Азаматтар белсенді түрде алтын сатып алуда. Ұлттық банктің мәліметінше, 2021 жылдың маусым айында банктер мен айырбастау пункттері жеке тұлғаларға 3 188 құйма сатқан. Бұл 2017 жылдан бастап өлшеуіш құймаларды сату және сатып алу бойынша бағдарламаның әрекет ету уақыты ішіндегі ең жоғары көрсеткіш. Бұл 3 066 бірлік сатылған 2020 жылдың қазанын қоспағанда.

Айта кетерлігі, 2020 жылдың қараша айында Ұлттық валюта бағамы шамамен 7 теңгеге төмендеген болатын

Кейбір сарапшылардың пікірінше, алтын сатып алудың қазіргі өсу тенденциясы алдағы девальвацияның жаршысы болуы мүмкін.

Неге доллар емес?

Экономист Петр Своиктің айтуынша, халықтың теңгеге деген сенімсіздігі сақталып отыр. Президент Қасым-Жомарт Тоқаевтың келуімен ұлттық валюта бағамы өткен жылдардағыдай жаһандық күйзелістерге ұшырамағанын ескергеннің өзінде.

– Әрине, оны ұстап тұр. Бірақ айта кету керек, теңге әрдайым бағыт ұстайтын рубль де айтарлықтай ауытқымады. Сондықтан біздің валютаның тұрақты бағамын ұстап тұру бұрынғыға қарағанда біршама оңай.

Петр Своик

Дегенмен, курспен тәжірибе жасамау — бұл Тоқаевтың айқын ұстанымы. Алайда, бұл әлі күнге дейін жинақ ақшалатын қалай сақтауды ойлап жүргендер үшін түпкілікті және толық сенімді дәлел емес.

Алдыңғы тәжірибеге сүйене отырып, адамдар теңгеге сенбейді. Ал көп білетіндер әлемде, соның ішінде долларлық Пирамидада өте үлкен қиындықтар бар екенін түсінеді. Тіпті теңге ғана емес, доллар да құнсыздануы мүмкін

Сондықтан “алтынға ауысу” – бұл стратегиялық тұрғыдан дұрыс шешім. Ал елдегі ішкі экономикалық жағдайға терең қызығушылық танытқандар Қазақстанның төлем балансының минуста екенін көріп отыр.

Девальвация әлде…?

— Бұл ретте Ұлттық қор жинақтаушы емес, шығыс режимінде тұр. Осындай белсенді шығындар болғанның өзінде елдің төлем балансы әлі де теріс. Бұл

не дереу девальвация, не жаңа шетелдік инвестициялар тарту қажет деген сөз. Бірақ несие берушілер мен инвесторлар келесі жылы-ақ алған кірістерін елден шығарып әкетеді

Олар неғұрлым көп инвестиция салса, соғұрлым көп шығарады”, — деді Своик.

Экономистің пікірінше, егер жақын арада рубль “төмен құлдыраса”, оның артынан теңге де кетеді. Егер біздің ақшамыз рубльге қатыссыз әлсірей бастаса, бұл жағдай шегіне жетті дегенді білдіреді.

Алтын сенімдірек

Экономист Арман Бейсембаев алтынды сатып алу мен девальвация ықтималдығының арасындағы тікелей өзара байланысты көрмейді.

– Алтынды өз бетімен сатып алу девальвация тудырмайды. Мәселе алдын ала болжам жасауда. Бір кездері адамдар қауіпті сезінеді және содан қорғанудың жолдарын іздейді. Барлығы жақсы түсінеді,

қағаз ақша жалпы құнсыздануға бейім. Теңгемен қатар, тіпті доллар да құнсызданады. Он жыл ішінде оның да сатылымдық қабілеті төмендеді

Әрине, ол біздің валютамыз сияқты тез төмендемейді, бірақ құнсыздану бар.

Ішкі және сыртқы факторлар

Бүгінгі таңда теңгеге негізінен сыртқы факторлар әсер етуде. Ал олар қазір, Бейсембаев атап өткендей, аса жаман емес. Әлемдік экономика біртіндеп локдаундардан шығып келеді, халықты вакцинациялау белсенді жүріп жатыр, іскерлік белсенділік қалпына келуде. Мұнайдың жоғары бағамен сатылуы да маңызды рөл атқарады.

– Бірақ ел ішінде, керісінше, теңгеге қысым жасайтын белгілі бір факторлар бар. Бізде жабайы сауда балансы теріс. Біз экспорттағаннан гөрі көбірек импорттаймыз

Елден валюта жылыстауда, бұл теңге бағамына қысым жасайды. Басқа факторлар — Ұлттық қордан едәуір үлкен транштар, тапшы бюджет және жеткілікті деңгейде жоғары инфляция. Нәтижесінде, бір жағынан, теңгенің құнсыздануына әелетін факторлар бар, ал екінші жағынан, нығайтуға алып келетін сыртқы факторлар бар. Сондықтан теңге әзірше белгілі бір дәлізде шамалы ғана ауытқуды бастан кешуде. Үшінші ай өтті, ол 425-429 аралығында ауытқуда және өзгеріссіз”, — деді ол.

Қандай сценарий орын алады?

Бейсембаевтың пікірінше, базалық сценарий бойынша күзде түбегейлі өзгерістерді күтудің қажеті жоқ. Қазақстанда іскерлік белсенділік қайта жанданады, ал жауын-шашынның келуімен құрғақшылық та аяқталады.

– Бірақ менің ойымша,

2021 жылдың күзінде бетбұрыс болады. Не боларын әлі білмеймін, бірақ бір өзгеріс болатыны анық. “Пандемия” дағдарысынан кейін толыққанды экономикалық дағдарыс келуі мүмкін

Бұл дамыған елдердің қор нарықтарының құлдырауы және әлемдік қаржы жүйесіндегі қиындықтар болуы мүмкін. Барлық осы процестер бізге де әсер етеді. Азық-түлік және логистика қиындықтары орын алуы әбден мүмкін. Айтпақшы, БҰҰ өткен жылы дамушы елдерде азық-түлік дағдарысы болуы мүмкін деп ескерткен болатын.

Арман Бейсембаев, дереккөзі: zonakz.net

Малдың індеті, егіннің жетіспеушілігі әдетте нәтижесін көрсетеді. Сыртқы факторларды қоса алғанда, факторлардың жиынтығы күйзеліске әкелуі мүмкін. Бұл өз кезегінде “матрешка дағдарысы” болады”, – дейді экономист.

Қаржыгер Расул Рысмамбетов, өз кезегінде, теңге бағамына бюджеттің дұрыс жоспарланбауы, артық бюджеттік шығындар, сондай-ақ мұнайдың әлсіреуі қысым көрсетуі мүмкін екеніне сенімді.

– Тұтастай алғанда, егер біз оны қажетсіз шығыстармен және дұрыс емес жоспарлаумен бұзбасақ, отандық экономиканың беріктік қоры жеткілікті

Ал біздің азаматтарымыздың алтынға деген қызығушылығы – долларға деген сенімсіздіктің көрсеткіші.

Расул Рысмамбетов

Бұл американдық валюта ұзақ уақыт төмен деңгейде болған кезеңнің әсері. Қазіргі жағдайда алтынның өсуі мен теңгенің әлсіреуі арасында өзара байланыс жоқ, — деп қорытындылады Рысмамбетов.