Трамп Капитолийді басып алуға қалай түрткі болды

Әлемдік қауымдастық 2021 жылдың 6 қаңтарын АҚШ тарихындағы қараңғы күндердің бірі деп атайды. Биліктің бейбіт жолмен берілуін білдіретін күннің орнына, президент Трамп қолдаған және шақырған көпшілік Капитолийге басып кіріп, Өкілдер Палатасының есігіндегі терезелерді сындырып, қарулы қақтығыс құрған күн ретінде есте қалды.
Бірнеше сағаттан кейін Дональд Трамптың бейне хабарламасы пайда болды, онда ол америкалық демократияның үйін мәжбүрлеп басып алуды айыптады. Бірақ АҚШ-тың 45-ші президенті өзінің беделіндегі қара өшпейтін дақпен өзін қамтамасыз етті. Саяси ғылымдарының докторы, ҚР Президенті жанындағы ҚСЗИ директорының орынбасары Санат Көшкімбаев оның неге мұндай күтпеген қадамға барғанын былай талқылайды.

“Вашингтондық шай ішу»

– Санат Кайрслямұлы, Дональд Трамптың жақтастарының әрекеттерін Джо Байденнің сайлаудағы жеңісін растауы аясында қалай сипаттауға болады?

– Вашингтонда болған оқиға-бұл америкалықтар мен жалпы батыс қауымдастығы үшін эмоционалды және өте сезімтал оқиға. Мен тіпті ерекше деп айтар едім. Еуропалық Комиссияның төрағасы айтқандай, Капитолийді, демократия ғибадатханасын басып алу америкалықтар мен Батыс қоғамдастығы үшін беделіне үлкен соққы болып табылады.

Америкалықтар өздерінің жүздеген жылдар бойы қалыптасқан биліктің бейбіт транзитті дәстүрін мақтан тұтады.

Қазіргі президент тікелей немесе жанама түрде өзін қолдаушылардың кетуіне күш реакциясын тудырды

Бірнеше сағаттан кейін ол олардың әрекеттерін айыптаса да, әлемдік қауымдастық Трамптың мәлімдемесін демагогиялық деп санады. Менің ойымша, қазір ол да, оның командасы да, жұмсартып айтқанда, болған оқиғадан өздері шошып отыр. Капитолияға шабуыл жасау кезінде көпшіліктің қандай есеп құрғанын айту қиын.

– Құқықтық салдары болады ма?

– Капитолийді басып алу әрекеті АҚШ-тың құқықтық негіздерін бұзды деуге болмайды. Иа, оқиға есте қаларлық. Мен 2021 жылдың 6 қаңтарында орын алған оқиғаны 1773 жылы 16 желтоқсанда орын алған «Бостондық шай ішу» әрекетіне ұқсатқылары келген сәтсіз қадам дер едім.

Америкалық саяси және құқықтық жүйенің ресурстары салмақты. Сол күні жағдай бірден бақылауға алынды. Алайда, 20 қаңтарда Джо Байденнің инаугурациясы кезінде қауіпсіздік шаралары күшейтілетіні анық.

Қалыпқа түспеген саясаткер

-Қазірдің өзінде Нью-Йорктен Ұлттық гвардия сарбаздарын ұлықтау рәсіміне жіберу туралы жарияланды.

– Иә, әрине, болған оқиғадан сабақ алынады. Қазірдің өзінде АҚШ Конгресінің жанында кедергілер, портативті қоршау пайда болды.

6 қаңтардағы оқиға АҚШ Конгресінде демократиялық көпшіліктің назарынан тыс қалмайды.

Конгресс мүшелері Дональд Трампқа импичмент жариялауды талап етеді деп күтілуде. Бірақ отставкаға кету екіталай,

себебі, АҚШ-тың қазіргі Президентінің каденциясының аяқталуына екі аптадан аз уақыт қалды. Импичменттің мағынасы-процедураны екінші рет бастау. Бұл Вашингтондағы тәртіпсіздіктерді тікелей немесе жанама қоздыруға себеп болуы мүмкін.

– АҚШ тарихы мұндай нәрсені білмеген сияқты. Кенеттен Дональд Трамп өзін ерекшелендірді. Неліктен?

– Шынында да, АҚШ-тың соңғы тарихында да, бұрынғы жылдары да мұндай жағдай болған жоқ. АҚШ президенттерінің ешқайсысы билікте қалуға күш салған жоқ. Даулы мәселелер болды, бірақ сайлаушылардың дауыс беруінен кейін жеңілген кандидаттар сайлау нәтижелерін мойындады.

Менің ойымша, Вашингтондағы тәртіпсіздіктер кетіп бара жатқан президент Трамптың тұлғалық мінезінің соны ерекшелігін барлық мағынасында көрсетіп қойды.

Оның барлық президенттігі америкалық саясаткерлер үшін қалыпты, калибрленбеген болмады. Трамптың алаңдарда қолданған мәлімдемелері мен ант сөздері америкалық басқарушы ортаның деңгейіне сай емес. Трамп бұл ерекшелікті саясатқа енгізді, сайлаушылардың бір бөлігі оның популистік мәлімдемесін ұнатты. Біз бұл адамдардың кім екенін және олардың Вашингтонда өздерін қалай ұстағанын көрдік.

Трамп АҚШ тарихына жарқын популист-президент ретінде кірді. Ол популизм дәуірін бейнелейді. Егер біз осындай “биіктік” туралы айтатын болсақ, онда америкалық басқарушы ортаның саясаткерлеріне қайда алға ұмтылуына жол бар.