Вакцинация паспорты Қазақстан Конституциясын бұзбай ма?

19 қаңтарда Денсаулық сақтау министрлігінің басшысы Алексей Цой коронавирус індетінің алдын алудың жаңа әдісін — «жеке іске» енгізілетін ерікті вакцинацияны ұсынды. Яғни, денсаулық сақтау министрлігінің электрондық тізіліміне енгізілмек. Желтоқсан айында қазақстандықтарды ақпан айында ресейлік «Спутник V» вакцинасымен жаппай ерікті вакцинациялаудың басталатыны хабарланған-ды,

шенеуніктер адамдарды вакцинацияға қалай тарту үшін «вакцинациядан кейін еркін жүруге рұқсат беру» деген ұсыныстан басқа ештеңе ойлап таппады.

Және одан бір күн бұрын ғана БАҚ-тарда QazСovid-in қазақстандық екпесінің клиникалық сынақтарына қатысатын қазақстандық еріктілердің отбасыларына ерікті қайтыс болған жағдайда 500 мың теңге төленетіні туралы ақпарат жарияланды.

Біздің елімізде вакцинацияны насихаттау жұмыстары, шынымен, біртүрлі. «Егер сіз істесеңіз, біз де істейміз» деген сарындағы бопсалауға ұқсайды.

Кем дегенде, біздің сарапшылар «вакцинацияның электронды паспорты коронавирусқа қарсы екпе алған азаматтарға еркін жүруге мүмкіндік береді» деген шешімнің Конституцияға қарсы екенін айтты.

Инфекция толық зерттелмеген

«Аман-Саулық» қоғамдық қорының президенті, инфекционист-дәрігер Бақыт Түменова Денсаулық сақтау министрлігінің шешімін асығыс шешім деп санайды.

«Адамзат коронавирустық инфекцияны енді зерттей бастады, ол үнемі өзгеріп отырады», — дейді сарапшы. — Вакциналарды әзірлеу, клиникалық сынау және егу — бір күннің ісі емес. Әсіресе әңгіме жаппай вакцинацияға келсе. Вакцинация алған адамдардың иммунитетінің реакциясын талдау қажет.

— Америкалық вакцинациядан кейінгі өлім туралы ақпарат бар. АҚШ-та кем дегенде 55 және Норвегияда 23 өлім тіркелген. Бұл тек БАҚ хабарлаған жағдайлар.

— Вакцинациядан кейін өлімнің әрбір жағдайы мұқият талдауды қажет етеді. Біз бұл адамдардың қарсы көрсетілімдері бар-жоғын, қандай соматикалық жағдайда осы вакциналарды алғанын білмейміз. Менің білуімше, олар қарт адамдар еді. Бұл жаста, әдетте, олар созылмалы аурулармен немесе аллергиялық реакциялармен ауырады.

Кез келген вакцинацияны тек сау адамға жасау керек

Егер вакцинация кезінде науқаста созылмалы ауру болса, бұл оның жағдайын және аурудың ағымын нашарлатуы мүмкін. Вакцинациядан кейінгі асқынулар сирек кездеседі, бірақ болып тұрады. Сондықтан абай болу керек.

— Осындай қысқа мерзімде жасалған COVID-19 вакциналары жаппай вакцинацияны бастау үшін 100% қауіпсіз және тиімді ме?

— Медицина тек вакцинацияны ұсына алады. Сонымен қатар, науқасты мүмкін болатын реакциялар мен асқынулар туралы толығымен хабардар ету керек. Таңдау құқығы әрдайым науқаста болады. Иә, дәрігерлер әлеуметтік иммунитетті дамыту үшін халықтың 60-70% вакцинациялау керек дейді. Тағы да, бұл міндетті тәртіп емес, тек ерікті екенін ескеру керек.

Вакцинация – кепілдік емес

— Бұл жағдайда біздің мемлекет азаматтарға коронавирусқа қарсы вакцинацияны қамтамасыз ете отырып, қозғалыс еркіндігіне мерзімінен бұрын қол сұқпады ма?

— Әрине, шешім мерзімінен бұрын қабылданып отыр. Коронавирус туралы айтпағанда әр пациенттің кез келген вакцинаға өз иммунитеті қалыптасады. Біреуде күшті, біреуде әлсіз. Біз ол жұмыс істеуі үшін коронавирусқа қарсы вакцинаны қаншалықты жиі егу керектігін білмейміз. Адам вакцинация алды делік, паспорт бар, бірақ қозғалу кезінде оның иммунитеті вакцинаға қалай әсер еткені әлі белгісіз. Тіпті қазір қағаз нұсқасында бізде әр түрлі ауруларға қарсы вакцинация туралы жазбалар бар.

Алайда, екпе салдырған адамдар одан кейін де ауырған кездер болды. Яғни, вакцинация кепілдік емес. Бұл ауруды оңай жеңуге көмектеседі.

Бұл вакцинацияның электронды төлқұжаттары адамдардың еркін қозғалу конституциялық құқығына қайшы келетінін есепке алмағанда. Егер вакцина алғандардың реестрі дәрігерлерге вакцинацияланған адамдардың иммунитетінің екпеге реакциясын зерттеуге мүмкіндік берсе, бұл басқа мәселе. Бұл ғылым мәселесі болмақ.

Бастысы – еріктілік

«Адам құқықтары үшін Хартия» қоғамдық қорының атқарушы директоры Жеміс Тұрмағамбетова Денсаулық сақтау министрлігінің жаңалығы Конституция нормаларын бұзады деген оймен келіседі.

— Пандемия – ерекше жағдай. Әлемде ешкім инфекцияның тез таралуын күткен жоқ, – дейді құқық қорғаушы. — Тіпті БҰҰ мен Еуроодақ деңгейінде де вакцинацияны растайтын қандай да бір электрондық құжатты енгізу туралы сөз қозғалды. Яғни медицина вакцинация арқылы пандемиядан шығудың жолын көреді. Қалай болғанда да, одан кейінгі өлім жағдайлары вакцинасыз кезеңнен әлдеқайда аз.

Мен көп қозғаламын және ПТР тестін тапсырмауға мүмкіндік беретін құжаттың болуына қарсы емеспін.

Ең бастысы, коронавирусқа қарсы вакцинацияның электрондық паспорты ерікті түрде жасалсын. Бұл адамның таңдауы болуы керек.

Конституциямен кепілдендірілген қозғалыс еркіндігіне келетін болсақ, шын мәнінде құқық бұзушылық бар. Алайда, бұл аурудың алдын алу және азайту мақсатындағы ерекше шара. Оның үстіне, біз бұл туралы бірінші рет ойланып отырғанымыз жоқ. Сірә, заңды түрде бұл белгілі бір Нормативтік құқықтық акт түрінде жасалады.