Тіпті арнайы экономикалық аймақтар да нәтиже бермеді, бірақ бюджетті бос қалдырды.
Экономиканы әртараптандыру және тұрақты дамыту үшін түрлі стратегиялар мен бағдарламалар іске қосылған. Атап айтқанда, 2010 жылдан бастап “Қазақстанның индустриялық-инновациялық дамуының мемлекеттік бағдарламасы” іске асырылуда. 2019 жылы бағдарламаның екінші бесжылдығы аяқталды, ал 2020 жылы үшінші — 2025 жылға дейінгі бесжылдығы басталды. Республикалық бюджеттің жалпы шығындары
бағдарламаға 2015-2019 жылдары 878,3 млрд тг құраса, ал 2020-2025 жылдарға 780,8 млрд теңге салынды
Бірақ түбегейлі өзгерістер жоқ!
– ИИДМБ 2020–2025 негізгі нысаналы индикаторларының бірі өңдеу өнеркәсібі өнімінің экспорт көлемін 2018 жылғы деңгейге қарағанда 1,9 есеге ұлғайту болып табылады. Бұл ретте
2019 жылы өсім бар болғаны 0,5%-ды құрады, ал 2020 жылы экспорт көлемінің төмендеуі байқалады
бір жылда 2,8%-ға , – деп жазады портал.
2015-2019 жылдары өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемі жылына орта есеппен 3,3%-ға өскенімен, саланың ЖІӨ-дегі жалпы үлесі іс жүзінде өзгеріссіз қалды.
2016–2019 жылдары ол 11,2–11,4% аралығында өзгеріп, тек 2020 жылы 13,1%-ға дейін өсті. Бірақ әлемдік “коронадағдарысқа” және өндіруші саланың жаһандық құлдырауына байланысты ЖІӨ-нің жалпы сомасы төмендеді.
Авторлар бірқатар дамыған және тіпті дамушы елдерде көрсеткіштер айтарлықтай жоғары екенін атап өтті,
тіпті қайта өңдеу сегменті экономиканы дамытудың негізгі бағыты болып жарияланбаса да
Қытайда ЖІӨ-ндегі өңдеу өнеркәсібінің үлесі 27,2%-ды, Чехияда – 22,4%-ды, Мексикада – 17,3%-ды құрайды (2019 жылдың қорытындысы бойынша). Беларусь (21,3%), Өзбекстан (19,6%), Қырғызстан (14,3%) елдерін де атап өтуге болады.
– Іс жүзінде Қазақстан индустрияны дамыту тұрғысынан және тұтастай алғанда әлемнің көптеген дамыған елдерінен және тікелей ТМД елдерінен айтарлықтай артта қалып отыр. Секторға қаншама бюджет қаражаты бағытталғанына және барлық күш-жігер жұмсалғанына қарамастан, саланың айтарлықтай дамуы байқалмайды, – деп жазады портал.
Өңдеу өнеркәсібі өндірісі көлемінің негізгі үлесін (43,5%) металлургия секторы алады. Дамыған елдерде өндірістің назары бұрыннан жоғары технологиялық өнімге шоғырланған.
Елде индустриялық даму үшін арнайы экономикалық аймақтар (АЭА) іске қосылды. Бірақ олардың жұмысы өте тиімсіз.
– 2021 жылдың басында АЭА жұмысының тиімсіздігін ҚР Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев та атап өтті. Оның айтуынша,
еркін экономикалық аймақтар шеңберіндегі шартты шығындардың көлемі 2 трлн теңгеден асады
Бюджеттен 13 АЭА инфрақұрылымына қосымша 340 млрд теңге бөлінген. Осы кезеңде АЭА-дан тек 170 млрд теңге салық алынған, – деп мәлімдейді авторлар.
Яғни, АЭА қызметінен өткен 10-15 жылда елеулі нәтижелер болған жоқ.
– Коронавирустық пандемиядан туындаған дағдарыс жағдайында ел экономикасын қалыптастыруда алдыңғы қатарға қайта өңдеу саласы шығарылды. Бұл ретте ҚР-да өсімге қарамастан,
өңдеу өнеркәсібі қиын, әлсіз және біркелкі дамымаған сектор болып қала береді, —
деп қорытындылады авторлар.