Бағаның өсуін тоқтату: Министр Сұлтановтың жоспары іске аса ма?

Не істеу керек…

Атап айтқанда, арнайы Жол картасы әзірленді. Сауда, ауыл шаруашылығы министрліктерінің және Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігінің бірлескен өнімі 44 іс-шараның тізімін қамтиды. Олардың ішінде бизнесті тексеру, кәсіпорындарды қолдау арқылы өндірісті ұлғайту және заңдарға бірқатар өзгерістер енгізу. Жол картасын жүзеге асыру наурыз айында басталады.

Сұлтанов бұл шаралар нәтижесінде не беретінін айтты:

“…орта мерзімді перспективада тұрақтандыру, ал ұзақ мерзімді перспективада азық-түлік тауарларының бағасын төмендету, ішкі нарықты отандық тауарлармен молайту, алушылар арасында субсидияларды әділ бөлу және нарықта адал бәсекелестік жүргізу”.

Министр сондай-ақ, басты міндет халықтың әл-ауқатын қолдау және азық-түлік тауарларына қолжетімділікті арттыру екенін атап өтті.

“Азық-түлік өнімдерінің негізгі түрлеріне баға өсуіне жол бермеу мәселесі бұрынғыдай өткір күйінде қалып отыр. Осыған байланысты Сауда министрлігі мен бірқатар орталық мемлекеттік органдар барлық салдарын әкімшілік тұтқалармен жоюға мәжбүр. Ол үшін мемлекет тарапынан бақылауды жүзеге асыру қажет”, – деді Сұлтанов.

… және кім кінәлі?

Айта кету керек, үкімет баға өсуіне қарсы күресті бірінші рет жариялап отырған жоқ. Мысалы, 2020 жылдың желтоқсанында кейбір аймақта әлеуметтік маңызы бар өнімдерге шекті баға белгілеу туралы шешім қабылданды. Сол кезде Сауда министрлігі әкімдіктерде өңірлік тұрақтандыру қорларының интервенциялары және “айналым схемасы” сияқты құралдар бар екенін еске салды.

Бизнесті бағаның негізсіз көтерілуіне тексеру идеясы да бүгін ойлап табылған жоқ. Бәсекелестікті қорғау және дамыту агенттігі 2021 жылдың басынан бастап әлеуметтік маңызы бар өнімдердің: жұмыртқа (13), күнбағыс майы (7), қант (2) және қарақұмық жармасы (3) құнын төмендетуге 25 хабарлама жібергенін хабарлады.

Сонымен қатар, мұндай хабарламалардың орындалмауына байланысты 6 тергеу тағайындалды. Өнімдердің қымбаттауына не себеп екені де айтылды:

• 34 ірі құс фабрикасының 13-інде бағалық сөз байласу белгілері анықталды. Жұмыртқа бағасының өсуіне объективті себептер бар: атап айтқанда, құстардың күздегі қырылуы
• монополияға қарсы заңнаманы бұзу белгілері күнбағыс майының бес өндірушісінен табылды. Екі факт бойынша тергеу жүргізілуде. Объективті себептер де бар: әлемдік бағаның өсуі, шикізатты сатып алу бағасының өсуі, өндірушілерде шикізат қорының азаюы
• Қарағанды облысында екі ірі қант жеткізушісінің бағалық сөз байласуы орын алды. Бағаның жалпы динамикасына өз өнімдеріне бағаны көтерген шетелдік жеткізушілер де әсер етеді.

Бағалар қалай өзгеріп жатыр?

Ресми деректер бойынша, 2021 жыл 1 қаңтардан 9 наурызға дейін әлеуметтік маңызы бар тауарлар 2,8%-ға қымбаттады.

19 атаудың 17-сі бойынша бағаның өсуі байқалады.

Жыл басынан бері жұмыртқа (+12%), картоп (+7,5%) және күнбағыс майы (+7,1%) қымбаттады

Пияздың (+4,7%) және сәбіздің (+6,8%) маусымдық өсуі байқалады. Сонымен қатар, осы кезеңде қырыққабат аздап арзандады (0,1%-ға). Күріш жыл басынан қарағанда қолжетімді болды. Оның құны ел бойынша орта есеппен 3,2%-ға төмендеді.

Бұл ретте өңірлер бойынша бағаның өсуі біркелкі емес. Әлеуметтік маңызы бар тауарлар Ақтауда ең жылдам қымбаттауда. Жыл басынан бері олар 3,6%-ға қымбаттады. Жезқазғанда (3,4%) және Шымкентте (3,3%) бағаның өсуі төмен болды. Ең төмен қарқын Көкшетау (2,2%), Ақтөбе және Өскемен қалаларында (2,4%-дан).