Инфляцияны күшейтетін не және ол қазақстандықтарға қандай қауіп төндіреді? – сарапшылар

Бұл ретте баға қысымы мен инфляцияның өсу тәуекелі сақталады. Бұл туралы Дүниежүзілік Банктің Қазақстан экономикасы туралы “COVID-19 дағдарысының бетбұрыс кезеңі” баяндамасында айтылған.

Жалғасы. Бірінші бөлімді де оқыңыз.

Банк секторы өзін жақсы сезінеді

Сарапшылар

ішінара тұтынушылық несие беру және бизнесті мемлекеттік қолдаудың түрлі бағдарламаларының жалғасуы есебінен

банктер табыстылығын сақтай алғанын атап өтті. 2021 жылғы наурызда банк секторы активтерге 2,5% табыс алып, күрделі сақтық қорларын сақтай алды.

Ресми түрде жарияланған жұмыс істемейтін несиелер аздап өсті. Сонымен қатар, сарапшылар атап өткендей, нақты деңгей одан да жоғары болуы мүмкін.

– Несиелік кепілдіктер, мораторийлер, жеңілдетілген несиелер сияқты қолдау шаралары,

локдаун кезінде компаниялардың жаппай төлем қабілетсіздігін тоқтатуға көмектесті

Алайда, жұмыс істемейтін несиелердің нақты мөлшері нормативтік-құқықтық ортадағы жұмыс істемейтін несиелерді анықтауға және несиелік тәуекелдер үшін сақтық қорға қатысты олқылықтарға байланысты ресми деректерден жоғары болуы мүмкін. Банк жүйесіндегі жұмыс істемейтін кредиттердің деңгейі

мәжбүрлеу шараларын қолданудан бас тартуды толық тоқтатқаннан кейін одан да көп өсуі мүмкін,

– делінген баяндамада.

Билік салық-бюджет саясатының ынталандыру бағытын жалғастыруда, ал 1-тоқсанда тапшылық пен мемлекеттік қарыздың ЖІӨ-ге қатынасы артты. Бұл курс 2021 жыл бойы сақталады деп болжануда.

– 2021 жылдың бірінші тоқсанындағы бюджет тапшылығы табыстың төмендеуін және COVID-19-дың өршуі салдарынан қиындыққа тап болған үй шаруашылықтары мен кәсіпкерлік субъектілеріне бюджеттік қолдаудың артқанын көрсетеді, – деп атап өтті авторлар.

2020 жылдың 1 тоқсанымен салыстырғанда бюджеттік кірістер негізінен мұнайдан түсетін кірістері мен ҚҚС түсімдерінің төмендеуіне байланысты аз болды. Шығыстар ЖІӨ-нің 24,1%-ына дейін өсті (бір жыл бұрын 21,4%). Шығындардың басым бөлігі әлеуметтік көмекке жұмсалды. Мемлекеттік қарыздың ЖІӨ-ге қатынасы 26,2%-ға дейін өсті, бұған себеп:

• тапшылықтың артуы,
• ЖІӨ төмендеуі,
• айырбастау бағамының төмендеуі аясында номиналды қарыздың өсуі.

Бұл өсім тапшылықты қаржыландыру үшін алынған сыртқы қарыздарды игерумен де байланысты.

Үкімет Ұлттық қордан ақша алуды жоспарлап отыр

Үкімет 2021 жылы қолдау шараларының пакетіне тағы 3 млрд АҚШ долларын немесе ЖІӨ-нің 1,7%-ын бөлуді жоспарлап отыр. Басым салалар мыналарды қамтиды:

• пациенттермен тікелей жұмыс істейтін медициналық персоналдарды және денсаулық сақтау жүйесін қолдау
• шектеу шараларының әсері жалғасып жатқан ШОБ-ты қолдау
• Көлік және инфрақұрылымдық жобаларды қаржыландыру
• жұмыссыздарды және экономикалық белсенді емес халықты қайта даярлау және ауылдық аумақтарды дамыту бағдарламалары үшін қаржыландыруды ұлғайту

Бюджет шығыстары айтарлықтай өзгеріссіз қалуда, пандемия өршіп кеткеннен кейінгі 2020 жылғы шығыстар деңгейіне қатысты ЖІӨ-нің 23,6%-ы. Болжам бойынша кірістер ЖІӨ-нің 21,2%-ына дейін артады (2020 жылы 20,5%).

– Жаңа бюджеттік шаралардың құны ҚРҰҚ трансферттері, түсетін кірістер және Ішкі қарыз алуды ұлғайту есебінен өтелетін болады.

Үкімет Ұлттық қордан (ҚРҰҚ) тағы 2 млрд АҚШ долларын (ЖІӨ-нің 1,1%-на тең) алуды жоспарлап отыр

2021 жылға жоспарланған, мемлекеттік бюджеттің кіріс бөлігіне енгізілген 8,7 млрд-қа (ЖІӨ-нің 4,9%) қосымша. Қабылданған салықтық-бюджеттік шаралардың нәтижесінде бюджет тапшылығы бір жыл бұрынғы 4%-дан 3,4%-ға дейін төмендейді. Бірақ мұнайға қатысты емес тапшылық 2021 жылы тұрақты  мақсатты мәннен әлдеқайда жоғары болып қалады, — дейді ДБ сарапшылары.

Экономикалық перспективалар мен тәуекелдер

Сарапшылар 2021 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстан экономикасы өседі деп болжап отыр.

Оған

әлемдік экономикалық жағдайды жақсарту, ішкі тұтыну мен тұрғын үй құрылысына инвестициялардың өсуі, фискалдық қолдау шараларының жалғасуы көмектеседі

Оған қоса, мұнайға әлемдік сұранысты қалпына келтіру және қазақстандықтарды сәтті вакцинациялануы өсімге ықпал етуі тиіс. ЖІӨ-нің нақты өсуі 2021 жылдың екінші жартысында жалғасады.

– Өткен жылы локдаун кезеңінде құлдыраған жеке тұтыну шығыстары,

2021 жылы экономикалық өсуді қолдауда және орта мерзімді перспективада анағұрлым елеулі рөл атқаратын болады

Қанағаттандырылмаған сұранысты қысқарту, кірістерді қалпына келтіру, қызмет көрсету секторы кәсіпорындарының қызметін қайта жандандыру үй шаруашылығын қолға алуды қолдауы мүмкін. Шикізат тауарларына сыртқы сұраныстың өсуі экспорттың ұлғаюына алып келеді деп болжануда. 2021 жылы ОПЕК+ шешімінен кейін ел мұнай өндіру мен экспорттауды біртіндеп арттыра бастайды, бұл инвестициялар мен экономикалық өсуді ынталандыруға көмектеседі, — деп санайды Дүниежүзілік банк.

Зейнетақы жинақтарының бір бөлігін пайдалану мүмкіндігін ескере отырып, тұрғын үйге сұраныстың өсуі де инвестицияларды ынталандыруы мүмкін.

Сарапшылар сонымен қатар 2021 жылы инфляцияның төмендеуін күтеді, өйткені “жеткізудегі ақаулар жойылып, дағдарыс кезінде қор өнімдерін сатып алу азаяды”. Бұған 2021 жылы жеткізу және пошта қызметтері бойынша қосылған құн салығы мөлшерлемесінің төмендеуі ықпал етуі тиіс.

– Дегенмен, баға қысымы сақталуы мүмкін. Тікелей несиелерді айтарлықтай ұсына отырып, фискалдық саясаттың ынталандырушы бағыты,

тұтынушылық сұраныстың қалпына келуі және валюта бағамының ауытқуы инфляцияның жаңа өсуіне әкелуі мүмкін,

— деп атап өтті сарапшылар.