ЕАЭО-ға төрағалық ете отырып, Қазақстан неге назар аударуы керек? — сарапшы

Қазақстанның төрағалық ету кезеңіндегі басымдықтары

“Еуразия әлемі” ҚҚ басшысы Эдуард Полетаев Қазақстанның ЕАЭО-ға төрағалығы ҚР Тәуелсіздігінің 30 жылдығымен тұспа-тұс келгенін еске салды. 2016 жылы өткен төрағалық тәуелсіздіктің 25 жылдығымен тұспа-тұс келген еді.

Сондай-ақ, ол Қасым-Жомарт Тоқаевтың төрағалық ету кезеңінде Қазақстан басымдықтарын екі рет айқындағанын атап өтті. Алдымен 2020 жылы желтоқсанда ЕАЭО жоғары экономикалық кеңесінің отырысында, содан кейін 2021 жылы қаңтарда мемлекет басшыларына арнайы үндеуінде.

Бес мәселеге ерекше назар аудару ұсынылады:

• өнеркәсіптік ынтымақтастық
• әділ өзара сауда
• трансшекаралық көлік артериялары мен логистикалық хабтардың әлеуетін пайдалану
• экономиканы дамытудың күші ретінде жан-жақты цифрландыру
• үшінші елдермен және интеграциялық бірлестіктермен қатынастар

— Қасым-Жомарт Тоқаев ЕАЭО елдерінің басшыларына үндеуінде “Одақ сияқты жағдайларда біз ұзақ мерзімді басымдықтарға бағдарлануымыз керек: экономикалық және әлеуметтік жүйелердің тұрақтылығын сақтау, азаматтардың әл-ауқатын арттыру және ЕАЭО мен оған мүше мемлекеттердің прогресін қамтамасыз ету” деп атап өтті. Оның пікірінше, Еуразиялық экономикалық интеграцияның 2025 жылға дейінгі даму стратегиясын тиімді және толыққанды іске асыру осы мақсаттарға қол жеткізуге ықпал ететін болады, — деді Полетаев.

Он бір стратегиялық бағыт

Аталған стратегияны мемлекет басшылары 2020 жылы желтоқсанда бекітті. Ол 11 негізгі бағытты және 330-ға жуық шаралар мен тетіктерді қамтиды.

Оның ішінде білім, ғылым, туризм, спорт және денсаулық сақтау сияқты бұрын интеграциялық күн тәртібінде көзделмеген салаларды да.

Бұған дейін (2018 жылы желтоқсанда) қатысушы елдер ЕАЭО шеңберінде интеграциялық процестерді одан әрі дамыту туралы декларацияға қол қойған болатын.

Дамудың стратегиялық бағыттарына келетін болсақ, құжатта олар он бір:

1. Одақтың ішкі нарығында тауарлардың, көрсетілетін қызметтердің, капиталдың және жұмыс күшінің еркін қозғалысы үшін тосқауылдарды толық жою және тартып алу мен шектеулерді барынша қысқарту.

2. Тауар нарықтарының жұмыс істеу тиімділігін арттыру.

3. Одақ шеңберінде кедендік реттеуді жетілдіру.

4. Айналыстағы тауарлардың сапасына, қауіпсіздігіне және тұтынушылардың құқықтарын тиісінше қорғауға кепілдіктерді қамтамасыз ету.

5. Одақтың цифрлық кеңістігін, цифрлық инфрақұрылымдар мен экожүйелерді қалыптастыру.

6. Экономикалық дамуға нысаналы жәрдемдесудің икемді тетіктерін әзірлеу.

7. Бірлескен кооперациялық жобаларды басқарудың және оларды қаржыландырудың тиімді жүйесін құру, өнімділігі жоғары, оның ішінде экономиканың экспортқа бағдарланған секторларын құру және дамыту.

8. Бірлескен ғылыми-зерттеу жұмыстарын жүргізуді ынталандыру үшін күш-жігерді біріктіру.

9. Қабылданған уағдаластықтардың орындалуына кепілдік беретін Одақтың барынша пәрменді институционалдық жүйесін қамтамасыз ету.

10. Білім беру, денсаулық сақтау, туризм және спорт саласындағы экономикалық ынтымақтастықты кеңейту.

11. Одақты қазіргі заманғы әлемнің неғұрлым маңызды даму орталықтарының бірі ретінде қалыптастыру.

ЕАЭО мемлекеттеріндегі макроэкономикалық ахуал және орнықты экономикалық дамуды қамтамасыз ету жөніндегі ұсыныстар туралы баяндамаға сәйкес,

2021-2023 жылдары ЕАЭО ЖІӨ-нің өсу қарқынының тиісінше 3,2%-ға, 3,1%-ға және 2,5%-ға өсуі күтілуде

Баяндама авторлары бәсекеге қабілеттіліктің негізгі факторы адами капитал болып табылатынын атап өтті.

ЕАЭО-ны кеңейту әлі ойда жоқ

Полетаевтің ойынша

пандемияға дейінгі кезеңге қарағанда халықаралық ынтымақтастықты қазір дамыту маңыздырақ

— ЕАЭО идеясы – Қазақстанның Тұңғыш Президенті Нұрсұлтан Назарбаевтың төл туындысы. Ол дәуірдің ерекшеліктерін жақсы сезінеді. Елбасының ММУ-де өткен тарихи дәрісіне 26 жылдан астам уақыт өтті. Ломоносов, онда Еуразиялық экономикалық одақ құру ұсынылды. Оның сөзін ЕАЭО құрудың және жалпы Еуразиялық экономикалық интеграция процестерінің Негізгі негізі деп санауға болады, — деп атап өтті саясаттанушы.

2021 жылдың маңызды міндеттерінің бірі – ЕАЭО байланыстарын халықаралық деңгейде кеңейту. Жақында Иран парламентінің спикері Мохаммад Багер Галибаф оның елі ЕАЭО-ға кіру туралы келіссөздерді бастағанын мәлімдеді.

— Бұл еуразиялық интеграция бұрынғы КСРО-дан тыс серіктестер үшін маңызды құбылыс болып табылатындығының көрсеткіші. Иранмен жұмыс бірнеше жылдан бері жүргізіліп келеді, белгілі бір келіссөздер жүргізілді, — деді Полетаев. Бірақ

ЕАЭО-ның мүшелер санын ұлғайту мақсаты жоқ

екенін атап өтті.

2021 жылы Қазақстан өзінің тәжірибесін практикалық бағытқа көшіруді жалғастырады. Шамамен 2021 жылдың мамыр айында Қазақстанда Жоғары Еуразиялық экономикалық кеңестің (ЖЕЭК) отырысы өтеді. Сонымен қатар, мемлекет басшыларының отырысына біздің елден екі адам қатысады, өйткені Нұрсұлтан Назарбаев ЖЕЭК-тің құрметті төрағасы болып табылады.

Халыққа статистиканың мәнін түсіндіру керек

Сондай-ақ, Полетаев интеграциялық процестерді жариялауға бірнеше ескерту жасады. Атап айтқанда, Статистика мекен-жайы әртүрлі.

— Мысалы, соңғы жылдары ЕАЭО елдері құрған бірлескен кәсіпорындар саны күрт өсті деп жиі айтылады.

2015 жылдан бастап, бір деректер бойынша бір жарым еседен астам, басқа деректер бойынша — екі еседен астам

2021 жыл 1 қаңтардағы жағдай бойынша мен бірден екі көрсеткішті таптым: бір статистика 9 мыңнан астам БК жұмыс істейтінін, екіншісі — олардың 13 мыңға жуығын көрсетеді, — деді ол.

Сондай-ақ, интеграциялық науқанның белгілі бір нюанстарын түсіндіретін ақпараттық жауап қызметі қажет. Мысалы, жақында беделді сарапшы Қазақстанның серіктестерімен теріс сауда сальдосы қалыптасқанын, яғни импорт экспорттан көп екенін мәлімдеді.

— Ең танымал ақпараттық ресурстардың бірі материалды алып, атауын былай деп қойған: “ЕАЭО-дан Қазақстан шығыны 20 млрд долларды құрады”.

Нәтижесінде экспорт пен импорт арасындағы айырмашылық шығынмен шатастырылған

Яғни, халыққа белгілі бір көрсеткіштердің мәнін жедел түсіндіру қажет. Бұл туралы сарапшылар бірнеше жылдан бері айтып келеді, — деп есептейді Полетаев.

Сонымен қатар, ол ЕАЭО-ның қарсыластары одан шығуға шақырғанымен, олардың ешқайсысы мұндай жағдайда біздің экономикамыз қалай өрбитінін талдамаған.

Еуразия елдері көптеген еуропалық елге қауіп төндіруі мүмкін

— Есесіне ЕАЭО шеңберінде цифрландыру процестері жақсы ілгерілеп келеді. 2014 жылы ЕАЭО құрылған кезде ол туралы тіпті сөз болған жоқ. Қазір оны ЕАЭО елдері экономикасы дамуының қозғаушы күші деп атайды. Мысалы, 5 ақпанда Алматыда Digital Almaty форумы өтті, оған мүше мемлекеттердің премьер-министрлері қатысты, — деп атап өтті спикер.

Пандемия ЕАЭО-ның кейбір елдері цифрландыру тұрғысынан айтарлықтай табысты әрекет еткенін көрсетті. Мысалы, Қазақстанда тауарлар мен қызметтерді онлайн төлеуге мүмкіндік беретін жақсы және тиімді банктік қосымшалар бар.

Халыққа қызмет көрсету орталықтары жұмысын жылдам оңтайландыра алды, электрондық үкімет жұмыс істейді

— Әрине, біз Жапония емеспіз. Дегенмен, интернеттендіру мәселелерінде, интернеттің қолжетімділігі, оның жылдамдығы мен халық үшін бағасы тұрғысынан еуразиялық елдер көптеген еуропалық елдерге тізе бүктіре алады. Мұның бәрі пандемия жағдайында өте маңызды болды. ЕАЭО шеңберінде цифрландыру жотасы деректермен алмасуды жеңілдетуге қабілетті интеграцияланған ақпараттық жүйе болуға тиіс, — деп санайды Полетаев.

Жалғасы бар