Нұр-Сұлтан
Қазір
0
Ертең
-3
USD
450
+0.72
EUR
490
+1.14
RUB
4.89
+0.01

Ауыс-түйістің қиындығы: Келімбетов пен Жұманғариннің тағайындауларының соңында не тұр?

321

Рокировкалар

14 қыркүйекте дербес ведомстволары ретінде бөлінген  бәсекелестікті қорғау және дамыту және стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі агенттіктеріне Серік Жұманғарин мен Қайрат Келімбетов басшы болып тағайындалды.

Сондай-ақ реформалар жөніндегі Жоғары кеңестің құрамы қалыптастырылды. Оған келесілер мүше болды:

  • президент Қасым-Жомарт Тоқаев;
  • президенттің Экономикалық даму жөніндегі штаттан тыс кеңесшісі Сума Чакрабарти;
  • премьер-министр Асқар Мамин;
  • президент әкімшілігінің басшысы Ерлан Қошанов;
  • Ұлттық Банк Төрағасы Ерболат Досаев;
  • стратегиялық жоспарлау және реформалар агенттігінің басшысы Қайрат Келімбетов;
  • Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігінің төрайымы Мәдина Әбілқасымова;
  • президенттің көмекшісі-Қауіпсіздік Кеңесінің хатшысы Әсет Исекешев;
  • президент әкімшілігі басшысының орынбасары Тимур Сүлейменов;
  • ұлттық кәсіпкерлер палатасы президиумының төрағасы Тимур Құлыбаев.

Жаңа ескі фамилиялар елдің экономикалық бағытына қалай әсер ететініне саясаттанушы Данияр Әшімбаев болжам жасады.

Сурет: ru.sputniknews.kz

Үкіметтің ауысуы

— Пандемия кезінде президент пен қоғамнан сынына ұшыраған үкіметтен бастайық. Министрлер кабинетінің ауысуы мүмкін бе?

— Сын бүкіл үкіметке де, жекелеген министрліктерге де қатысты. Бірақ

егер медициналық сақтандыру, медицинаны коммерциализациялау және білім беруді цифрландыру мәселелерін нақты айтатын болсақ, бұл жүйелік ақаулар

Яғни, мемлекеттің өзі бір уақытта бақылауды азайтып, максималды коммерцияға бет алды.

Үкімет қазір 2007 жылы жүргізілген реформалар бойынша жұмыс істеуде. Сол уақытта ол үлестіруші емес, алқалы орган болды. Кез келген мәселе ұжымдық дауыс беру арқылы шешіледі. Мемлекеттік сатып алулар бойынша функциялар жақында таратылған жауапты хатшылар институтының қарамағына өтті. Яғни, 2007 жылы үкімет мемлекеттік орган ретінде жауапкершіліктен бас тартты.

2015 жылы Үкіметтен министрліктерге, министрліктерден әкімдіктерге үлкен өкілеттіктер берілді. Менің ойымша әлі күнге дейін кейбіреулер өзінің өкілеттілігінің маңызын толық түсінген жоқ.

Содан кейін мемлекеттік бюджеттік бағдарламаларды орындау кезінде қандай да бір көрсеткіштердің  міндеттілігі жойылды.

Яғни, атқарушы билік жауапкершілікті өзінен алып тастады, бірақ оны ешкім қабылдаған жоқ

Қатаңдатуды талап етпес бұрын, біріншіден, стратегияны қайта құру және бақылау жүйесін дамыту қажет.

Дұрыс стратег пе?

— Президенттің стратегиялық жоспарлау және реформалар жөніндегі жеке агенттік құру тапсырмасы осыны айғақтайды. 14 қыркүйекте АХҚО-ны бірнеше жыл басқарған Қайрат Келімбетов оның төрағасы болып тағайындалды. Жаңа лауазымның үміткері туралы не ойлайсыз?

— Қайрат Келімбетов өте мықты аппаратшы және саяси салмағы да ауыр. Жаңа құрылымды құру үшін оның үш құнды қасиеті бар. Біріншіден, ол мықты экономист. Екіншіден, өз командасы бар. Үшіншіден, біз көріп отырғанымыздай, ол жаңа құрылымдарды тез құра алады. Оның тұсындағы  Экономика және бюджеттік жоспарлау министрлігін, «Қазына» қорын құру тәжірибесін еске алсақ та жеткілікті. Ол Президент Әкімшілігіне келіп, 2008 жылы оның басшысы болған кезде, оның құрылымын тез қалпына келтірді.

Яғни, осындай маңызды жаңа агенттік құру үшін Қайрат Нематұлы барлық қажетті дағдыларға ие

Экономикалық бөлікке келетін болсақ, әрине, ол ұсынған тұжырымдамаларды сынға алуға болады. Бірақ бұнда да оның екі жағымды қасиеті бар. Біріншіден, ол банк лоббиімен байланысты емес. Ал бұл біздің елімізде ең қиын категория-қаншалықты жаман болса да, мемлекет әрқашан банктерге көмектеседі. Екіншіден, ол сыбайлас жемқорлық жанжалдарымен байланысты емес. Оған қандай айып тағылса да, оның беделі өте таза.

— Ал Ұлттық банктің басшысы болған кездегі девальвация туралы не айтуға болады?

— Мен 2014 және 2015 жылдардағы девальвация процесін өте жақын бақыладым. Қайрат Келімбетов екеуіне де қарсы болды. Сондықтан ол 2014 жылдың ақпан айында алғаш рет телефон арқылы білді деп айта аламын.

Девальвацияны жақтаушылар елордада қуатты лобби құрғандықтан, Келімбетов жоғарыдан нұсқау алып, оған қарсы дау айта алмады

Екінші девальвацияны 2015 жылғы тамызда сол банктік лоббидің қатысуымен Үкімет белсенді түрде қолдады. Қайрат Нематұлы тағы да соңына дейін қарсы тұрды. Нәтижесінде ол үкіметті жеңіп, Премьер-министр Кәрім Мәсімов девальвация туралы жеке өзі жариялаған жағдайда келісімін берді.

Девальвациядан кейінгі брифинг көпшілік есінде. Премьер-министрдің қаншалықты наразы екені көрініп тұрды. Оның шешімі болғанымен, бірақ ол өзімен  байланысты болғанын қаламады.

Осыдан кейін Қайрат Келімбетов отставкаға кетіп, орнына Данияр Ақышев келді. Осы жылдар ішінде ол АХҚО басшысы лауазымында салыстырмалы түрде тыныш отырды. Яғни, саяси мансап кезінде ол өзінің беделіне нұқсан келтірмеді. Оның саяси салмағы мен дағдылары — жаңа ведомсто құру кезінде қажет болары сөзсіз.

Қалай болғанда да, оны тағайындау біздің экономикалық жүйеміздегі екінші деңгейдегі банктердің мүдделерін азайтады.Түбегейлі өзгеріс болуы екіталай. Бірақ кем дегенде, шешім қабылдау деңгейіндегі банктік лоббиге қарсы іс-қимыл ұйымдастырылады.

Реформалар бойынша бұрынғы кеңес

—  Серік Жұманғарин бәсекелестікті қорғау және дамыту жөніндегі екінші жаңа агенттікті басқарды. Оның монополияға қарсы ведомствода жұмыс тәжірибесі бар. Бірақ бұл басшылық етуге  жеткілікті ме?

— Министрлік мәртебесі бар жекелеген монополияға қарсы агенттіктің маңыздылығы туралы бұрыннан айтылып келген. Сондықтан дұрыс шешім қабылданды. Агенттіктің жаңа төрағасы Серік Жұманғарин бұған дейін Ұлттық экономика министрлігі құрамында монополияға қарсы комитетті басқарған болатын. Ал соңғы уақытта Еуразиялық экономикалық комиссияның бәсекелестік және монополияға қарсы реттеу жөніндегі министрі болып жұмыс істеді.

Айтпақшы, ЕЭК министрінің лауазымы көп адам үшін трамплин іспеттес болды, одан кейін үкімет құрамында көптеген министрлер пайда болды

Оның басшылығымен агенттік жаңа мәртебеде қалай жұмыс істейтінін уақыт көрсетеді.

— 14 қыркүйекте реформалар жөніндегі Жоғары кеңестің құрамы бекітілді. Тағы да ескі фамилияларды көріп отырмыз. Бұл кеңес нені өзгертеді?

— Реформалар жөніндегі Жоғары Кеңестің нені білдіретіні әзірге белгісіз. Оның мәртебесі әлі анықталған жоқ, ережесі де қабылданбады. Бірақ жарияланған құрамға сүйенсек, радикалды бірнәрсе күтудің қажеті жоқ.

Біздің экономикалық жүйеміздің құрылымының ерекше екенін түсіну керек. Басқа, жаңа бағытты түбегейлі ұсына алатын адамдар жоқ. Ал Қазақстанның әлемдік экономикадағы рөлін ескере отырып, жекелеген елде жаңа бағыт жүргізу айтарлықтай қиын.

Оның үстіне

соңғы бенефициарлар деп аталатын өте қуатты лобби пайда болды, оған қазіргі саяси құралдармен қарсы тұру мүмкін емес

Бір нәрсені өзгерту керек деген түсінік бар, бірақ мұны ымыраға келудің күрделі жүйесін құру арқылы жасау керек.

Ұлыбританияның қаржы Министрінің орынбасары болған, содан кейін Еуропалық Қайта Құру және даму банкін басқарған Сума Чакрабартиді қоспағанда, жаңа фигуралар пайда болған жоқ. Ол мына салада ерекше көзге түсті деп атап айта алмаймын. Ағылшын википедиясы оның Британдық мемлекеттік қызметтегі ең жоғары дәрежелі үндіс деген ақпарат береді. Қазақстан шетелдіктерді тартуды ұнатады. Сондықтан қазір ең бастысы, ол жағдайды одан бетер нашарлатпаса болды.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз