Білім беру саласындағы миллиардтаған қаражат қайда кеткенін тексеруге Білім министрлігі 1,5 млрд теңге жұмсайды

Білім және ғылым министрлігінде тәуелсіздік жылдарында барлығы 13 министр ауысты. Әркім өз реформасын ұсынды. Әрине, олардың ешқайсысы миллиардтаған бюджет ақшасын “жемей” кеткен жоқ. Қазақстандық оқушылар мен студенттер жаңа буын оқулықтарының енгізілуін, 12 жылдық оқытуды тәжірибеден өткізу, ЖОО-лардың шексіз аттестациялануы мен аккредитациялануын бастан өткерді. Алда – оқытудың үштілді жүйесіне көшу, одан кейін әліпбиді латындандыру күтіп тұр.

Мұның бәрі үнемі білім беру сапасын жақсартуға, барлығына қол жетімді инфрақұрылымды орнатуға және дарынды балалардың әлеуетін дамытуға деген шынайы ниетпен атқарылды.

Зерттеуге деген құштарлық

Тәуелсіздіктің 30 жылдығында атқарылған жұмыстар көп, бұл туралы ресми есептер бар. Бірақ 2021 жылғы дағдарыста Білім беру министрлігіне қарасты құрылымдар кенеттен жасалған жұмысты тағы бір рет қайта жасап шығу мүмкіндігін сынап көруге шешім шығарыпты.

Сәуір айында Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясы Ұлттық ғылыми кеңеске “Білім және ғылым жүйесін жаңғыртудың ғылыми негіздері” бағдарламасын іске асыруға өтінім берді»

2021 жылдан бастап 2023 жылға дейінгі жалпы құны — 1,44 млрд теңге. 19 сәуірде кеңес отырысы өтті, оған қатысқан құрам өтінімді қабылдамады. Сарапшылардың дәлелдері 1,5 сағаттық пікірталасқа созылды. Бұл отырыстың жазбасы алдымен ғаламторда ашық қолжетімді болды, содан кейін құпия түрде жоқ болып кетті.

Оның тағдырын шешудің тағы бір бөлігі – бюджеттің 1,5 млрд теңгесі. 11 мамырда Кеңес сол бағдарламаны екінші рет қарады. Үкіметтің Ұлттық ғылыми кеңестер туралы қаулысына қайшы, жасырын дауыс берді.

Отырыстың видеосы ғаламторға салынбады. Алайда Үкіметтің қаулысы бойынша кеңестердің отырыстары – ашық жарияланатын іс-шаралар

Құпия жағдайда білім академиясының бағдарламасы бірауыздан мақұлданды. Бірақ, құжаттың мазмұны айтарлықтай өзгермегенімен.

Сіз үшін не істей аламыз?

Академияның 57 қызметкері мен бес бірлескен орындаушыдан тұратын ғылыми тобы нені зерттемек:

• мектепке дейінгі білім беру сапасына зерттеу жүргізу және оны бағалау критерийлерін әзірлеу;
• барлық деңгейлер бойынша білім беру мазмұнының сабақтастығын қамтамасыз ету тетігінің ғылыми-әдістемеліік негіздемесін әзірлеу;
• инновациялық инфрақұрылымды, денсаулықты қорғайтын білім беру кеңістігін қамтамасыз ету және эргономикалық жағдайларды жетілдіру жөніндегі Жол картасын жасау;
• Қазақстан құрама командаларының мүшелері — оқушылардың денсаулығын нығайтудың кешенді технологиясы мен оқушылардың теңгерімді тамақтану бағдарламасын әзірлеу;
• дарынды және ынталы білім алушыларды сүйемелдеудің кешенді бағдарламасын жасау;
• білім беру мазмұны мен білім беру ресурстарын сараптаудың электрондық платформасын әзірлеу;
• Қазақстан Республикасында ғылыми зерттеулердің сапасы мен нәтижелілігін қамтамасыз етудің ғылыми негізделген жүйесін әзірлеу.

Осы тармақтардың әрқайсысы бойынша бір ғана сұрақ туындайды: егер бағыныштылар тобы кенеттен елдегі білім беру мәселелерінің осындай кешенін белгілесе, 30 жыл бойы Білім министрлігі немен айналысады?

Айтпақшы, барлық құжат мектептерді 12 жылдық мектепке ауыстыруға бағытталғанын бірден айта кетейік. Міне, жаңа бағдарламаның орындаушылары 1,5 млрд теңгеге 12 жылдық білім беруге өту механизмін ойлап таппақшы.

Бір қарағанда, 2003 жылдан 2014 жылға дейінгі кезеңде 104 мектептің сарапшылары дәлелдеп қойған нәрсеге ақша бөлгізу әрекеті таңқаларлық дүние

Сол кезеңдегі сынаққа жіберілген материалдар, мысалы, НЗМ жүйесінде қолданылды.

Ал енді бағдарламаның бюджеттен 1,5 млрд теңге алуға жасалған алғашқы сәтсіз қадамында сынға алған сарапшылардың дәйексөздерін келтірейік.

Барлығы туралы және еш құндылығы жоқ құжат

— Менің ойымша, зерттеудің мақсаты бұлыңғыр, құрылымдалмаған. Бұл өтінімнің сапасы мен мазмұнына әсер етті, — деді Ұлттық ғылыми кеңестің төрайымы Саулеш Мұқанова. — Жобаны әзірлеушілер ұйымдастырылып отырған зерттеудің өзектілігін “ұлттық адами капиталды дамыту бойынша басым міндеттер мен жеделдетіп дамыту үшін қажетті жүйелі реформаларды іске асыру бойынша ҚР БҒМ жүргізіп отырған мемлекеттік саясаттың ғылыми негіздемесінен және кешенді зерттеулерінен”  көреді.

Әзірлеушілер білім мен ғылымды дамытудың 2020-2025 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасының барлық 8 мәселесіне жауап беру керектігін түсінді

Сонымен қатар, құжат дұрыс көрсетілмеген. Менің ойымша, бәрін қамтуға ұмтылу дұрыс болмаған сияқты.

Саулеш Муканова, фото bilimdinews.kz сайтынан алынды

Сарапшы мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту тәсілдерін қайта қарау мен 12 жылдық білім беруді енгізу арасындағы байланысты көрмеген. Мұның бәрі оқушылардың тамақтануындағы теңгерімсіздікпен қандай байланысы бар. Ол жерде балалардың құқықтарын қорғау саласындағы құқықтық актілерді зерделеу қажеттілігі туралы тағы бір нәрсе бар. Сондай-ақ, бағдарламанының нақты орындаушылары қайсысы екені және нені зерттейтіні жазылмаған. Ауызша былықтың бір түрі.

Құжаттың өзі өтінім беру кезінде талаптарға сәйкес келмейді. Зерттеу құқығына үміткер болу үшін әзірлеушілер оны бұрын жүргізілген зерттеулермен және өздерінің жаңа әзірлемелерімен дәлелдеуге міндетті.

– Зерттеу тобының негізгі құрамы – 57 адам, – деп жалғастырды Саулеш Мұқанова. – Бір қарағанда үлкен әлеует бар сияқты. Зерттеу тобының 57 мүшесінің тек 9-ының ғана 45 жұмысының ксерокөшірмелерін қоса берілген. Мектепке дейінгі білім беру жұмыстары мүлдем жоқ. Бұл маған әлеуетті жүйелі пайымдаудың жоқтығы, мемлекеттік қаржыландыру арқылы педагогика ғылымын одан әрі дамыту туралы қорытынды жасауға мүмкіндік береді.

Менің ойымша, зерттеу тақырыбына сәйкес келмейтін әдебиеттер тізімін келтіру орынсыз, шалағайлық, тіпті жауапсыздық болып көрінеді

Жақсы жалақы және іссапарлар

Мысалы, бірлескен орындаушы Алаухановты алайық онда, “Әйелдерге қатысты қылмыстық зорлық-зомбылық” деген ақпарат көзі келтірілген. Немесе “Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес” деген тағы бір жұмыс бар. Бекмағамбетовтың жұмысын алайық: “Құқық доктринасы — түсінігі мен мәні” атты еңбек. Бұл жұмыстар осы жобаның міндеттері мен іске асырылуына қаншалықты жауап береді? Алты жұмыс химиямен байланысты.

Саулеш Мұқанова әріптестерін бұл бағдарламаны мақұлдамауға шақырды. Онымен әріптесі, сондай-ақ Ұлттық ғылыми кеңестің мүшесі Алма Мурзалинова да келісті.

Алма Мурзалинова, фото baigenews.kz сайтынан алынды

“Жобаның мақсаты, міндеттері мен зерттеу тақырыбы келісілмегені айқын”, — деді сарапшы. — Ұйымдастырушылардыңіс-әрекеттерді келіспеуі — ғылымилық пен реттіліктің бұзылуы. Тапсырмалардың, кішігірім тапсырмалардың көп болуы Президентіміз Тоқаевтың 2020 жылғы 1 қыркүйектегі Жолдауын бірден еске түсіреді.

Онда міндеттер мен мақсаттардың шамадан тыс көп болуынан адаса қоймайтындай ұлттық бағдарламалар мен жобаларды әзірлеуді талап етті

Ол инновациялық немесе бір нәрсені жаңартуға ұмтылатындай ештеңе көрмеді. Мемлекеттік ақшаға онсыз да жүзеге асырылып жатқан ақылды ойлар жиынтығы ғана.

— Мен зерттеу тобы мүшелерінің жалақысына назар аударар едім — 1 млн теңгеден 250 мыңға дейін — үш қызметкер, – деді ҰҒК мүшесі. – Сондай-ақ іссапарлардың негізсіздігі. Мысалы, ғылыми конференциялар мен симпозиумдарға қатысу үшін, сондай-ақ Финляндия, Сингапур, АҚШ, Германия, Ресей, Эстония және басқа елдердің ғалымдары мен педагогтерінің табысты практикаларын пайдалана отырып, ғылыми міндеттерді орындау үшін ҚР аумағынан тыс жерлерге ғылыми іссапарлар жоспарланған.

Валентина Готтинг Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының қызметкерлері 2010 жылы әзірленіп қойған 12 жылдық мектептің тұжырымдамасын қандай құлшыныспен қолға алғысы келіп отырғандарына таң қалды.

Валентина Готтинг, фото kstu.kz сайтынан

Құпия айқын болды

– Менің пікірім әріптестерімнің пікірімен толық сәйкес келеді, – деді ол. – Өтінім аннотациясында жобаны іске асыру ең алдымен 12 жылдық білім берудің тұжырымдамалық тәсілдерін әзірлеуге байланысты деп айтылған. Алайда, Тұжырымдаманың өзін 2010 жылы сол Ұлттық білім академиясы жасаған. Қазір жаңалықтың не екені белгісіз. Бұл жобаның өзінде де айтылмаған.

Мектепке дейінгі және мектеп мекекемелерде балалардың теңгерімді тамақтануын әзірлеу туралы мәселе туындайды. Ал қазір қалай?

Сонымен қатар, теңдестірілген тамақтануды медициналық қызметкерлер де анықтайды. Мұнда қандай жаңалық болатыны маған да түсініксіз. Дарынды балаларды мектептерге іріктеуге қатысты да осылай. Қазір “Мұрагер”, “Дарын”, НЗМ бар. Олар қалай жұмыс істейді – ешқандай әдіснамалық тәсілді қолданбай ма? Жобаны жасаушылар қол жетімді бағдарламалардан өзгеше не ұсынатыны белгісіз.

Бірақ білім беру саласындағы сарапшылардың 19 сәуірде айтқан осы сөздері енді маңызды емес сияқты. Өйткені, 11 мамырда бағдарлама бәрібір мақұлданды. Шындығында, мүлде басқа сарапшылар. Олардың кім екені белгісіз, дегенмен бағдарламалық-мақсатты қаржыландыру аясындағы жобаларды қарау ашық жүргізілуі тиіс.

Енді құжат соңғы инстанция — ҚР Үкіметі жанындағы Жоғары ғылыми-техникалық комиссияның қарауына ұсынылды. Онда ҰҒК визасы бар жобаларды қабылдамауы сирек. Құжат мазмұны жағынан күмәнді болса да.

Жақында бюджет ескі жаңа тәжірибелерге 1,44 млрд теңгеге азаятын сияқты.