Әкімдерді сайлау мүмкіндігі ауылдарды жандандыруға және көлеңкелі экономиканы жеңуге көмектеседі — Айдос Сарым

Процесс басталды

Депутат Айдос Сарымның айтуынша, талқылау барысында айтарлықтай келіспеушліктердің болуы екіталай, өйткені заң жобасы президенттің басым тапсырмаларынан тұрады. Толықтырулар мен нақтылаулар қосылуы мүмкін. Бірақ негізгі, векторлық заң өзгеріссіз қабылданады.

— Жақын арада комитеттердің тиісті отырыстары өткізіліп, жұмыс топтары құылады деп ойлаймын.

Сайлау жаздың соңына және 2021 жылдың үшінші тоқсанына (қыркүйек-қазан) белгіленгенін ескере отырып, құжат мамыр айының соңына дейін қабылдануы керек.

Өйткені одан кейін белгілі бір басқару қадамдарына көшу керек:

• бюджетке ақша бөлу
• Орталық сайлау аумақтық комиссияларына қаражат бөлу
• жарияланымдарға, сөз сөйлеулерге, әлеуметтік желілерде таратуға арналған бджет дайындау.

Мүмкін шағын ауылдарда теледидарға шығуға, газеттердегі жарияланымдарға ақша қажет емес шығар. Бірақ ақпараттық парақшалар жариялау қажет. Осы мәселелердің барлығын шешу үшін біз жедел қарқынмен жұмыс істейтін боламыз. Жақын арада заң жобасы мәжілістен шығып, Сенатқа жіберіледі, – дейді депутат.

Бюджетті орталықсыздандыру

Айдос Сарымның пікірінше, бүгінде жүргізіліп жатқан реформаларда нақты логика бар. Қоғам әкімдерді өзі таңдағысы келеді.

— Ауыл және кент әкімдерін сайлау — өте үлкен саясаттың мақылдауының алғашқы қадамы

• Біріншіден, бұл билікті тікелей халықтың қолына беру.

Тұрғындар өз елді мекендерінің тағдырын сеніп тапсыратындарды өздері таңайды

• Екіншіден, қазір бюджетті орталықсыздандыру процесі жүріп жатыр.

Біз бірнеше жылдан бері төртінші бюджет деп аталатын мәселені талқылап келеміз. Біз халық бюджеттің басымдықтарын анықтауға қатыспайды деп айтамыз. Оның ішінде олардвң қызвғушылығы болмауын айтамыз. Сонымен қатар, қазірдің өзінде салықтың төрт түрі жергілікті деңгейге берілді. Салық және басқа да кодекстер мен заңдарға өзгерістер мен толықтырулар енгізілетін болады, бұл жер салығының барлық түрлерін жергілікті деңгейге беруге мүмкіндік береді.

Жер мәселесі

— Қазір жер комиссиясының отырыстарында жер мәселесінің бенефициарлары азаматтардың өздері болуы туралы өте маңызды пікірталастар жүріп жатыр. Олардың өздері жердің әр бөлігі жұмыс істейтініне қызығушылық танытуы керек, ал сол жерден түскен ақша нақты елді мекендерді дамытуға жұмсалады.

Ең дұрысы, әрбір азамат әкіммен оның ауылында жер қайда және қаншалықты пайдаланылмайтынын немесе мақсатқа сай пайдаланылмайтынын талқылай алар еді. Ал әкім бұл жерлердің жұмыс істеуі үшін немесе олар бойынша толыққанды салықтар төленуі үшін немесе одан әрі қайта бөлуге мемлекет меншігіне алынуы үшін басқару процестерін іске қосар еді. Елді мекендердің тұрғындары салық базасын ұлғайтуға мүдделі болуы тиіс, – деп атап өтті Айдос Сарым.

Ауылдарды көлеңкеден шығару

Оның байқауы бойынша, көлеңкелі экономика ауылда өршіп тұр.

– Сұр экономикаға қанша ақша құйсаңыз да, онда қалыпты нарық пайда болмайды. Біз ауылды қанша жыл қаржыландырдық, ал қайтарымы көрінбейді. Ауыл шаруашылығы өспейді. Егер экономика көлеңкелі болып қалса, ол да жалғасады. Адамдар бизнестен және малға салық төлегісі келмейді, кассалық аппараттар қоймайды.

Бізде ауылдар бар, әсіресе курорттық жерлерде 10-20 миллиардқа салық салынатын база бар, ал ол жерден 10-15 есе аз салық жиналады

Бұл жария емес қоғамдық келісім, сондықтан оны бұзу керек. Әкімдерді сайлау — бұл басқаларымен бірге осыған ықпал ететін қадамдардың бірі. Әрине, көп нәрсе адамдардың өздеріне байланысты. Дүкеннен бірдеңе сатып алған әрбір тұрғын фискалды чек талап етуі керек.

Салық түсімдерінен ауылдың өзі өмір сүретінін түсіну керек

Немесе мынадай мысал келтірейік: фермерде 500 қойдан тұратын отар бар немесе бірнеше гектар жерге ие. Бірақ өз қызметкерлерін ресми ресімдемейді, оларға зейнетақы және әлеуметтік аударымдар мен салықтардың басқа түрлерін төлемейді. Осылайша, ол еңбек заңнамасын бұзып қана қоймай, өз ауылын тонайды.

Қызметкерлерге келетін болсақ, олар да бейресми жұмыс істеуге мүдделі емес, оларға медициналық қызмет пен зейнетақы аударымдарын алу мүмкіндігі қажет.

Алдымен ауылдық, содан кейін аудандық

— Осы мәселелердің барлығы үлкен пікірталас тақырыбына айналуы тиіс, бұл туралы әкімдікке кандидаттардың өздері де айтуы тиіс. Ауылдың өлуі мен жастардың кетуін қалай тоқтату керектігін талқылау, жұмыс орындарының пайда болуына және ауыл шаруашылығының жандануына ықпал ету керек.  Тек осындай тәсіл ауылды біздің экономикамыздың драйвері етуге көмектеседі. Ауыл сіз өмір сүргіңіз келетін, жұмыс істейтін және балаларды тәрбиелейтін орынға айналуы тиіс, ол ешқандай да әлеуметтік апат орны емес.

Әрине, бұл оңай процесс болмайды және қатесіз болмайды. Бірақ бұл болашақта жергілікті өзін-өзі басқаруға жету үшін бәріміз төлеуге тиісті қажетті төлем,

— дейді ол.

Ауыл әкімдерін сайлаудан кейін міндетті түрде оң нәтижелер пайда болады. Айдос Сарым атап өткендей, осы тәжірибе негізінде аудан әкімдерін таңдау туралы заңдар қабылдауға болады.

— Егер кент деңгейінде қандай да бір кемшіліктерді түзетуге болатын болса, онда аудан — бұл үлкен бірлік, сонда үлкен қателіктер жіберуге болмайды, — деп сенеді депутат.