Құс өсірушілерге субсидия болмайды. Арзан жұмыртқалар да

Оның айтуынша, бастапқыда үкіметтегі субсидия мәселесі Қазақстандағы жұмыртқа өндірісі – азық-түлік қауіпсіздігі тәуелді әлеуметтік маңызды салалардың бірі екендігімен тығыз байланыстырылды. Сала мемлекеттің қолдауын ұзақ күтті, 2022 жылдан бастап жаңа «Субсидиялау ережелері» әзірленуде, ал 2023 жылдан бастап мемлекеттік органдармен келісуде болды. Құс өсірушілерге кәсіпорын өндірісінің көлеміне қарамастан, тамақ жұмыртқасына бір данасына 3 теңге көлемінде субсидия уәде етілді. Енді осындай келеңсіз жағдай.

«Жұмыртқаға берілетін субсидияларды алып тастау салаға кері әсерін тигізеді, өйткені қазір көптеген құс фабрикалары банкроттық алдында тұр. Олар бөлінген субсидияларға өте сенімді болды. Олардың құлдырауы ел экономикасына теріс әсер етуі мүмкін, ең бастысы – мыңдаған жұмыс орындарының қысқаруына және халық үшін азық-түлік бағасының жаңадан көтерілуіне әкелуі мүмкін», – деп ескертті Руслан Шарипов.

Құс өсірушілер одағында атап өткендей, ҚР жұмыртқа саласы қазіргі таңда халықтың қажеттілігін 100% қамтамасыз етсе де, мемлекеттік қолдаусыз сенімді жұмыс істей алмай отыр. Руслан Шарипов 2021 жылғы «апатты» жағдайды еске салды, ол кезде құс өсіру өндірістері субсидияларды екі есеге қысқартты, сол кезде көптеген құс фабрикалары өндірісті қысқартуға тура келді. Дәл сол кезде жұмыртқа тапшылығы пайда болып, сөрелерде оның бөлшек сауда бағасы күрт өсті. Бүгінде жұмыртқа 3-5 жыл бұрынғыдан екі есе қымбат. Қазіргі шешім сол тарихтың қайталануына әкеліп соғады, бағалар одан әрі көтеріледі, бұл әлеуметтік тұрақтылыққа септігін тигізбейді. «Бұл бүгін Үкіметке қажет пе?» – деп сұрақ қояды Құс өсірушілер одағының басшысы.

Сала мамандарының хабарлауынша, құс фабрикалары қазірдің өзінде жұмыртқаны бағаны реттеуге байланысты шығынға ұшыратуда. Себебі, “С1” санатындағы тағамдық жұмыртқа мемлекет реттейтін әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларының тізбесіне кіреді.

“Салалық одақ ретінде біз “С1” тағамдық жұмыртқасын осы тізімнен алып тастау мәселелерін бірнеше рет көтердік. Олар оған “С2″ жұмыртқасын қосуды немесе жалпы жұмыртқаның бағасын босатуды және халықтың осал топтарына атаулы әлеуметтік көмек аясында қолдау көрсетуді ұсынды. Нарық пен өнімге деген сұраныс бағаны өздері реттейді, бұл салада ел ішіндегі бәсекелестік жеткілікті. Егер отандық жұмыртқа өндірушілер бағаны қажетсіз көтеруді шешсе, онда импорт елге құйылады және нарықты не реттейді”, – деп түсіндіреді Руслан Шарипов.

Осы тарихта сұрақтар саланың проблемаларымен қатар, ел тұрғындарының әлеуметтік әл-ауқатын да тудырады. Көптеген қазақстандықтар табыстарының жартысынан көбін азық-түлікке жұмсайды. Елдегі миллиондаған тұрғындардың сатып алу қабілеті әлдеқайда төмен, ал жұмыртқаның тамақтағы негізгі өнімдер мен ақуыздың негізгі көздерінің бірі екенін ескерсек, бағаның жаңадан көтерілуі ештеңе уәде етпейді. Бұл адамдардың өз рационында жеткілікті мөлшерде жұмыртқаға ие бола алмауына, тамақтағы ақуыз тапшылығына байланысты аурулардың көбеюіне әкеп соғуы мүмкін. Бірақ ең бастысы – бұл еліміздегі әлеуметтік тұрақтылықтың қосымша сын-қатері, бұл қазіргі жалпы жағдай жағдайында мүлдем қуантпайды.

Сонымен қатар, халық үшін бағаның маңызы зор – Жамбыл, Алматы, Шығыс Қазақстан, Батыс Қазақстан, Ақтөбе облыстарында күмәнді сападағы импорттық өнімдердің ағыны кездейсоқ байқалмайды. Онда контрабандалық жолмен, ветеринарлық құжаттарсыз, тіпті таңбалаусыз әкелінетін белгісіз баға бойынша жұмыртқа пайда болды. “Бұл жұмыртқа сертификатсыз, ветеринарлық сараптамасыз және салықсыз әкелінеді. Осының салдарынан халық арасында ауру қаупі артады, ал Қазақстан өндірушілері өз өнімдерін өткізе алмай отыр, қоймалардың тауарлануы туындайды, бұл жұмыртқа өсірудің технологиялық үдерісіне әсер етеді. Фабрикалардың сақтау шығындары да өсуде. Бақыланбайтын импорт біздің қазақстандық құс фабрикалары өндірісінің төмендеуінің қосымша факторы болды, бұл олардың онсыз да қаржылық жағдайына әсер етеді “, – деп атап өтті Құс өсірушілер одағының басшысы.

Руслан Шәріповтің пікірінше, еліміздің азық-түлік қауіпсіздігі үшін маңызды құс шаруашылығы салалары сенімді жұмыс істеуі тиіс. Оларды мемлекеттiк қолдаудан бас тарту ауыр әлеуметтiк зардаптарға әкеп соғады. Оның үстіне, құс фабрикаларының жаппай банкроттығының салдарын болашақта еңсеру өте қиын болады.

“Мемлекет құс шаруашылығының субсидияларға жоғары тәуелділігі өндірушілердің тәуелді көңіл-күйіне емес, салалық жұмыртқа өндірісінің дискретті құрылымына байланысты екенін ескеруі керек, мұнда өнеркәсіптік өнім көлемінің шамамен 60% – ы көптеген шағын және орта құс фабрикаларына тиесілі. Бұл оларға субсидияларға тәуелділікті азайту үшін ұзақ мерзімді тұрақтылықты қамтамасыз етуге мүмкіндік бермейді. Бұған көптеген құс фабрикаларында жоғары несиелік жүктемені, азық-түлік пен импорттық шикізат бағасының өсуіне сезімталдықты, сондай – ақ өз елдерінде тікелей субсидиялар арқылы екі-үш есе көп мемлекеттік қолдау алатын Ресейлік және Беларусь өндірушілерінің өнімдерімен салыстырғанда отандық өндірістің әлсіз бәсекеге қабілеттілігін қосыңыз”, – деп түйіндеді Құс өсірушілер Одағының басшысы.