Қашықтан жұмыс істеу заңдастырылады: жұмысшыларды не күтіп тұр?

Еңбек жағдайларын өзгерту үшін қызметкердің келісімі қажет

– Сергей, қашықтан жұмыс істеу үрдісі жақсы жағынан көрінді деп ойлайсыз ба? Бұл жеткілікті дәрежеде тиімді ме?

– Әркімде әрқалай. Заңгерлерде бір жылдан бері барлық сот тек қашықтықтан — бейнеконференция арқылы өтеді. Ешқайда барудың қажеті жоқ, әсіресе облысқа баратындарға бұл әлдеқайда жақсы болды. Алайда, айтылғанды қабылдау, куәгерлерден жауап алу, судьяларға бір нәрсені түсіндіру, әрине, бетпе-бет оңайырақ. Дегенмен ең тиімдісі сол еді деуге болмайды. Сонымен қатар қазірдің өзінде бейімделіп, үйреніп үлгерді.

Жақында сотқа жеке баруыма тура келді, олар тым үлкен көлемдегі бейне файлын жібере алмады. Барғанымда әлем өзгеріп кеткендей әсер болды.

– Заң жобасына оралайық. Оны дайындау кезінде нені есте ұстау керек деп ойлайсыз? Жалпы, мұндай қажеттілік бар ма?

– Негізінде, Еңбек кодексінде “еңбек жағдайлары” ұғымы жазылған, олар еңбек шартында да көрсетілген. Яғни, адам көшеде немесе кеңседе жұмыс істей ме, қандай шарттар сынды басқа да заттар қамтылған. Онда белгіленген шарттарды өзгерту қызметкердің келісімімен ғана мүмкін болады. Рас, Төтенше жағдайлар мен жарияланған карантинде жағдай бөлек. Егер мемлекет жұмысшылардың 80%-ы үйде отыруы керек деп талап етсе, жұмыс беруші мұнда ештеңе істей алмайды. Бірақ “бейбіт уақытта” келісім болуы керек.

Еңбек қатынастары негізінен шарттық болып табылады, қызметкер жұмыс берушімен келіседі

Еңбек шартының өзі бізде міндетті емес.

Өз құқығыңды қалай қорғайсың?

– Бөлек заң қажет емес деп ойлайсыз ба?

– Қашықтан жұмыс істеуде реттеуді қажет ететін кейбір даулы мәселелер пайда болуы мүмкін. Тағы бір сұрақ, мұны қалай жасайды?

Мысалы, жұмысқа келмей қалу дегеніміз не? Еңбек кодексінде: бұл – жұмысқа келмеу немесе жұмыс орнында қатарынан үш сағат болмау. Бірақ егер жұмыс орны үйде болса, онда ол да қалу болып санала ма? Егер қандай да бір уақыт ішінде байланысқа шықпаса қалай? Бірақ мұнда қандай байланыс бар? Мысалы, қызметкер интернетке кірмейді, бірақ ол телефонмен жауап береді және ол бір жерде қыдырып жүрмейді, бірақ интернеті өшіп қалып, оның ретке келуін күтіп отырған болса? Жұмыс беруші оған сенбеуі мүмкін, ол жұмыс орнында жоқ, бейнеконференцияға қосылмаған және телефон қоңырауы дәлел емес дейді.

Міне, шынымен де еңбек дауы туындауы мүмкін

Мүмкін бұл шынымен де депутаттар шешуге тұрарлық мәселе шығар. Олар Еңбек кодексін жазған кезде, бәрі жұмыс, сабаққа қатыспау немесе кешігу деген не екенін түсінді.

– Айтпақшы, интернет шынымен жұмыс істемеуі мүмкін. Содан кейін оны қалай дәлелдеуге болады, әсіресе сотта?

— Үлкен қиындықпен. Оператор бәрі жақсы болды деп айтады. Ал шын мәнінде, бұл шындық емес болуы мүмкін. Мысалы, Wi Fi-ға үлкен жүктеме болғандықтан, дәл осы жерде істен шығады. Бірақ оператор оны ешқашан тіркемейді. Қызметкердің өзі бұл мәліметтерді мүлдем түсінбейді, ол жай интернет жоқ екенін айтады, бірақ ол компьютер алдында күтіп отырды.

Сот нүктесін қояды

– Айтпақшы, жаңа заңда қызметкер мен жұмыс берушінің жауапкершілігін белгілеуге уәде берілді. Оның қазіргі жағдайдан қандай айырмашылығы бар?

— Қалай болғанда да, бәрі еңбек жағдайына байланысты. Мысалы, сіздің пәтеріңіз кішкентай оған қоса кішкентай балаларыңыз болса. Бұл жағдайда қызметкер мен жұмыс беруші не істеуі керек, мәселені қалай шешуге болады?

Мен еңбек келісімшарттарын атап өттім, онда сіз осы сәтті және басқа да көптеген мәселелерді тіркей аласыз, жұмысқа жеткізуден бастап әлеуметтік пакеттерге дейін. Бұл тармақтарды заңда бөлек жазу қажеттілігі бар ма?

Бір жағынан бізде жұмысшылар олар туралы ештеңе білмейді және түсінбейтіндей көрінеді.

Шарттарды оқымайды — олар берілгенге қол қоя салады, ал кейін шағымданады.

Егер барлық азамат сауатты және саналы болса, көптеген проблемаларды болдырмауға болады. Ал қазір мемлекет оларды балабақшадағы кішкентай балалар деп ойлауы керек. Мүмкін, қызметкерді қорғау үшін кез-келген ұсақ-түйек бөлек жазылуы керек шығар, өйткені олар еңбек шартын оқымайды.

— Мүмкін еңбек заңнамасында тағы бір нәрсені түзету керек шығар?

— Еңбек заңнамасы туралы бірден айту қиын, бірақ ең алдымен кез-келген дау шешілетін соттарды “түзету” керек.

Соттар әділ және тәуелсіз болуы керек. Ал бізде олай емес. Сыбайлас жемқорлық өріс алуда, әкімшілік билік соттарды басқарады. Егер сот әділетсіз болса, бұл нормалар жай ғана орындалмайды. Қазір жергілікті деңгейде олар қалағандарын жасайды, ал жоғары органдардың қайта қарауы да аз. Демек, барлық проблема осыдан шығады.