Нұр-Сұлтан
Қазір
5
Ертең
-2
USD
449
-1.43
EUR
484
-3.48
RUB
4.86
0.00

«Адекват» зейнетақы қандай болуы керек? — сарапшы

158

Зейнетақының жеткілікті шегін бұрынғы қалпына қайтару жоспарланып отырған жоқ. Мұндай пікірді Қазақстан Қаржыгерлер қауымдастығының басқарушы директоры, БЖЗҚ Қоғамдық кеңесінің төрағасы Ерлан Бурабаев айтып отыр. Оның пікірінше, бұл қадамға барудың қажеті жоқ.

Сондай-ақ, ынтымақты зейнетақы жүйесіне оралу да мүмкін емес. Бұған ақша жоқ. Бұл туралы ол порталымызға берген сұхбатында айтып берді.

Соңы. Бірінші бөлімін оқыңыздар

Азаматтар неге қолжетімді қаражатты жаратуды ұйғарды?

— Шолуға сәйкес, ИПБ-ге (инвестициялық портфельді басқаратын жеке компаниялар — еск.) активтердің жалпы үлесінің 0,2%-ын ғана өткізді. Қалай ойлайсыз, жұрт жеке компанияларға сенбей ме, әлде оларда мұндай мүмкіндік барын білмей ме?

— Пайымым бойынша, көпшілігі «осында және қазір» ұстанымымен әрекет етті. Ақшаны шешіп алып, жылжымайтын мүлікке немесе емге жұмсайтын мүмкіндік болса, өзге компанияларға басқаруға берудің орнына осы мүмкіндікті пайдаланады. Шын мәнінде жаңалық енгізілгенде жұрт жаппай ИПБ-ге өткізеді деп те күткеніміз жоқ. Керісінше,

көпшілігі қаражатты мүмкіндіктері көп болғаны үшін жылжымайтын мүлікке құяды деп күттік

Зейнетақы активтерін жеке компанияларға өткізу халықтың басты мақсаты емес екені түсінікті. Бұл кейінірек басымдыққа ие болады.

Бүгінде жеткілікті шектен қаражаты асып тұрғандар негізгі бөлігін шешіп алып қойды. Бұл қаражат жылдар бойында жиналды, енді осындай сома тағы жиналуы үшін уақыт қажет. Сондықтан таяу арада ақша шешіп алғысы келетіндер көп бола қоймайды.

Біз болжап отырғанымыздай, қазір жинақтары жеткілікті шегінен аз ғана сомаға асатын – біреуінің он мыңы, біреуінің жүз мыңы бар жеке компанияларға ақшаны басқаруға бере бастауы мүмкін. Біртіндеп сомалар өседі. Нәтижесінде біз жеке науқандардың басқаруындағы активтердің эволюциялық жолмен қалай өсетінін көреміз.

Қазір қолжетімді ақшаға біздің азаматтар өзінің қазіргі мәселелерін көбірек шешкісі келеді.

Біреулер тұрғын үйді ең қызықты инвестиция деп санайды. Тәжірибе көрсеткендей, бұл ең жақсы таңдау емес

— Жеке компаниялардың басқаруына жеткілікті шегінен асып кеткен қаражатты ғана беруге бола ма?

— Қазір дәл солай. 1 сәуірден бастап жеткілікті шек те өскендіктен, жақын арада жаппай аударымдарды күтудің қажеті жоқ.

Бұрынғы жеткілікті шек қайтарылмайды

— Ал сараптамалық ортада шекті қайтару керек деген пікір айтылмай ма? Қоғамда мұндай пікір бары сөзсіз.

— Біз де осындай сөзді естіп жүрміз. Бірақ бастапқыда зейнетақы қоры мен зейнетақы аударымдары не үшін қажет екенін түсінейік. Ең алдымен, адамдар зейнетке шыққан кезде олар өмір сүруі үшін жинағы болуы керек.

Ал 1 сәуірге дейінгі жеткілікті шек бойынша ең көп төлем 20 мың теңге шамасында болуы тиіс еді

Ал егер жеткілікті шекке тең сома ғана жиналса, одан аспайды. Өздеріңіз қалай ойлайсыздар, зейнетақы 20 мың теңге болса, адам күн көре ала ма?

Сондықтан менің жеке пікірім – жеткілікті шек зейнеткердің қажеттіліктерін өтей алатын зейнетақыны алуға мүмкіндік беруі тиіс. Ескі шек кезінде 20 мың теңге – бейадекват төлем.

Төлемдер 18 жылдан кем емес мерзімге есептеледі. Мысалы, адам 9 млн теңгені кейінге қалдырды делік, тіпті осы уақыт ішінде инвестициялық кірістерді ескере отырып, бұл да көп бола қоймайды.

– Зейнетке шыққаннан кейін төлемдерді 18 жылға созу – өте оптимистік тәсіл. Бізде ерлердің орташа өмір сүру ұзақтығы 70 жасқа жетпейді.

— Орташа өмір сүру ұзақтығы бойынша көрсеткіш 73 жылдан асады, бірақ ерлер мен әйелдер үшін олар әртүрлі. Амал не, пандемияның екі жылында бұл көрсеткіштер өзгеруі мүмкін. Коронавирустан өлім көптеген басқа елмен салыстырғанда онша көп болған жоқ, бірақ соған қарамастан баршылық.

Сонымен қатар, адам қайтыс болғаннан кейін зейнетақы қорында қалған қаражат күйіп кетпейді – ол мұра болып берілуі мүмкін.

Ынтымақты жүйелер барлық жерде банкротқа ұшырады

— Қазір бізде жүйе, ашығын айтқанда, біріктірілген. Мемлекеттік базалық зейнетақы да, ынтымақты зейнетақы да бар – бірақ оның үлесі төмендеп жатыр. Жинақтаушы зейнетақы жүйесінің құрамдас бөлігі өсіп келеді. Базалық еңбек өтіліне қарамастан барлық азаматқа 19,5 мың теңгеден келеді. Әрі қарай жинақтаушы компонент үлкен әсер етеді.

Егер қазір барлығын алып, жұмсайтын болсақ, онда айына 19 мың теңгеге қалай өмір сүруге болады?

Ал жаңа шек бойынша жинақтаушы бөліктен ең төменгі қосымша ақы 40 мың – және 60 мың сомада алынады. Бұл тек шектен асырмай, сол шекті жинағандар үшін ең төменгі төлемдер.

Ең басты мәселе – егер міндетті жинақтаушы жүйе болмаса, азаматтар ерікті түрде зейнетке шығу үшін қажетті соманы жинай алар ма еді? Менің ойымша, жоқ. Сондықтан барлық елде жүйе жарналарды төлеуге міндеттейді.

Не ортақ жүйеге көшу керек, бірақ ол барлық елде банкротқа ұшырады

Ол қаржылық ауыртпалыққа, әсіресе халықтың қартаюын ескере отырып, төтеп бере алмады. Сондықтан жинақтаушы жүйеге көштік.

Сонымен қатар, ынтымақты жүйе кезінде жеке табыс салығы 10% емес, кем дегенде 25% болады, өйткені ақшаны бір жерден алу керек. Сонымен, сіз қанша табыс салығын төлегеніңіз маңызды емес – бес немесе бір жүз мың, зейнетақы төлемдері барлығына бірдей болады. Бұл бірлескен жүйенің тағы бір теріс тұсы.

Серіктестер жаңалықтары
© «365 Info», 2014–2024 info@365info.kz, +7 (727) 350-61-36
050013, ҚР, Алматы қ., «Керемет» ықшамауданы, 7 үй, 39 корпус, 472 кеңсе
Қате байқасаңыз, оны белгілеп Ctrl+Enter басыңыз