бірақ содан бері жеті жыл бойы көрсеткіштер тұрақты төмендеп келеді.

Екінші жағынан, бір жыл ішінде 11 аурухана салынды – 10 жыл ішіндегі ең көбі (2019 және 2020 жылдары үш нысан тапсырылды). Жаңа объектілердің жиынтық қуаты 2 435 төсекті құрайды, яғни бір ауруханаға орта есеппен 221 төсектен.

Мектепке дейінгі ұйымдар да аз салынуда. 2021 жылы 32 нысан пайдалануға берілді. Көрсеткіштер үш жыл қатарынан төмендеп қана қоймай, қазір олар 13 жыл ішінде ең төменгі деңгейде тұр.

Жамбыл облысында бір жылда алты, Түркістан облысында 12 нысан пайдалануға берілді. Бірақ Шымкентте жаңа мектепке дейінгі ұйымдар үш жылдан бері қолданысқа берілмеді. Екінші жыл қатарынан Қарағанды, Павлодар және Батыс Қазақстан облыстары жаңа бақшаларсыз отыр.

Мектептерге келетін болсақ, 2021 жылы елде олардың 90-ы салынды. Оның жартысына жуығы (43) Түркістан облысында. Тағы 13-і Жамбыл облысында.

Айта кетейік, қазір мектеп құрылысы төрт жыл ішінде ең жоғары деңгейде. Мысалы, 2020 жылы 49 нысан тапсырылды. Бірақ кішкене нюанс бар: мектептер көп, бірақ сыйымдылығы азайып барады. Орташа алғанда, 2021 жылы салынған әрбір ғимарат 437 орынға есептелген. 2020 жылдың орташа көрсеткіші – 706 орын.

Жылжымайтын мүлік тиімді болып тұр

Инвестицияларға оралайық. Жақсы жаңалықтардың бірі – өңдеу өнеркәсібіне инвестициялардың өсуі. 2021 жылдың қорытындысы бойынша мұнда 1,55 трлн теңге (+38,1%) бағытталды. Сондай-ақ, инвестициялар айтарлықтай өсті

• саудаға (+24,7% – 249,8 млрд дейін)
• ауыл шаруашылығына (+33,3% – 773,2 млрд дейін)
• қаржылық және сақтандыру қызметіне (+32,2% – 107,8 млрд дейін)

Тағы бір қызықты жәйт – жылжымайтын мүлік операцияларына инвестициялардың өсуі. Құрылыстың артуы (бірінші кезекте тұрғын үй) инвестициялар көлемінің жылына 17,9% өсіммен 2,6 трлн теңгеден асуына әкелді.

Яғни, шикізат өндіруге салынған әрбір 3 теңгеге жылжымайтын мүлік объектілеріне инвестицияланған 2 теңге келеді. Тау-кен секторына бұған дейін ешкім осынша жақын болмаған.

Ақша қай аймақтарға салынып жатыр?

2021 жылы инвестициялардың ең көп көлемін (2,9 трлн теңгеден астам) Атырау облысы тартты. Бірақ аймақтың көрсеткіштері екінші жыл қатарынан төмендеп келеді.

2020 жылдың қорытындысы бойынша салымдар көлемі 24,3%-ға, 2021 жылы тағы да 11,2%-ға төмендеді. Нәтижесінде өңірдің жалпы республикалық көрсеткішке қосқан үлесі төмендеді. Егер 2019 жылы Атырау облысы барлық инвестициялардың 34,6%-ын қамтамасыз етсе, қазір – 22,1%.

Шымкентте кері жағдай. 2020 жылы инвестициялар 40,9%-ға өсті, ал 2021 жылы өсу қарқыны одан да жоғары болды – 60,3%, 462 млрд теңгені құрады.

Жалпы, жыл қорытындысы бойынша инвестициялардың өсуі республиканың 14 өңірінде байқалады. Ерекшеліктер Атырау, Батыс Қазақстан (-15,3%) және Түркістан (-9,7%) облыстары болып табылады