Ең төменгі жалақы — 60 мың, ал доллар 600 – инфляция мен девальвация туралы аңыздар

Экономист Айдархан Құсайынов, ішінара пікірді бөледі. Бағаларға қысым шынымен де  болуы мүмкін, бірақ “нысаналау режимінің дұрыс еместігінен” және халықтың инфляциялық болжамдарының артуына байланысты. Басқаша айтқанда – бағаның көтерілуіне дайын болу. Қалыпты жағдайда әсер аз болады және оңай тоқтатылады.

Инфляция қазірдің өзінде өсуде

– Айдархан, сіз осы алармистік болжамдармен келісесіз бе? Егер осындай болжамдарды басшылыққа алсақ, онда жалақысын көтерудің қажеті бар ма? Шынымен оны көтеру инфляцияны арттыра ма?

– Иә және жоқ. Әрине, сатып алу қабілеті артады және инфляцияға қысым жасауы мүмкін. Бірақ, біріншіден,

жалақының көтерілуінен қысым өте аз болады

Екіншіден, қалыпты монетарлық саясатта қалыпты нысаналы режимде бұл оңай тоқтатылады.

Бірақ мәселе мынада, бізде инфляция әлдеқашан бақылаудан шығып кеткен, қазір біз оны өте жақсы көріп отырмыз. Бұл тұрғыда, әрине, халықтың инфляциялық үміттері одан да күшейе түсуде.

– Айтпақшы, кейбір сарапшылардың пікірінше, қазір бейресми инфляция жылына кемінде 20%-ды құрайды. Сіз олармен келісесіз бе?

– Жоқ, әрине, 20% емес. Жалпы, менде инфляцияның ресми цифрларына сенбеуге негіз жоқ. “Психологиялық сезімдер” ресми мәліметтерден мүлдем өзгеше.

Сұраққа қайта оралсақ: ең төменгі жалақыны 60 мың теңгеге дейін көтерудің өзі болмашы қысым көрсетеді. Бірақ инфляциялық болжамдар өте үлкен, өйткені Ұлттық Банк бақылауды жоғалтты. Осының салдарынан өсім инфляцияны объективті жағдайдан гөрі артығырақ төмендетуі мүмкін.

– Доллар қымбаттауына байланысты базардағы әжелер пісте бағасын көтергенде, психологиялық фактор сияқты нәрсе жұмыс істей ме?

— Мен осы туралы айтып отырмын. Қазір инфляция өсіп келе жатқанын және Ұлттық банк саясатының нәтижесінде бақылаусыз өсіп келе жатқанын атап айтамын. Осыған байланысты ең төменгі жалақының өсуі туралы жаңалықтар пайда болған кезде инфляциялық болжамдар артады. Бұл түйенің өркешін сындыратын сабан сияқты болуы мүмкін. Бірақ егер қалыпты бақылау болса, мұның бәрі болмауы мүмкін.

Инфляциядан девальвацияға дейін бе?

– Айтпақшы, бұл инфляциялық болжамдар валюта бағамына әсер етуі мүмкін бе?

– Сонда иә, оған нақты қысым басталады. Және айтарлықтай үлкен, өйткені зейнетақы ақшасын 1,7 трлн теңге алып қойған, енді адамдар оны бір жерге жұмсайды. Қайда жұмсайды? Не теңгелік депозиттерге, не долларлық депозиттерге.

Бұл ретте теңгелік депозиттер бойынша мөлшерлемелер іс жүзінде инфляциямен теңескен

Психологиялық тұрғыдан тіптен аз. Инфляция 8,7% деп болжаймын, соңғы деректер бойынша келесі айда 9% шамасында болады. Адамдар мұны көргенде, бірден барлық сомаға валюталық депозиттерді таңдайды.

Жоғарыда айтқанымдай, бар қиындық – Ұлттық банктің соңғы үш жылда үнемі өсіп келе жатқан инфляцияны бақыламауында. Инфляциялық таргеттеудің мәні – сіз спиральдың айналуына жол бермейсіз. Инфляцияны 4% деңгейінде ұстап тұру үшін.

Егер сізде инфляция жоғары болса, онда инфляциялық болжамдар да жоғары болады

Сонымен, сатып алушылар бағаның өсуіне алдын-ала келіседі – содан кейін сатушылар оларды көтереді. Егер нарықта сатушы кенеттен бағаны көтерсе және сіз сатып алудан бас тартсаңыз, ол Клиентін жоғалтады. Бұл оған тиімсіз. Егер адамдар бағаның әрдайым өсіп келе жатқанына үйреніп кетсе, ашуланудың орнына, олар күрсінеді де, бәрібір сатып алады.

Инфляция жоғары және үміт те жоғары болған кезде не болады. Бұл таудан домалаған тас тәрізді.

Ол сол жерде тұрғанда оны ұстау оңай, ал домалаған кезде оны тоқтату өте қиын болады

Егер бұрын бағалар бақыланса, жалақының өсуі  “дәл осы сәтте” ең көп дегенде аздап қысым жасар еді. Бірақ қазір тас домалап келеді. Және әсері әлдеқайда күшті болуы мүмкін.

Егер бізде жыл сайын барлық жерлерде бағаның өсуіне кедергі жасамасақ, ешкім алаңдамас еді. Ал қазір бір нәрсе бола қалса бірден сарапшылар пайда болады, олар енді одан да жаман болады дейді. Валюта бағамымен де дәл сол сияқты. Егер қоғамда шиеленіс болса, онда бағам сәл өзгереді, сосын бірден басталады – “бәрі бітті”. Барлығы негізінде өзгермелі бағамға үйренеді. Бірақ оны түзетуге тырысқаннан кейін, әр теңгеге өзгеруі бірден девальвациялық көңіл-күйге ие болады.