«Ақ жол» партиясы ұсынған қиындықтан шығар жол және экономистің сыны

Кредиттік демалыс

— Бизнеске көрсетілетін қаржылай қолдауды кеңейтіп, икемді ету керек, — дейді «Ақ жол» партиясының төрағасы Азат Перуашев.

— 2020 жылдың соңына дейін салықтық рақымшылық жасау немесе ҚҚС, КТС және мүлік салығын төлеуден босату қажет. Ал карантиндік іс-шаралар күзде қайта басталған жағдайда аталған шараларды 2021 жылғы 1 шілдеге дейін ұзартқанымыз дұрыс.

Халықтың төлем қабілеттілігін қолдау қажет. Жәрдемақыларды төлеу процесін олардың сомасын ұлғайту және алушылардың санаттарын кеңейту арқылы реттеу маңызды.

2020 жылдың соңына дейін ШОБ субъектілері импорттайтын барлық тауарларға баж салығын 50%-ға төмендету керек.

Тікелей қаржылық қолдау шаралары ретінде ШОБ-тың жалдау төлемдерінің бір бөлігін бюджеттен өтеу шараларын енгізу қажет.

Азат Перуашев, сурет: Toppress.kz

Сонымен қатар, партия өкілдері Ұлттық Банктің базалық пайыздық мөлшерлемесін төмендету керек деп санайды. Сондай-ақ банктердегі несиелер бойынша пайыздық мөлшерлемені жылдық 4-5%-дан асырмай төмендетуді де қолға алған жөн.

—  Бизнес пен халықтың банктегі несиелері бойынша қарыздарын кейінге қалдыру арқылы емес, пайыздарды есептеуді тоқтата тұру арқылы азайту қажет.

Біз Үкіметке пайыздарды толық есептен шығару және мерзімді ұзарту есебінен негізгі қарызды төлеуді кейінге қалдыру мүмкіндігімен несиелік демалыстарды енгізуді ұсынамыз

Мемлекет банктерге қарыз алушылардың қарыз сомасын ұлғайтуға қатаң тыйым салуы керек. Бүгінгі таңда несиелер бойынша кейінге қалдыру тек қарыз көлемін арттырады. Бизнесті жаңа төмендетілген мөлшерлемелер бойынша несиелерді қайта қаржыландыру арқылы да үлкен қарыз жүктемесінен құтқаруға болады. Бұл міндеттерді орындауға Ұлттық Банк пен Қаржы нарығын реттеу жөніндегі агенттіктің күші жетеді.

Сонымен қатар, елде бизнестің ауыр экономикалық жағдайы аясында кәсіпорындарға рейдерлік шабуылдар жиілеп кетті.

«Көрпеге қарай көсілу керек»

Депутаттар ұсыныстардың толық пакетін қыркүйектің басында  үкіметке ұсынады, ал өтініш мәтінін мына сілтеме арқылы оқуға болады.  Зардап шеккен экономикалық бизнес пен халықтың көзқарасы бойынша қазіргі әзірлемелердің өзі құтқару шеңбері бола алады.

Мемлекеттің «Ақ жол» партиясының ұсыныстарын шындыққа айналдыруға көмектесетін ресурстары бар ма? Экономист Мағбат Спанов Ұлттық қорда қаражат жоқ, бар болса да оны пайдалануға болмайды деп есептейді.

Магбат Спанов, сурет: voxpopuli.kz

— Мен қашан да Ұлттық қордан жасалатын трансферттерге қарсы болдым. Бұл біздің ақшамыз емес, бұл немерелеріміздің ақшасы. «Ақ жол» партиясының ұсыныстары қаржылық ресурстармен қамтамасыз етілмеген сайлауалды популизм болып көрінеді.

Мемлекет қолдағы қаражатқа қарай әрекет етуі керек. Әрине, белгілі бір жеңілдіктер қажет, бірақ мұндай көлемде емес

Кейбір депутаттар өмір бойы адамдарға 42 500 теңгеден төлеуді ұсынды, мұндай ұсыныстардың азаматтарды масылдыққа ынталандырудан басқа экономикалық негізі жоқ.

— Айтпақшы, карантиндік шаралар кезеңінде партия төлем сомасын ұлғайтуды және халықтың төлем қабілеттілігін қолдау үшін алушылардың санаттарын кеңейтуді ұсынды.

— Мен адамдарға қиын жағдайда және олар мемлекеттің қолдауына мұқтаж екенін түсінемін. Бірақ мұндай көмек нұсқалары Ұлттық қордың қаражатынсыз, басқа, төлем көзінен жасалса орынды. Депутаттар бұл туралы да ойласын.

Соққы жасаудың орнына, көмектесу керек

— Көмек көрсету нұсқасы ретінде депутаттар базалық пайыздық мөлшерлемені төмендетуді, содан кейін міндетті түрде несиелер бойынша мөлшерлемені жылдық 4%-ға дейін қысқартуды ұсынды.

— Барлығы экономикалық тұрғыдан негізделуі тиіс. Экономикалық теория деген нәрсе бар. Инфляция дәлізі 5-7% болған кезде, Ұлттық Банктің есептері бойынша өткен жылдары базалық мөлшерлеме жоғарғы шектен 1%-ға көтеріліп, яғни 8% болуы тиіс.

Бірақ қазір инфляция көтерілді. Базалық мөлшерлемені төмендетуді ұсыну өте маңызды.

Қаржы құралдары әдепті қолданылуы тиіс. Әйтпесе, экономиканы құтқарудың орнына біз оны құлдырауына себеп боламыз.

Наурызда карантин басталған кезде бұған айқын мысал болды: Ұлттық Банк пайыздық мөлшерлемені 12%-ға дейін көтерді, ал бір айдан қайта төмендетті. Бұл реттеуші басшылығының  кәсібилігіне сын келтіреді. Инфляцияны белгіленген дәлізде ұстап тұру үшін базалық мөлшерлемені қалдырудың немесе кем дегенде төрттен бір пайызға төмендетудің орнына, ол инфляцияның өсуіне себеп болды.

Базалық ставканы төмендету мүмкіндігі туралы ойланып, асықпай әрекет ету керек.

Дағдарыстың соңынан жүру

— «Ақ жол» партиясының  банктік несиелер бойынша кейінге қалдырып қана қоймай, осы кезеңде пайыздарды есептеуді тоқтату керек деген ұсынысы туралы не ойлайсыз?

— Бұндай әрекетке баруға болмайды, өйткені

қарыз алушылар өздерінің несиелері үшін мемлекет жауап беретініне үйреніп алады

Ақыр аяғында, банк секторы да адамдар жұмыс істейтін экономика секторы. Мен жоғары жалақы мен бонустары бар топ-менеджерлер туралы айтпаймын, бірақ қарапайым менеджерлер мен банк қызметкерлерінің де отбасылары бар. «Ақ жолдықтар» өз балаларын қалай тамақтандыратынын айтсын? Әрине, қабылданған шешімдер халықтың көп бөлігін қанағаттандыруы керек, бірақ несие жағдайында кімнің жеңетіні әлі белгісіз.

Шынымды айтсам, мен Ұлттық экономика министрлігінің қызметіне риза емеспін. Олардың дағдарыстан шығу бағдарламасы —  өзара байланысы жоқ шаралар жиынтығы

Министрлік дағдарыстан шығу процесін басқармайды, бірақ әлемдік экономиканың іс-әрекеттері мен оқиғаларынан соңынан жүріп жатыр. Бұл стандартты жиынтықты қолдау. Көріп отырғаныңыздай, қолдарында атап айтарлықтай бастамалары да жоқ.

— Қазір ел мұнайдан түскен ақшаның арқасында күнін көріп отыр, біз ақша табуды әлі де үйрене алмадық.

—  2000 жылдардың басындағы мұнай жаңбырынан кейін ел ақша табуды ұмытып қалды. Оларды алу әдеті ғана қалды. Бұл халыққа да қатысты. Масылдық көңіл-күйдің пайда болуы өте қауіпті.

Сондықтан мемлекет дағдарыстан шығу шаралары ретінде экономикалық факторларды ғана есте ұстамауы керек. Социализм де, саясат та, тіпті философия да әсер етеді. Бұл үшін тек жұмыс істеу керек.